Янги китоб

ratsionalizatorlik 
takliflari
deb 
tan
olinadi.Algoritm korxonalari, EHM dasturlari uchun yangilik bo‘lgan takliflar ham,
agar undan foydalanish aniq vazifalarni hal qilishda mashina vaqtini tejashga,
shuningdek, EHM majmuida ishlovchi asbob-uskunaning unumdorligi oshishiga
olib kelsa, ratsionalizatorlik taklifi deb tan olinadi. Belgilangan shaklda talabnoma
berilgunga qadar ushbu yoki shunga o‘xshash yechim korxonaga unda mavjud
manbalardan uning amaliyotda qo‘llanilishi uchun yetarli bo‘lgan darajada ma’lum
bo‘lmasa, yechim korxona uchun yagona deb tan olinadi.Yechim, agarda
korxonaga iqtisodiy yoki boshqa ijobiy samara olish imkonini bersa foydali
hisoblanadi.
Quyidagilar ratsionalizatorlik takliflari deb olinmaydi:

shartli belgilar, qoidalar, me’yoriy-uslubiy hujjatlar;

mahsulotning oldindan aniqlangan mustahkamligini, uzoq ishlash
vaqtini 
va 
boshqa 
sifatlarini 
kamaytiradigan 
yoki 
mehnat 
sharoitini
yomonlashtiradigan yechimlar;

faqat buyumning tashqi ko‘rinishiga tegishli bo‘lgan yechimlar;

---

159

ilmiy-tadqiqot, loyiha, konstruktorlik, texnologik tashkilotlar hamda
korxonalarning ana shunday bo‘linmalari muhandis-texnik, ilmiy xodimlari
tomonidan xizmat vazifalari yoki shartnoma ishlarini bajarish jarayonida yaratilgan
yechimlar.
Ratsionalizatorlik 
taklifiga 
mualliflik 
huquqi o‘z 
mehnati bilan
ratsionalizatorlik taklifini yaratgan fuqaroga tegishli bo‘ladi.Agar ratsionalizatorlik
taklifini yaratishda bir necha fuqaro qatnashgan bo‘lsa, ularning hammasi bunday
ratsionalizatorlik taklifining hammuallifi hisoblanadi. Ratsionalizatorlik taklifi
muallifiga guvohnoma beriladi, ushbu guvohnoma talabnomada ko‘rsatilgan
yechim ratsionalizatorlik taklifi deb tan olinganligini, ratsionalizatorlik taklifiga
mualliflikni, ratsionalizatorlik taklifining ustunligini tasdiqlaydi.
Texnologiya (usulga)ga tegishli bo‘lgan ratsionalizatorlik taklifi ishlab
chiqarish jarayonida qo‘llangan kundan boshlab foydalanilgan hisoblanadi. Buyum
(asbob) konstruksiyasiga yoki material (modda)ga tegishli ratsionalizatorlik taklifi
tayyorlanayotgan yoki foydalanilayotgan mahsulotda qo‘llanilgan kundan boshlab
foydalanilgan hisoblanadi. Tashkiliy yechim, shuningdek, algoritm, EHM uchun
dasturdan iborat ratsionalizatorlik taklifi qo‘llangan kundan boshlab foydalanilgan
hisoblanadi.
Korxonaning ratsionalizatorlik faoliyatiga tegishli xarajatlari mahsulot
(xizmat, 
ish) 
tannarxi 
hisobiga 
kiritiladi.Budjet
hisobidagi 
tashkilotlar
ratsionalizatorlik faoliyatini mablag‘ bilan ta’minlashni shu tashkilot uchun
ajratilgan mablag‘larni tejash hisobiga, shuningdek, boshqa ruxsat etilgan
faoliyatlardan olingan mablag‘lar hisobiga bajaradilar.
Quyidagi hollarda ratsionalizatorlik taklifi uchun mukofot to‘lanadi: taklif
uni ratsionalizatorlik taklifi deb tan olgan korxona tomonidan foydalanilsa;
xo‘jalik shartnomasi asosida boshqa korxonalarga berilgan texnik
hujjatlarga kiritilgan bo‘lsa.
Ratsionalizatorlik taklifi uchun mukofot taklifi ratsionalizatorlik deb tan
olgan tashkilot bilan muallif o‘rtasida tuzilgan shartnomada belgilangan miqdorda
korxona tomonidan hisoblab chiqiladi va to‘lanadi. Mukofotning eng kam miqdori
korxonadagi eng kam oylik maoshning 25 foizidan kam bo‘lmasligi kerak.
Ratsionalizatorlik takliflari mualliflarining huquqlariga rioya qilinishi
ustidan jamoatchilik nazorati va ularning manfaatlarini himoya qilish O‘zbekiston
Respublikasi Ixtirochilar va ratsionalizatorlar jamiyati kengashlari tomonidan
amalga oshiriladi.