Yaponiya iqtisodiyoti


Download 1.31 Mb.
Pdf ko'rish
Sana25.03.2023
Hajmi1.31 Mb.
#1294538
Bog'liq
YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yapo385



YAPONIYA IQTISODIYOTI
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
1/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja: 1. Yaponiya makroiqtisodiy rivojlanish modelining bosqichlari, omillari va 
xususiyatlari 2. Yaponiya iqtisodiyotining tarkibi va rivojlanish dinamikasi 3. Yaponiya iqtisodiyotiga jahon 
moliyaviy-iqtisodiy inqiroziiing 
ta’siri va undan chiqish yo’llari 4. O’zbekiston va YAponiya iqtisodiy 
hamkorligi
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
2/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
YAponiyaning bu davrdagi iqtisodiy rivojlanishini olti bosqichga: 
bo’lib o’rganish mumkin. Birinchi bosqich 1896 yildan Ikkinchi jahon urishining oxirigacha bo’lgan davrni qamrab oladi va 
YAponiyada harbiylashgan iqtisodiy tizimni shakllantirish bosqichi xisoblanadi.
"YAngi iqtisodiy tizim" xususiy 
firmalar mavqeini faqat maxsulot ishlab chiqarish uchungina mas’ullik darajasigacha pasaytirib qo’ydi. Ikkinchi bosqich 1945 yildan 1958 yilgacha davom etdi. 
Ushbu bosqich 7 yillik Amerika xukmronligi hamda qator institutsional va iqtisodiy islohotlarning amalga oshirilishi bilan ajralib turadi. Ular tarkibida 1946
— 1950 yillardagi agrar hamda, 
Dzaybatsularni
tarqatib yuborish bilan 
bog’liq islohotlarni va amerikalik iqtisodchilar Dodj va SHoular tomonidan inflyatsiyaga qarshi kurashga qaratilgan, "falajli davolash" nomini olgan islohotlar alohida 
ahamiyatga ega. Bu davr YAponiya iqtisodiyotining urushdan keyingi qayta tiklanish davri xisoblanadi. Uchinchi bosqich 1958 1973 yillarni 
o’z ichiga oladi va barqaror yuqori iqtisodiy o’sish 
sur’atlari
tufayli yapon iqtisodiy 
mo’’jizasi nomiga ega bo’ldi. O’n besh yil ichida mamlakat yalpi milliy maxsuloti 6, 5 martaga, sanoat ishlab chiqarish hajmi esa 10 martaga oshdi. Ushbu davrda yapon 
iqtisodiyotining 
o’sish sur’atlari yiliga o’rtacha 11% ni tashkil etgani holda rivojlangan mamlakatlar ichida eng yuqori ko’rsatkichni tashkil etdi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
3/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
To’rtinchi bosqich 1973 yildan boshlanadi va mamlakat iqtisodiyotiga 1970 yillardagi jahon yoqilg’i inqirozlarining ta’siri tufayli
o’rtacha o’sish sur’atlari va tarkibiy o’zgarishlar (1973 1980) davri nomini oldi. YAponiyada inqiroz 1976 yidda bartaraf etildi, ammo mamlakat iqtisodiy jonlanish bosqichiga "tarkibiy kasal 
tarmoqlar" energiya va material 
sig’imkorligi yuqori tarmoqlar, yengal sanoatning mehnat sig’imkorligi yuqori tarmoqlari va kemasozlik tarmog’idagi muammolar bilan kirib keldi. Beshinchi 
bosqich "sovun 
ko’pigi" iqtisodiyotining shakllanishi bilan bog’liq bo’lib, bu davr YAponiyada yo’qotilgan o’n yillik nomini oldi, 1990 yilning 1 oktyabri aktsiyalar kursining pasayishi bilan boshlandi 
va Nikkey indeksi 20 ming ienagacha pasaydi, 
