Янги даврда ғазал жанрининг тарақҚиёт тамойиллари

 
19 
Ne ajab, chun sarvinozim o‘n sakiz yoshindadur.
1
 
Navoy g‗azali tasavvufona falsafiy g‗azal, E.Vohidovning g‗azali 
zamonaviy ruhda. Har ikki g‗azal musammani maxzuf (foilotun foilotun 
foilotun foilun) vaznida yaratilgan. Har ikkisida ham radif bo‗lmay, 
qofiyadosh so‗zlar bilan yakunlangan.
Navoiyda: boshindadur, qoshindadur, naqqoshindadur, xuffoshindadur,
yoshindadur kabi qofiyadoshlik mavjud. E.Vohidovda: bo‗stonida, yonida, 
imkonida, qonida, devonida tarzidagi qofiyalangan. Har bir tilda o‗z davri uchun 
an‘anaviy bo‗lgan qofiyalar juftligi mavjud bo‗lgani holda ularni o‗zaro mazmunan 
bog‗lab turadi. Albatta, qofiyalar o‗z-o‗zidan ohangdoshligini ta‘minlab 
turgani holda, ayni paytda, (agar g‗azalda radif bo‗lsa) ishora ham qiladi. 
Ushbu ikki g‗azaldagi obrazlar sistemasiga nazar tashlaydigan bo‗lsak, 
Navoiyda u: sarvinoz - Olloh, oshiq-Olloh ishqiga da‘vogar so‗fiy, mug‗, 
pirdan iborat. E.Vohidovda: oshiq - she‘r shaydosi, raqib - munaqqid, mahbuba-
mukammal g‗azal. Har ikki g‗azal o‗z davrining she‘riy kanonlariga mos 
yaratilgan. 
A.Oripov E.Vohidovchalik g‗azal janrida ko‗p qalam tebratmasa-da, 
lekin g‗azalnavislikda o‗z o‗rniga ega. Shoir g‗azallari oz bo‗lsa-da, soz. Quyida 
uning "Yozajakman" radifli g‗azalini tahlil qilib ko‗ramiz: 
Do‘stlar, demangiz, men she’ru doston yozajakman, 
 Men she’ru doston ichra bir afgon yozajakman.
2
G‗azal bosh obrazi shoirning o‗zi. Uning ichki kechinmalari qo‗liga qalam 
olishga, she‘r yozishga undaganligini ta‘kidlamoqda. Agar mumtoz adabiyotda 
asosiy obrazlar umumiyroq tarzda, ya‘ni oshiq, yor va raqib obrazlari orqali 
gavdalantirilsa, zamonaviy g‗azallarda bu obrazlar o‗rnida bevosita shoirning o‗zi 
bo‗lganligi holda bu g‗azalda mavzu an‘anaviy- insonshunoslik. Demoqchimizki, 
XX asr g‗azalchiligida shoir o‗zini qiynagan muammolarni bevosita o‗zi, o‗z 
nomidan talqin etadi. U davom etadi: 
Hayrona boqur bu menim ahvolima har kim,

1
A. Navoiy. Qaro ko‗zim.-T., G‗.G‗ulom nomidagi Adbabiyot va san‘at nashriyoti, 1988.- B.-154 

2
A. Oripov. Yuzma-yuz.-T., G‗.G‗ulom nomidagi Adabiyot va san‘at nashriyoti. 1978.-B.104

---