Yakuniy nazorat savollari: Ekologik sharoit nima va uni nima sababli kartalashtirish talab qilinadi?

Yakuniy nazorat savollari:

1. Ekologik sharoit nima va uni nima sababli kartalashtirish talab qilinadi?

2. Baholash nima va ekologik holatni baholash nimalarga qarab o’zgaradi? Misollar bilan tushuntiring.

3. Ekologik sharoitni baholash qanday amalga oshiriladi?

4. GAT asosida ekologik sharoitni baholashning afzalliklarini tushuntiring.

5. O’zingiz yashaydigan hududning ekologik holatini sifat jihatdan baholang va baholash mezonlarini ishlab chiqing.

6. Geoekologik kartalashtirishning ekologik kartalashtirishdan faqrli va o’xshash tomonlarini ko’rsatib bering.

7. Ekologik kartalarni tuzush metod va metodologiyasi boshqa, masalan, tabiiy kartalarning tuzish metod va metodologiyalaridan qanday farq qiladi?

8. Ekologo-geografik atlaslarning boshqa qanday tasniflarini bilasiz?

9. Shahar kartalarini tayyorlashning umumiy taribini tushuntiring.

10. Qirg’oqlarni monitoring qilish va kartalashtirish qaysi sun’iy yo’ldoshlar ma’lumotlari yordamida qanday amalga oshiriladi?

11. Iqlim o’zgarishini monitoring qilish va kartalashtirish qaysi sun’iy yo’ldoshlar ma’lumotlari yordamida qanday amalga oshiriladi?

12. Hashoratlar xavfini kartalashtirish qaysi sun’iy yo’ldoshlar ma’lumotlari yordamida qanday amalga oshiriladi?

13. Suv toshqinini modellashtirish va kartalashtirish qaysi sun’iy yo’ldoshlar ma’lumotlari yordamida qanday amalga oshiriladi?

Savollarga Javoblar:

1. Ekologik sharoit - tirik organizamlarning atrof muhit bilan bo’ladigan o’zaro munosabatlari natijasida noevolyutsion tarzda yuzaga keluvchi holat yoki sharoit. Ekologik sharoitni quyidagi holatlarini kartalashtiriladi: Tabiatga antropogen holatni kartalashtirish; Kompleks ekologik kartalashtirish; Ekologik jarayonlar: erroziya, ifloslanish, migratsiya; Muammoli holatlarni kartalashtirish; aniq maqsadni ko’zlab kartalashtiriladi.

2. Baxolash dep -biror narsaning miqdori, qiymati, sifati yoki ahamiyati, rivojlanishi, o’zgarishi darajasini tushunishga aytiladi. Ekologik holatni baholash baholanayotgan ob’ektga qarab o’zgaradi. Masalan suv toshqinlarini boxolash uchun suvning qachon ko’tarilishi kabi suvga aloqador obektlar o’rganilsa, zilzilani baxolash uchun esa tog’lar, tog yon bag’rida joylashgan xudud zilzila kuzatiladigan maydonlar o’rganiladi.

3. Ekologik sharoitni baxolash 2 guruhga bo’lib o’rganiladi.

• 
  Faktik ma’lumotlar asosida- bu usulda kerakli ma’lumotlar bazasi bor ekanligi yilning qaysi vaqtida kuzatiladi havf mavjud bo’lgan xudud doiraviy aylanishi kabi muxum obektlari.
  
• 
  Shartli ravishda-bunda asosan risklar baholanadi misol uchun vulqon otilishi mumkin bo’lgan hududlarni o’rganish orqali bu faqat risk bo’ladi bu holat kuzatilishi ham kuzatilmasligiham mumkin.
  

4. GAT asosida ekologik sharoitni baholashning afzalliklarini- asosiy afzaliklari bu vaqt va mablag’dan yutish hisoblanadi. Joyda ortiqcha xarajatlarsiz biz GAT orqali ekologik sharoitni baxolashimiz mumkin. Malumotlar bazasi shaklantirish mumkin va bu malumotlar orqali keyin shu malumotlarni ustiga o’zgartirish juda qulay.

5. Men yashaydigan xudud urganch shaxri vokzal yonida joylashgan bo’lib mahalla hududi boshqa nmaxallarga qaraganda ekologik toza hudud hisoblanib mahalla xudud havoni buzadiga zavotlar mavjud emas. Ahlat tashlash shaxobchalari bir biriga juda yaqin joylashgani sababli hududda ahlat uyulmalari mavjud emas.

6. Misol tariqasida geologic kartalashtirish Urganch shaxrini o’rganilganda ekologik kartalshtirish esa butun biz Xorazm viloyatti o’rganadi. Ekologik kartalshtirish o’z ichiga geologik kartalshtirish oladi.

7. Tabiy kartalarni tuzish jarayonida asosan hududning tabiy bo’yliklari o’rganilsa Ekologik kartalshtirishda esa muhitning tabiiy va suniy o’zgarishlari kartalshtirilishi yoki baholanadi.

8. Ekologo - geografik atlas deb umumiy dasturga binoan turli xil
mazmundagi kartalarning bir butun asar sifatida yaratilgan, maqsadi va
foydalanishiga mo‘ljalab tuzilgan geografik kartalarning tizimli to‘plamiga
aytiladi.

9. Shahar ekologik atlaslari quydagi 3 xil ko’rinishda tuziladi.

• 
  Tabiiy ekologik kartalar- bunda shaxar hududining tabiiy ekologiyasi o’rganilib kartalshtiriladi.
  
• 
  Texnogen ekologik kartalar – bunda hududda havfli maydonlar yoki tog’, dengiz bo’yida joylashgan hududlar, havoni buzadigan zavod fabrikalar o’rganiladi.
  
• 
  Sotsial ekologik kartalar- bunda axoliga xizamt ko’rsatish mobaynida ekologiyaga qancha zarar yetkazilayotgani o’rganiladi.
  

10. Qirg’oqlarni monitoring qilish uchun biz Landsat 7 ETM yoki Landsat 5 TM suniy yo’ldsohlardan olingan suratlarni ENVI 3.5 dasturi orqali malumotlarni o’rganishimiz va o’rgangan malumotlarimiz EDVI yi topip uni GAT orqali kartalshtirishimiz mumkin. Suniy yo’ldoshdan olingan faylar 7 banddan iborat bo’lib xar bir bandi o’ziga hos malumotlar olinadi. Qir’goq boyini monitorish qilganimizda biz asosiy etiborni suvni ko’tarilishi yoki pasayishiga qaratamiz. Suv ko’tarilsa qirg’oqga yaqin barcha obektlarni yuvip ketadi, pasayishi esa suvning ostida tuz va boshqa narsalar qirg’oq bo’yiga chiqip qoladi.

11. Iqlim o’zgarishini monitoring qilish va kartalashtirish MODIS sun’iy yo’ldoshlar ma’lumotlari bazasidan malumotlar olinib xavoning qizib yoki sovub ketishi, yomg’ir fasllari kabi iqlim o’zgarishini monitoring qilamiz.

12. UK-DMC 2 suniy yo’ldoshi malumotlaridan foydalanib tuzilgan bo’lib unda hashoratlar hujumi yuz bergan yo’nalishlar va hashoratlar soni yetkazgan zarar lari tasvirlab berilgan.

13. Modis suniy yo’ldoshi malumotlar bazasidan olingan bo’lib toshqin xavfini rayonlashtirish xaritasi malumotlar orqali toshqin yetib boradigan hududlar va qancha zarar yetkazishi baholanadi.