ya’ni 1989 yilning dekabriga nisbatan 49% ga qisqardi. Keyinchalik 1 oktyabr qora dushanba deb ataladigan bo’ldi. "Sovun ko’pigi” iqtisodiyoti 
inqirozi bilan 
bog’liq salbiy oqibatlarnint real sektorga ta’siri natijasida YAponiya iqtisodiyoti chuqur va davomli depressiya holatiga tushib qoldi. Ushbu holat 2004 2010 yillardagi biroz jonlanishni 
xisobga olmaganda 2011 yilgacha davom etdi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
4/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
To’rtinchi bosqich 1973 yildan boshlanadi va mamlakat iqtisodiyotiga 1970 yillardagi jahon yoqilg’i inqirozlarining ta’siri tufayli
o’rtacha o’sish sur’atlari va tarkibiy o’zgarishlar (1973 1980) davri nomini oldi. YAponiyada inqiroz 1976 yidda bartaraf etildi, ammo mamlakat iqtisodiy jonlanish bosqichiga "tarkibiy kasal 
tarmoqlar" energiya va material 
sig’imkorligi yuqori tarmoqlar, yengal sanoatning mehnat sig’imkorligi yuqori tarmoqlari va kemasozlik tarmog’idagi muammolar bilan kirib keldi. Beshinchi 
bosqich "sovun 
ko’pigi" iqtisodiyotining shakllanishi bilan bog’liq bo’lib, bu davr YAponiyada yo’qotilgan o’n yillik nomini oldi, 1990 yilning 1 oktyabri aktsiyalar kursining pasayishi bilan boshlandi 
va Nikkey indeksi 20 ming ienagacha pasaydi, 
ya’ni 1989 yilning dekabriga nisbatan 49% ga qisqardi. Keyinchalik 1 oktyabr qora dushanba deb ataladigan bo’ldi. "Sovun ko’pigi” iqtisodiyoti 
inqirozi bilan 
bog’liq salbiy oqibatlarnint real sektorga ta’siri natijasida YAponiya iqtisodiyoti chuqur va davomli depressiya holatiga tushib qoldi. Ushbu holat 2004 2010 yillardagi biroz jonlanishni 
xisobga olmaganda 2011 yilgacha davom etdi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
5/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
Fikrimizcha, 2011 yil 11 martdagi yer qimirlashi bilan 
bog’liq voqeadan so’ng YAponiya iqtisodiyotining rivojlanishidagi oltinchi bosqich boshlandi. 
YAponiyaning iqtisodiy rivojlanish modeliga xos quyidagi belgilarni ajratish mumkin: davlatning tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish, savdo va investitsiyalar 
sohasidagi ulushining pastligi; 
firmalar va davlatning ishchi kuchi malakasini oshirish, ishchilarni ishlab chiqarishni boshqarishga jalo etishga alohida e’tibor 
qaratishi; davlatning tadbirkorlik faoliyatini
rag’batlantirish, iqtisodiyotda tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirishdagi faol ishtiroki: mehnat bozorida firmalar 
darajasida bir
marotabalik mehnat shart nomalarining 
qo’llanilishi. Mehnat munosabatlari «firma paternalizmi» ni (bir umr yollanib ishlash tizimi, firma bizning uyimiz) ifoda 
etadi; moliya sanoat guruhlarining keyretsularga asoslanishi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
6/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
YAponiya XX asrning ikkinchi yarmida barqaror iqtisodiy 
o’sish sur’atlariga ega bo’ldi va ushbu kursatkich 1951 1960 yillarda o’rtacha 8, 1%, 1961 1970 yillarda 10, 7%, 1971 1980 yillarda 4, 
6%, 1981 1990 yillarda 4, 0% ni tashkil etdi. Fikrimizcha, YAponiyaning
«iqtisodiy mu’jizaga» erishish omillari quyidagilarda namoyon bo’ladi: AQSH va G’arbiy yevropaga nisabatan yapon ishchi kuchining arzonligi, yuqori malakaga egaligi va mehnatsevarligi; 
yalpi 
jamg’arish normasining yuqoriligi ushbu ko’rsatkich 1990 yillarning
o’rtalarigacha 30% dan yuqori bo’ldi; harbiy xarajatlarning pastligi davlat byudjetidan harbiy mudofaa uchun sarflanayotgan xarajatlar miqdori 1930 1940 yillarda yalpi ichki maxsulotning 9 10% 
ini tashkil etgani holda, ushbu 
ko’rsatkich 1947 1980 yillarda 1% dan oshmadi
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
7/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
•iqtisodiyotni davlat tomonidan samarali tartibga solish — umummilliy iqtisodiy dasturlar, ustuvor tarmoqlarga soliq imtiyozlarini joriy etish, ichki bozorga raqobatchilarni kiritmaslik, 
inflyatsiyaning past darajasini ta’minlash; • mamlakat hududining qulay iqtisodiy geografik joylashganligi. Mamlakat Tinch okeani xavzasi mintaqasining markazida joylashganligi sababli, 
aksariyat halqaro dengiz va havo 
yo’llari bu hududni kesib o’tadi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
8/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
Transporti Ichki yuk aylanmasida avtomobil transportining roli katta (yiliga o
ʻrtacha 5, 5 mlrd. tonna yuk tashiladi). Umumiy va
ekspress yo
ʻllarning uz. 1, 2 mln. km, shu jumladan, 4, 4 ming km tezyurar magistrallar. T. y. larning uzunligi 43, 7 ming km. Deyarli 1/2 qismi elektrlashtirilgan. 1964 yildan tezligi soatiga 270 
km gacha yetadigan "Shinkansen" poyezdlari harakati yo
ʻlga qoʻyilgan. 9 shahardagi metropolitenning uz. 540 km. Yaponiyada suv osti va yer usti tunnellari va koʻpriklar koʻp. Dunyoda eng 
katta Seykan
tunneli (53, 9 km) Honshu va Hokkaydo o. larini birlashtiradi. Ichki suv yo
ʻllarining uz. 1770 km ga yaqin. Dengiz savdo floti 5473
kemaga ega va uning umumiy tonnaji 40 mln. brutto reg. tonnaga yetadi. Asosiy portlari 
— Kobe, Chiba, Yokohama, Nagoya, Osaka,
Kavasaki, Tokio, Hakodate. Tokio, Osaka, Niigata shahri yaqinida xalqaro aeroportlar bor. Mamlaktda neft quvurlari 400 km dan ziyod, gaz quvurlari 1800 km.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
9/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
Tashqi savdosi 
• Yaponiya chetga mashina va uskunalar, metall buyumlar, elektronika, kimyo mahsulotlari, elektr asboblar chiqaradi; chetdan 
sanoat xom ashyosi, mineral yoqilg
ʻi, oziq ovqat va toʻqimachilik mahsulotlari oladi. 2003 yil Yaponiyaning importi 383, 3 mlrd. AQSH 
dollarini, eksporti 417, 8 mlrd. AQSH dollarini tashkil etdi. Tashqi savdoda AQSH, Yevropa Ittifoqi hamda Janubiy va Janubiy Sharqiy Osiyo 
mamlakatlari bilan hamkorlik qiladi. Xorijiy sayyohlik rivojlangan. Pul birligi 
— iyena.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
10/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
19. 2. YAponiya iqtisodiyotining tarkibi va rivojlanish dinamikasi 
• YAponiya dunyoning yetakchi iqtisodiy markazlaridan biri
xisoblanadi. 2010 yilda YAponiyaning nominal YAIMning hajmi 5, 5 trln. dollarni tashkil etdi, 
