Янги китоб

5.2. Boshqaruv xodimlari. Boshqarishning zamonaviy
shakllaridan foydalanish
Ko‘pchilik kompaniyalarda hukmronlikni, huquq va javobgarlikni aniq
taqsimlanishi hamda har xil saviyadagi boshqaruvni o‘zaro bir biriga bo‘ysunishi
o‘rin olgan. Oliy, o‘rta va asosiy saviyadagi boshqaruvlar mavjud. Yaka xokimlik

---

80
mulkchiligiga ega kompaniyalarda mulk egasi bir vaqtda oliy saviyadagi menejer
hisoblanadi.
O‘rta saviya-bular filial rahbarlari, bo‘lim boshliqlari. Asosiy saviya-kichik
jamoalar va guruh rahbarlari kiradi. Oliy saviya-prezident, vitseprezident,
direktorlar majlisi, bu kompaniya boshqaruvining eng yuqori piramidasidir.
O‘rta saviyadagi rahbarlik tezkor rejalarni amalga oshirishda va ishlab
chiqarishga javobgar shaxsdir. Asosiy saviya - bu operatsion menejment
saviyasidir, u boshqaruvni quyi darajasi hisoblanadi. Unga ustalar, brigada
boshliqlari va boshqaruvchilar kiradi. Ishlab chiqarishda asosiy texnik faoliyatni
menejer bajaradi va javob beradi. Menejer vazifasi-qobiliyatli odamlarni izlab
topish va ularni ijodiy mehnat qilishlari uchun yaxshi va qulay sharoit yaratishdir.
Rahbar san’atining ma’nosi xizmatchilarni harakatini tashkil qilish va tog’ri yo‘lga
boshlashdan iboratdir.
Jarayonni nazorat qilishda boshqaruvchiga qo‘yiladigan
asosiy talablar
materiallarning yaroqliligini rejalashtirmoq, quvvatni aniqlash hamda qilinishi
kerak bo‘lgan ishlarni rejalshtirish va sotishni tashkil etish.
6
Rivojlangan davlatlarni mutaxassislar fikricha korxona va firmalarning
muvaffaqiyatli faoliyatining kaliti firma boshqaruvini samarali tashkil qilishdadir,
ya’ni 1.Firma boshlig’ining harakati, 2.Ishlovchilar xulqi, 3.Jamoaning ishlab
chiqarish faoliyat, 4.Firma ishining natijasi.
Boshqaruv tizimi darajama-daraja bo‘ysunish qoidasi asosida qu‘riladi.
Menejmentning tashkiliy mexanizmiga boshqaruvni vazifalari va tashkiliy
tarkibi, boshqaruv xodimlari, boshqaruv qarorlari, boshqaruv texnikasi va
texnologiyasi, boshqaruv mehnatini ilmiy asosida tashkil qilish, boshqaruvni
huquqiy asosi va samaradorligini omillari kiradi.
Menejment o‘zining izlanish usullari majmuasiga va boshqaruv tashkilotiga
ega.
Quyidagi iqtisodni boshqarish usullarini keltirish mumkin:
1.Tizim usuli-bu boshqaruv muammolarini yechishda ishlatiladi.
2.Izlanishni kompleks usuli-bu boshqa bir xil xodisalarni o‘rganuvchi fanlar
bilan uzviy boѓliqlikda olib borilishi.
3.Tarkibiy usul-bu murakkab hodisalarni tarkibiy bo‘laklarga ajratishdan
iborat.
4.Vaziyatli yondashish usuli-bu boshqarish faoliyatini maqbul usullarini ichki
va tashqi sharoitga qarab belgilash.
5.Integratsion yondashish-bu tizimli, tarkibiy, vaziyatli usullardan kelib
chiqqan holda o‘rganish.
6
Production Management I .Process planning and operations scheduling. Page3

---

81
6.Modellashtirish usuli-bu usul tizimli yondashish bilan bog’liq.
7.Iqtisodiy-matematik usul-eng optimal variant asosida boshqarish usuli, ya’ni
EXMlardan foydalangan holda.
8.Kuzatish usuli- bu kuzatish va boshqaruvni hakikiy amaliyotini ma’lum
tashkilotda belgilangan vaqt oraligida o‘rganish.
9.Eksperiment (tajriba) usuli.
Menejmentda boshqarish usuli
boshqariladigan ob’yektivlarga ta’sir
ko‘rsatish usuli, ijtimoiy xarakterdagi ta’limiy munosabatlar yig’indisi, xo‘jalik va
uning bo’linmalari miqyosida optimal natijalarga erishish uchun eng qulay
sharoitlar yaratib berishdan iborat bo‘ladi.