Yangiboyev Quvondiq Navro’z o’g’li Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar inistituti talabasi

Yangiboyev Quvondiq Navro’z o’g’li
Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar inistituti talabasi
ANNOTATSIYA:Ushbu maqolada dronlardan qanday foydalanish, kadastr sohasida qanday maqsadlarda ishlatilishi va hozirgi kunda dronlar qanday maqsadda foydalanishyapti.O’tgan yili yurtimizda ilk bor qishloq xo’jaligi faoliyatini zamonaviy dron texnologiyalari asosida raqamlashtirish ilmiy-amaliy loyihasi boshlangan edi. Jarayonlarda turli xil hududlarda tajriba- sinov ishlari muvofaqiyatli olib borildi
. Sinov davomida bir dona o’zi uchar dron qurilmasi belgilangan hududlarda kuzatuv ishlarini atigi 6 daqiqada yakunlagani qurilmaning qanchalik tezkor ekanligini ko’rsatdi.
KALIT SO’ZLAR:Dronlar,zamonaviy texnologiyalar,multikopter,kvadradrokopter.

KIRISH
O’tgan yili yurtimizda ilk bor qishloq xo’jaligi faoliyatini zamonaviy dron texnologiyalari asosida raqamlashtirish ilmiy-amaliy loyihasi boshlangan edi.Bir qurilma o’rnini yangisi egallab mavjud texnologiyalarning takomillashib borishi taraqiyotning bir ko’rinishidir.Ayniqsa ilm -fan , texnika rivojida bu jarayon yaqqol ko’zga tashlanmoqda.Dronlar nomi bilan mashhur bunday qurilmalardan hozirgi kunda barcha sohalarda keng foydalanish ommalashib boryapti.Yurtimizda uchuvchisiz,yani masofadan boshqariladigan uchish apparatlaridan foydalanish 2014-yildan boshlangan. Ammoularning mamlakatimizga faol kirib kelishi 2016-yilga to’g’ri keladi.Shu yili 31-avgustdagiVazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan nizom bilan esa ushbu turdagi qurilmalardan foydalanish va ro’yxatdan o’tish qoidalari keltirilgan.Uchuvchisiz uchish aparatlarining tarqalishini dunyoda jadal ketayotgan raqamlashtirish jarayonining bir qismi deyish mumkin. Bunday qurilmalar turli sohalarda malumotlarni masofadan turib olish tahlil qilish va qayt etib borishni taminlaydi.
Uchuvchisiz uchish aparatlari raqamli texnologiyalarning eng zamonaviylaridan hisoblanadi. Aslida, bunday qurilmalar keng qamrovli bo’lib, bir qancha turlari bor, ammo ular orasida eng mashhuri dronlar. Bugun dunyoda dronlar kirib kelmagan sohaning o’zi qolmadi . Elitib berish xizmatidan tortib,yirik sanoat korxonalaridagi


Hozirgi vaqtda yurtimiz hududiga uchuvchisiz uchish apparatlari asosan Xitoydan import qilinadi. Ammo ular ancha qimmat bo‘lgani bois, qurilmani o‘zimizda ishlab chiqarish samaraliroq. Shu maqsadda “Geoinnovatsiya markazi” va Xitoyning MMS kompaniyasi bilan hamkorlikda Toshkent shahrida “BsharkUZ” qo‘shma korxonasi tashkil etilgan. Unda turli xildagi dronlar ishlab chiqariladi. Masalan, geksokopter turiga kiruvchi dronlar aerofotosurat va videosurat olish, 10 kilogrammgacha foydali yuk tashishga mo‘ljallangan. Bir martada 90 daqiqagacha, soatiga esa 80 kilometrgacha ucha oladi. Qurilmaning maksimal og‘irligi 15 kilogramm.

Dronlar modeliga ko’ra takomillashib boraveradi.Eng zamonaviy o’zi uchar qurilmalar odatda,avtomatik uchish va qo’nish belgilangan nuqtalarni uchib o’tish ,mo’ljal olishni intelliktual boshqarish ,parvoz nuqtasiga qaytish,cheklangan joylar to’g’risida ogohlantirish to’g’risida ogohlantirish kabi funksiyalarga ega .Ular “Android” va “iOS” operatsion sestemalarni qo’llab-quvvatlaydi, “GLONASS” va “GPS” navigatsiya tizimida ishlaydi.Har bir sohada dronlarga bo’lgan talab ortib borayotgani bois , “Geoinnovatsiya markazi”da ushbu qurilmani mahalliylashtirish bo’yicha ishlar borilmoqda .Xususan ,gibrid ,multikopter turdagi dronlarni ishlab chiqarish ,ularni akkumulyatorlarini quvvatlash va optimallashtirish bo’yicha ilmiy- tadqiqot ishlari davom etyapti.Hozirgi paytda yurtimiz hududida uchuvchisiz uchish apparatlari asosan Xitoydan import qilinadi.Ammo ular ancha qimmat bo’lgani bois,uzimizda ishlab chiqarish samaliroq.


Dunyoning 143 ta mamlakatida dronlardan foydalanish qoidalari qonunchilik darajasida tartibga solingan.Ta’kidlash o’rinliki ,qoidalar ko’proq qurilmalarni olib kirishni taqiqlash emas,balki ulardan foydalanishga doir jihatlarni o’z ichiga oladi.Dronlar parvoziga nisbatan eng mo’tadil munosabat Yevropada desak adashmaymiz .Yevropa mamlakatlarning 27 foizida uchuvchisiz uchar moslamalarni uchirish cheklanmagan .