ko’rsatkich bo’yicha AQSH va Xitoydan keyin 
uchinchi 
o’rinni egallaydi. SHunga qaramasdan oxirgi yillarda Xitoy, Hindiston, Braziliya kabi yirik rivojlanayottan mamlakatlarning barqaror 
iqtisodiy 
o’sish sur’atlariga erishishlari tufayli YAponiyaning global iqtisodiy tizimdagi o’rni biroz sustlashdi. Misol uchun YAponiyaning dunyo 
YAIMdagi hissasi 1990 yilda 14, 3% ni tashkil etgan 
bo’lsa. 2010 yilga kelib ushbu
ko’rsatkich 8, 7% ga teng bo’ldi. YAIMning aholi jon boshiga to’g’ri keladigan hajmi bo’yicha YAponiya 2000 yilda dunyoda 3 o’rinni
egallagan 
bo’lsa, 2010 yilda 23 o’rinni, Menejmentni rivojlantirish halqaro institutining halqaro raqobatbardoshlik reytingida mamlakat 1990 
yilda 1 
o’rinni egallagani holda 2010 yilda 27 o’niga tushib qoldi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
11/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
•YAponiya iqtisodiyotining tarmoq tarkibi ham rivojlangan mamlakatlar kabi postindustrial ko’rinishga ega. 2010 yilda 
mamlakat yalpi ichki maxsulotining 71% i xizmatlar, 29% i sanoat, 1% i qishloq 
xo’jaligi sohasiga to’g’ri keldi. 1980 2010 
yillarda yalpi ichki maxsulotning tarmoq tarkibida qishloq 
xo’jaligining ulushi 4% dan 1 % gacha, sanoatning ulushi 42% 
dan 28% gacha qisqargani holda, xizmatlar sohasining ulushi 24% dan 71% gacha ortdi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
12/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
•Real sektor. YAponiya qishloq xo’jaligi mehnat unumdorligi bo’yicha boshqa tarmoqlardan ortda qoldi. Oxirgi 
yillarda mamlakatning
o’zini o’zi oziq ovqat bilan ta’minlash koe
ffitsienti (40% dan past) pasayib, oziq ovqat 
importining ulushi ortib bormoqda. YApon hukumati qishloq 
xo’jalik maxsulotlarini ishlab chiqarishni ko’paytirish 
va 
o’zini o’zi oziq ovqat bilan ta’minlashni yaqin istiqbolda 45% ga oshirish chora tadbirlaridan iborat maxsus 
dasturlar ishlab chiqdi.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
13/74 


YAPONIYA IQTISODIYOTI YAPONIYA IQTISODIYOTI Reja 1 Yaponiya makroiqtisodiy 
YAponiyaning hududiy joylashuvi dengiz bilan 
bog’liq tarmoqlarning rivojlanishi va aholining oziq ovqat iste’molida 
dengiz maxsulotlarining yetakchi mavqega egaligini 
ta’minlagan. YAponiya dengiz maxsulot larini iste’mol qilish 
bo’yicha dunyoda ikkinchi o’rinni egallaydi. YAponiya sanoati dunyo sanoat maxsulotlarining taxminan 12 foizini 
beradi va asosan qayta ishlash sanoati maxsulotlaridan iborat. Mamlakat qayta ishlash sanoatida material va 
energiya 
sig’imkorligi yuqori tarmoqlardan ilm fan sig’imkorligi yuqori tarmoqlarga o’tishi jarayoni ro’y bermoqda. 
YAponiya hozirga qadar katta miqdorda 
po’lat va prokat, kemalar, matolar ishlab chiqarsa da, elektron sanoat, 
avomobilsozlik, sanoat asbob uskunalarini ishlab chiqarish, kimyo sanoati tarmoqlari yuqori raqobatbardoshlikka 
ega.
https://slidetodoc.com/yaponiya-iqtisodiyoti-yaponiya-iqtisodiyoti-reja-1-yaponiya-makroiqtisodiy/ 
14/74 

Download 1.31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling