Янги китоб

Ilmiy texnika taraqqiyotning samaradorligi.
Ilmiy-texnika taraqqiyotining samarasi deganda "Fan - texnika -
ishlab
chiqarish-
qo'llash" davrining turli bosqichlarida olingan ijobiy natijalar
tushuniladi. Bu natijalar ijtimoiy,siyosiy va iqtisodiy muammolarining hal qilinishi
ta`minlash kerak. Yangi hodisalarni, ularning rivojlanish qonuniyatlarini
ochadigan,ulardan xalq xo'jaligida foydalanish imkoniyatlarini topadigan mehnat
vositalarining optimal parametrlarini, ularning iqtisodiy qo'llanish sohalarini
belgilaydigan ilmiy ishlanmalar ilmiy samarani ta`minlaydi.Avval o'zlashtirilgan
mashinalar, 
uskunalar, 
asboblar, 
materiallarning 
ko'rsatkichlarini
yaxshilash,yangisini yaratish texnikaning rivojlanish yutuqlarini joriy qilish texnik
samarani xarakterlaydi. Respublikamiz
yagona ilmiy davlat siyosatini fan va
texnika yutuqlaridan samarali foydalanishi hisobiga kishilar hayotining ijtimoiy

---

135
sharoitlarini yaxshilashga orientir qilmoqda. Bu bilan esa ilmiy-texnika
taraqqiyotining ijtimoiy samarasi xarakterlanadi.U kishi mehnatining xarakteri va
mazmuni hamda hayotining ijtimoiy sharoitlari yaxshilanishida o'z ifodasini
topadi,ya`ni mehnat yangilashida,uning xavfsizligi ta`minlanadi.Aqliy va jimsoniy
mehnat farqi kamayadi,mehnatga yaroqli aholining ish bilan bandligi,aholining
hayot 
va 
maishiy 
sharoitlari 
yaxshilanadi, 
madaniyat 
saviyasi
ko'tariladi,mamlakatning mudofaa qobiliyati, texnik-iqtisodiy mustaqilligi
mustahkamlanadi.Fan va texnika yutuqlarini moddiy ishlab chiqarishda
qo'llash,iqtisodiy rivojlanishi omili bo'lib,sarflanadigan ijtimoiy mehnat umumiy
miqdoriga va tarkibiga ta`sir qiladi.Bundan esa,ilmiy-texnika yutuqlaridan
foydalanish ijtimoiy mehnatni tejash iqtisodiy samarani aniqlaydi.Jamiyat doimo
rivojlanishi uchun ishlab chiqarish,noishlab chiqarish sohalarida alohida
bajariladigan ishlarda ham kishi faoliyatining barcha sohalarida ham ish vaqti
sarfini kamaytirish kerak.Ijtimoiy mehnat tarkibi va miqdorini taqqoslab ,ilmiy-
texnika taraqqiyoti yutuqlaridan foydalanishga paydo bo'ladigan tashkiliy
texnikaviy va ijtimoiy aspektrlarga tavsiyanoma berish mumkin.Shunday qilib
iqtisodiy samara ijtimoiy mehnat sarfining farqi (ayirmasi) sifatida ilmiy-texnika
taraqqiyoti 
yutuqlarining 
qiyosiy 
foydaliligining 
qiyosiy 
ob`yektini
ifodalaydi.Yangi texnikaning iqtisodiy samaradorligi uni bazis yoki boshqa
varianti tayyorlangan va foydalanilayotgan texnika bilan qiyoslash natijasida
belgilanadi.Bundan texnikani yaxshilashda sarflangan xarajatlarining ham
,iqtisodiy samarasining ham nisbiy miqdori ayon bo'ladi,shunga ko'ra ilgari
ma`sum bo'lgan barcha ta`riflarga qo'shimcha qilib,resurslarning ma`lum turidan
foydalanishni,yangi texnikaning qiyosiy samaradorligining ifodalanishini aytish
mumkin.Yangi texnika variantlarini tanlash va qiyoslash xalq xo'jaligi
samarasining mablag'lar nisbati bilan aniqlanadigan iqtisodiy samaradorlik
hisoblariga asoslanadi.Bu narsa texnikani rivojlantirish yo'nalishini aniqlashda
nafakat tarmoq manfaatlarini,balki butun xalq xo'jalik manfaatlarini hisobga
olishni zarur qilib qo'yadi.Texnikaning xalq xo'jaligidagi samaradorligidan xalq
xo'jaligining alohida bo’g'inlari-korxonalar uchun xarakterli bo'lgan xo'jalik
samaradorligi 
farqlanadi.Bundan 
quyidagi 
vazifa 
chiqadi:yangi
texnikani,progressiv texnologiyani joriy qilishda mehnat va ishlab chiqarishni
tashkil qilishni takomillashtirishda xo'jalik iqtisodiy samarasi-" sof" foydaning
(daromadning) olinishini ta`minlash zarur.Shunga ko'ra,yangi texnikaning xo'jalik
iqtisodiy samaradorligi xo'jalik samarasi (foyda)ning hosil bo'lishiga sarflangan
xo'jalik mablag'lariga nisbati bilan aniqlanadi.Ba`zi hollarda yangi texnikaning
xo'jalik iqtisodi samaradorligi xalq xo'jaligi bilan mos kelmasligi tufayli,xo'jalik
manfaatlari 
ham 
xalq 
xo'jaligi 
manfaatlariga 
mos 
kelmasligi
mumkin.Boshqaruvning iqtisodiy usullarini takomillashtirish hisobiga xalq

---

136
xo'jaligi manfaatlarini uning alohida bo’ginlari manfaatlari bilan moslashtirish
iqtisodiy fan va xo'jalik amaliyotining vazifasi hisoblanadi.