«yangi materiallar texnologiyalari»

7.1-jadval.

To`ldirgich	6 m MPa	To`ldirgich	6 m MPa
Тo`ldirgichsiz Yog`och uni Asbolatola Qog`oz tasma	35 40 35 75	Gazlama tasmasi Shisha to`qima Shisha tola	100 280 300

Plastmassalar ko`pincha cho`zilishga sinaladi. Sinov namunalari yo`nib tayyorlanadi. Faqat tolali yoki qatlamli plastmassalardan namunalar yo`nib tayyorlanadi.

Ko`pgina materiallarning mexanik xossalari temperaturaga bog`liq, mustahkamlik chegarasi , oquvchanlik chegarasi , va proportsionallik chegarasi temperatura ko`tarilishi bilan kamayadi, pasayishi bilan ortadi. Plastik xarakteristikalari esa temperatura ko’tarilishi bilan ortadi, pasayishi bilan kamayadi. Temperatura ortishi bilan elastiklik moduli E kamayadi. Puasson koeffitsenti ortadi, temperatura pasayganda esa teskari xodisani kuzatamiz.
Ba'zi materiallar bu qoidalardan mustasnodir, ba'zilar esa o`ziga xos xususiyatlarga ega. Masalan, uglerodli po`latni qizidirganda avvaliga uning mustahkamlilik chegarasi ortadi, 300 <sup>0</sup>C temperaturada eng katta qiymatga erishadi.
( =300=1,2 20) keyin esa intensiv ravishda kamayadi, oquvchanlik maydonchasi kichrayadi va 300<sup>0</sup> da butunlay yo`qoladi.
Po`latlar sovitilsa, mustahkamlik xarakteristikalari oshadi. Atom reaktorlari, atom elektr stantsiyalari sinxrofazotroplarida paydo bo`ladigan radiaktiv nurlanish ta'sirini ko`rib chiqamiz. Nurlanish materiallarining mustahkamlik xossalarini oshiradi, plastik xossalarini kamaytiradi, ya'ni nurlash o`z ta'siriga ko`ra mustahkamlik va plastiklik xossasiga temperatura pasayishi kabi ta'sir etadi. Nurlanish plastmassalarining plastik xossasini kamaytiradi. Ba'zi plastmassalarga ta'sir etmaydi (masalan polietilenga esa (masalan katalin) mustahkamligini kamaytirib yuboradi.
Metallarning mustahkamlik va plastiklik xarakteristikalarini o`zgartirish uchun ularga termik ishlov beriladi. U ma'lum temperaturada qizdirilish va sovitish rejimlaridan iborat bo`ladi.
Yumshatish uchun po`lat ma'lum temperaturada qizdiriladi, uzoq muddat bu temperaturada ushlab turiladi va keyin asta-sekin sovitiladi.
Toblash uchun po`lat ma'lum temperaturada qizdiriladi, so`ngra suv yoki moyda sovitiladi. Toblangan po`latning mustahkamligi juda yuqori bo’ladi.