Yarim o’tgazkich va yarim o’tgazkich kantakti

Yarim o’tgazkich va yarim o’tgazkich kantakti

Reja

• Yarim oʻtkazgichlar
• Yarim o’tkazgich AsBoblari
• Yarim o’tkazgich kanTakTi

Yarimoʻtkazgich — bu oʻziga xos oʻtkazuvchanlik nuqtai nazaridan oʻtkazgichlar va dielektriklar oʻrtasida oraliq pozitsiyani egallagan va oʻtkazgichlardan (metalllardan) oʻziga xos oʻtkazuvchanlikning aralashmalar kontsentratsiyasiga, haroratga va har xil turdagi moddalar taʼsiriga kuchli bogʻliqligi bilan ajralib turadigan materialdir . Radiatsiya . Yarimoʻtkazgichlarning asosiy xususiyati harorat oshishi bilan elektr oʻtkazuvchanligini oshirishdir

Yarimoʻtkazgichlar elektron volt (eV) darajasidagi tarmoqli boʻshligʻiga ega kristall moddalardir. Masalan, olmos keng boʻshliqli yarimoʻtkazgich sifatida tasniflanishi mumkin (taxminan 7 eV) va indiy arsenid — tor boʻshliqqa (0,35 eV). Yarimoʻtkazgichlarga koʻplab kimyoviy elementlar (germaniy, kremniy, selen, tellur, mishyak va boshqalar), juda koʻp miqdordagi qotishmalar va kimyoviy birikmalar (galliy arsenid va boshqalar) kiradi.

Toza kristall panjaradagi boshqa kimyoviy element atomi (masalan, fosfor, bor va boshqalar atomi). D. Kremniy kristalida) nopoklik deyiladi. Nopoklik atomi kristallga elektron beradimi (yuqoridagi misolda fosfor) yoki uni tutadimi (bor) ga qarab, nopoklik atomlari donor yoki akseptor deb ataladi. Nopoklikning tabiati kristall panjaraning qaysi atomini almashtirganiga, qaysi kristallografik tekislikda joylashganiga qarab oʻzgarishi mumkin. Yarimoʻtkazgichlarning oʻtkazuvchanligi haroratga bogʻliq. Mutlaq nol haroratga yaqin yarimoʻtkazgichlar dielektriklarning xususiyatlariga ega.

Yarimo’tkazgichli asboblar – yarimo’tkazgichlarda yuz beradigan elektron jarayonlar asosida ishlaydigan elektron asboblar. Elektronikada turli signallarni o’zgartirishda, energetikada esa bir turdagi energiyani boshqa turdagi energiyaga aylantirishda qo’llaniladi. Vazifasi, ishlash tarzi, materiali, tuzilishi va texnologiyasi, ishlatilish sohasiga qarab tasniflanadi: elektr kattaliklarini ikkinchi elektr kattaliklariga o’zgartiradigan elektr o’zgartirgich asboblar (diod, tranzistor, tiristor va boshqalar);

Yorug’lik signallarini elektr signallariga va aksincha aylantiruvchi optoelektron asboblar (optron, fotorezistor, fotodiod, fototranzistor, fototiristor, yarimo’tkazgichli lazer, yorug’lik tarqatuvchi diod va boshqalar); issiqlik energiyasini elektr energiyasiga va, aksincha, aylantiruvchi termoelektr asboblar (termoelement, termoelektr quyosh batareyasi, termistor ); magnitoelektr asboblar; pyezoelektr va tenzometrik asboblar (asosiy sinf) va h. K. Integral sxemalar (elektr o’zgartiruvchi va optoelektronli bo’lishi mumkin) ayrim sinfga kiradi. Yarimo’tkazgichli asboblar yarimo’tkazgich materialga qarab, germaniyli, kremniyli va h.k. Bo’lishi mumkin. Tuzilishi va texnologik alomatiga ko’ra, Yarimo’tkazgichli asboblar nuqtali va yassi xillarga, ishlatilish sohasiga qarab, yuqori chastotali, yuqori voltli, impulsli va boshalarga

Yarim o’tkazgich – yarim o’tkazgich kontakti. Yarimo’tkazgichlar o’tkazuvchanligi jihatidan metall va dielektriklar orasidagi moddalar bo’lib, o’z fizik xususiyatlarini turli tashqi ta’sirlar (masalan yoritish, isitish va hokazo) natijasida keng intervalda o’zgartira olish xususiyatiga ega. Yarimo’tkazgichlar elektronika va mikroelektronikada juda keng qo’llanilib, zamonaviy elektr jihozlarning deyarli hammasi – kompyuterlardan tortib to uyali aloqa telefonlarigacha barchasi yarimo’tkazgichli texnologiyaga asoslangan.

Eng keng qoʻllaniladigan yarimo’tkazgich modda kremniy boʻlib, boshqa moddalar ham keng qo’llaniladi. Yarimo’tkazgichlar – elektr tokini yaxshi o’tkazuvchi moddalar (o’tkazgichlar, asosan, metallar) va elektr tokini amalda o’tkazmaydigan moddalar (dielektriklar) orasidagi oraliq vaziyatni egallaydigan moddalar. Mendeleyev davriy sistemasida II, III, IV, V va VI guruhlarda joylashgan ko’pchilik elementlar. Ularning bir qator birikmalari yarimo’tkazgichlar jumlasiga kiradi. Ya.da ham metallardagi kabi elektr o’tkazuvchanlik elektronlarning harakati tufayli yuzaga keladi. Yarim o’tkazgichlarning tuzilishi quyidagicha:

Eng keng qoʻllaniladigan yarimo’tkazgich modda kremniy boʻlib, boshqa moddalar ham keng qo’llaniladi. Yarimo’tkazgichlar – elektr tokini yaxshi o’tkazuvchi moddalar (o’tkazgichlar, asosan, metallar) va elektr tokini amalda o’tkazmaydigan moddalar (dielektriklar) orasidagi oraliq vaziyatni egallaydigan moddalar. Mendeleyev davriy sistemasida II, III, IV, V va VI guruhlarda joylashgan ko’pchilik elementlar. Ularning bir qator birikmalari yarimo’tkazgichlar jumlasiga kiradi. Ya.da ham metallardagi kabi elektr o’tkazuvchanlik elektronlarning harakati tufayli yuzaga keladi. Yarim o’tkazgichlarning tuzilishi quyidagicha:

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT