Yaponiya Xitoy urushi Xitoy — Yaponiya munosabatlari

Yaponiya Xitoy urushi

1. 
   Xitoy — Yaponiya munosabatlari
   
2. 
   Xitoyning tarixiy yozuvlarida Yaponiya haqida birinchi eslatma.
   
3. 
   Xitoy-Yaponiya jangi haqida birinchi manba
   
4. 
   Xulosa
   

Xitoy va Yaponiyani geografik jihatdan Sharqiy Xitoy dengizi ajralib turadi. Xitoy Yaponiya madaniyatiga, arxitekturasiga, diniga, falsafasiga, huquq va yozuviga katta taʼsir koʻrsatgan. XIX asrning oʻrtalarida Gʻarb davlatlari Yaponiyani yopiq eshilar siyosatini tugatishga majbur qilgandan soʻng, Yaponiya modernizatsiya (Meydzi tiklanishi) sari harakat qila boshladi va Xitoyni eskirgan sivilizatsiya sifatida koʻrdi. Xitoy 1840—1860-yillardagi afyun urushlari va ingliz-fransuz ekspeditsiyalarida maʼlum boʻlganidek gʻarb bosqinchilariga qarshi kurasha olmagan. .

Yaponiya Xitoyga qarshi urush jinoyatlarini tan olishdan bosh tortgani va jinoyatlari uchun tovon toʻlashdan bosh tortgani sababli Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi munosabatlar vaqti-vaqti bilan keskinlashgan. Bu taniqli yapon rasmiylarining revizionist sharhlarida va 1937-yilgi Nankin qirgʻini voqealarini toʻliq qayta koʻrib chiqqan tarix kitoblarida ham yaqqol koʻrinadi. Sindzo Abe 2006-yil sentyabr oyida Yaponiya Bosh vaziri lavozimini egallaganidan keyin Xitoy-Yaponiya munosabatlari iliqlashdi — oktyabr oyida u Pekinda Xitoyning oliy rahbari Xu Szintao bilan uchrashdi va bu tashrifni ikki oʻrtasidagi sovuq munosabatlardagi „burilish nuqtasi“ deb atadi. Ikki mamlakat va oʻsha paytdagi Xitoy bosh vaziri Ven Jiabao buni „umid oynasi“ deb taʼrifladi^[1]. Uchrashuv vaqtida Xitoy-Yaponiya qoʻshma tarixiy tadqiqoti oʻtkazildi, natijada 2010 -yilda Ikkinchi jahon urushi davrida Yaponiya harbiylari tomonidan Xitoyda sodir etilgan jinoyatlarga yangicha nazar tashlaydigan hisobot taqdim etildi. Biroq, 2010-yil boshida Yaponiya Xitoyni muhim noyob yer metallari zahiralari bilan taʼminlashdan bosh tortishda ayblagani sababli munosabatlar keskin sovuqlashdi.
Xitoy va Yaponiya dunyoning yirik iqtisodiyotlari boʻlib, mos ravishda ikkinchi va uchinchi oʻrinlarni egallaydi. 2008-yilda Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi savdo hajmi 266,4 milliard dollarga koʻtarildi. Yaʼni 12,5 ga oʻsish % ga erishildi. 2007- yilda Xitoy va Yaponiyani asosiy savdo sheriklariga aylantirdi. Xitoy, shuningdek, 2009-yilda yapon tovarlarining eng yirik importchisi edi.
Xitoyning tarixiy yozuvlarida Yaponiya haqida birinchi eslatma.

663-yilda Pekkang daryosidagi jang boʻlib oʻtgan — bu Xitoy-Yaponiya munosabatlari tarixidagi birinchi qurolli toʻqnashuv hisoblanadi. Bu jang bir tomonda Xitoyning Tan imperiyasi va Koreyaning Silla davlati ittifoqchi kuchlari, ikkinchi tomondan esa Yaponiyaning Yamato davlati koalitsiya kuchlari va Koreyaning sobiq Baekje davlati koʻngillilari oʻrtasida boʻlgan. Jang Koreya yarim orolida Uch Qirollik davrining tugashini va Baekje davlatining qulashini belgiladi.
Jang Koreya yarim orolining uchta qirolligidan biri boʻlgan Silla davlati bilan bogʻliq boʻlib, Silla shu tariqa mintaqada oʻz hukmronligini oʻrnatishga harakat qilgan. Bu davrda uchta Koreya qirolligi orasida eng kattasi boʻlgan Koguryo Baekjening ittifoqchisi edi. Yamato davlati (Yaponiya) Yaponiyaning sharqiy va shimolida Aynlarga qarshi harbiy yurishni boshqargan tajribali general Abe no Hirafu boshchiligidagi 30 000 askarini yuborib, Baekcheni qoʻllab-quvvatladi. Sillaning harbiy harakatlari Baekjeni bosib olishga qaratilgan edi. Natijada, bir tomonda Tan va Silla, ikkinchi tomonda Baekje va Yamato ittifoqlari oʻrtasida jang mojarolari kelib chiqqan.
Bu jang Yamato uchun katta magʻlubiyat boʻldi. Silla va Tan imperiyasining ittifoqchi kuchlari floti tomonidan 300 ga yaqin Yamato kemalari yoʻq qilingan. Shunday qilib, dengizdagi magʻlubiyat tufayli Yamato Baekjeni qoʻllab-quvvatlay olmadi, bu tez orada oʻsha yili Baekji davlatini qulashiga olib keldi.
Baekjeni magʻlubiyatga uchratgandan soʻng, Silla va Tan imperiyasi oʻz kuchlarini 668-yilda qulagan kuchli raqib Koguryoga qarshi jamladi. Silla Baekjening raqibi va Yamatoga qarshi dushmanlik kayfiyatida boʻlgan, chunki Yamato tomonidan Baekjeni qoʻllab-quvvatlash siyosati Silla birlashgandan keyin ham davom etgan (taxminan 670- va 730-yillar oraligʻida tanaffus bilan). Yamato bir muncha vaqt yakkalanib qoldi, bu esa uni Osiyo materigi bilan aloqa oʻrnatish uchun dushman Sillani chetlab oʻtib, yanada ishonchli va xavfsiz yoʻl izlashga majbur qilgan.