Yakuniy imtihon savollari Sharq iqtisodiy g`oyalari nazariyasi

Yakuniy imtihon savollari
Sharq iqtisodiy g`oyalari nazariyasi
(Qadimgi Hindistondagi iqtisodiy g’oyalar, Qadimgi Hindiston tabaqaviy jamiyarga asoslangan quldorlik davlati bo’lgan.
“Avesto” boshidan oxirigacha yer yuzida adolat qaror topishi uchun kishilarning rangidan, tilidagi va urf-odatlaridagi farqlaridan qat’iy nazar ularning ro’shnoli hayoti uchun kurashuvchi jasur, halol, pok insonlarni shakillantirish va tarbiyalash g’oyasi bilan sug’orilgan. “Avesto” boshidan oxirigacha yer yuzida adolat qaror topishi uchun kishilarning rangidan, tilidagi va urf-odatlaridagi farqlaridan qat’iy nazar ularning ro’shnoli hayoti uchun kurashuvchi jasur, halol, pok insonlarni shakillantirish va tarbiyalash g’oyasi bilan sug’orilgan Konfutsiylik ta’limotida insonparvarlik, odob qoidalari, fazilat tushunchasi muhim o’rin egallaydi.Insonparvarlik tushunchasiga ko’ra, odamlar axloqiy va ijtimoiy munosabatlarda yoshi ulug’, mavqei baland kishilarni hurmat qilishlari, podshohga sadoqatli bo’lishlari kerak.)
Yetakchi g’arb olimlari iqtisodiy ta`limoti
(Yetakchi g’arb olimlari ko’p hollarda bir nechta buyuk shaxsning g’oyalariga alohida urg’u berishadi: bu Smit, Marks, A.Marshall va Keynsdir)
Marjinalizm iqtisodiy ta`limoti
(Marginallik - bu ishlab chiqarilgan, sotilgan va hokazo tovarlar sonining ko'payishi natijasida olingan qo'shimcha foydalanish va ularning talab va iste'molchilar tanloviga qanday bog'liqligini o'rganish. Ba'zi bir iqtisodchilar buni iqtisodiyotning mavhum sohasi deb bilishadi, chunki uni o'lchab bo'lmaydi. Zamonaviy marjinalizm nazariyalari psixologiyaning ta'sirini o'z ichiga oladi va xatti-harakatlar iqtisodiyotiga yaqinlashadi. Marjinalizm iste'molchilarga ma'lum narxlar bilan bozorda oqilona qarorlar qabul qilish nuqtai nazaridan foydaning yuqori darajasi, marjinal foyda, almashtirishning cheklangan stavkalari va imkoniyatlar narxi kabi mavzularni qamrab oladi. Ushbu sohalarni barchasini moliyaviy va iqtisodiy rag'batlantirishga oid mashhur fikr maktablari deb hisoblash mumkin)
Sharq iqtisodiy ta`limotlar tarixi
(Qadimgi Sharqdagi iqtisodiy g'oyalar.Iqtisodiy fan manbalarni avvalo jahon sivilizatsiyasining beshigi bo’lgan qadimgi Sharqdan izlamoq mantiqan to’g’ridir. Iqtisodiy g’oyalarning shakllanishi insoniyatning paydo bo’lishi bilan bog’langan ammo hozirgi paytda qo’l yozmalarda aks ettirilgan g’oyalargina tahlil qilingan. Shu sababli iqtisodiy ta’limotlar tarixi quldorlik jamiyati paydo bo’lishi bilan bog’lanadi. Dastlabki quldorlik jamiyati Sharqda sinfiy ajralish boshlagan joylarda, Mesopatomiya (Tigr va Evfrat daryolari oralig’ida) va Misrda eramizdan avvalgi IV ming yillikda yuzaga kelgan. Hindistondagi iqtisodiy g’oyalarni aks ettiruvchi qadimgi yodgorlik “Artxashastra”dir. Unda qulchilikni mustahkamlash asosiy vazifa qilib qo’yilgan. Qadimgi Xitoydagi iqtisodiy g’oyalari Konfutsiy yoki Kun-Tszi va boshqa iqtisodchilarning asarlarida jamlangan bo’lib, tabiiy huquq nazariyasi ilgari surilgan. Ularda mehnat tahsimoti, davlatning roli, xalq boyligi va hunarmandlar mulki o’rtasidagi bog’lanish, iqtisod va qonun masalalariga bag’ishlangan. Respublikamiz olimlarining tadqiqotlariga ko’ra, Zardushtiylik dinining muqaddas kitobi bo’lgan “Avesto”da ham muhim iqtisodiy fikrlar bayon etilgan. Jumladan sun’iy sug’orish asosida dehqonchilik yuritish, ona tabiatni e’zozlash, hayvonlarni asrash, noo’rin so’ymaslik, unga zulm qilmaslik, tuproq sharoitini yaxshilash masalalari yoritilgan. Bu kitob eramizdan avvalgi XI ming yillik oxiri I ming yillik boshlarida voqealarni aks ettirgan va juda qadimiy yodgorlikdir.)
Marksizm na`zariyasi
( K.Marks 1818-1883 Huquqshunos Mashhur asar “Kapital”Marksistik iqtisodiyotga ko'ra, masalan, narsaning qiymati uni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan mehnat miqdori bilan belgilanadi (qiymatning mehnat nazariyasi), shuning uchun ishchi ishlab chiqaradigan mahsulot va uning Ish haqi o'rtasidagi farq shakl hisoblanadi ortiqcha qiymat deb nomlanuvchi to'lanmagan ishning, bu bilan kapitalist darslar kurashida ishlab chiqarish vositalari egalari (burjuaziya) va ishchilarga (proletariat) duch keladigan ekspluatatsiya sxemasida qoladi.)
Fiziokratizm iqtisodiy ta`limoti
(Fiziokratlar maktabi feodalizmdan kapitalizmga o'tish davrida rivojlandi, bu iqtisodiy yo'nalish Fransiyada vujudga keldi va bu tasodifiy emas edi.Asosan mayda dehqon xo'jaliklaridan iborat Fransiyada yangi, nisbatan samarali kapitalistik sinf - fermerlar ham paydo bo'lib, tobora rivojlandi. Islohotlarni amalga oshirish sust bordi, feodal majburiyatlar tobora oshdi. Oqibatda dehqonlarning norozilik harakati kuchaydi. Mamlakatning moliyaviy ahvoli fojiali edi. Mamlakat ishlab chiqarish kuchlarining rivoji feodal iqtisodiy munosabatlar bilan qarama-qarshilikka uchradi. Burjua inqilobiga olib keladigan omillar ko'paydi. Feodal tuzumga qarshi kurash g'oyasi fiziokratlar va ularning asoschisi F.Kenening iqtisodiy ta'limotida asosiy o'rinni egalladi. Bu ta'limot fermerlar sinfini himoya qildi, ishlab chiqarishni, asosan qishloq xo'jaligini mamlakatni og'ir ahvoldan chiqarishning bosh yo'li deb belgiladi. Tabiiy qonun-qoidalarga amal qilish kerakligi, shu yo'l bilan mamlakat boyligini orttirish mumkinligi ko'rsatib berildi.)
20-asr oxirlardagi iqtisodiy islohotlar
(20-asr oxiri va 21-asr boshlaridagi I.i. umumbashariy boʻlib, de-yarli hamma mamlakatlarda oʻtkazildi. Bozor iqtisodiyoti qaror topgan mamlakatlarda I.i. iqtisodiyotni erkinlashtirishga qaratilgan boʻlib, davlatning iqtisodiyotga aralashuvini cheklash, iqtisodiyot subʼyektlari mustaqilligini kuchaytirish, monopoliyalar faoliyatini nazorat qilish, erkin narxlarga yoʻl berish, xullas bozor mexanizmining toʻlaroq amal qilishiga sharoit yaratib berishga qaratildi. Birinchi yoʻnalish boʻyicha milliy pulni muomalaga kiritish, mustaqil bank, byudjet va soliq ti-zimlarini joriy etish, bojxona xizmatini tashkil qilish va milliy iqtisodiy chegaralarni oʻrnatish, i.ch. tuzilmasini oʻzgartirish kabilar amalga oshirildi. Ikkinchi yoʻnalish boʻyicha mulkni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish, bozor in-fratuzilmasini yaratish, rejali davlat narxlaridan erkin bozor narxlarga oʻtish, agrar sohadagi oʻzgarishlar, tashki iqtisodiy faoliyatni bozor talablariga mos ravishda qayta qurish, monopoliyalarni cheklash, chetdan kapital kiritishni ragʻbatlantirish kabi choratadbirlar joriy etildi)

Qimmatbaho metallar muomilasining paydo bo`lishi

(Qimmatbaho metallar merkantilizm davrda paydo bolgan ya’ni nodir metallar va kumush, oltin medallar )
«Aktiv savdo», «savdo saldosi» iboralari nimani anglatadi?
(savdo balansi - muayyan davr uchun aniq munosabatlar import va eksport, sotib sotilgan tovarlar va xizmatlar. Bu raqam, ham deb ataladi tashqi savdo mamlakat balansi. Bu aslida pullik bitimlar iborat, shuningdek, tovarlar va kredit sotib xizmatlarini o'z ichiga oladi. Shu asosda, u yakuniy qiymati balansi qarab, mamlakatni ajratib guruhlar tashkil etildi. savdo salbiy saldosi, ularning eksport ustidan davlat hududiga tovarlar olib hukmron va davlat ko'proq chet el tovarlari iste'mol ekanligini ko'rsatadi. Lekin bu hodisa, ya'ni inflyatsiya nazorat va Oliy hayot standarti qo'llab-quvvatlash uchun imkoniyat ijobiy tomoni bor. Bunday misol xizmat qilishi mumkin AQShni va Buyuk Britaniya)
Aksioner jamiyatlarining moliya tizimida «Piramida» usulining mohiyati.
(