Yashil iqtisodiyotga o‘tish zarurati va istiqbollari yuldasheva Nilufar Abduvaxidovna Farg‘ona politexnika instituti, Menejment kafedrasi dotsenti Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori, dotsent

YASHIL IQTISODIYOTGA O‘TISH ZARURATI VA ISTIQBOLLARI


Yuldasheva Nilufar Abduvaxidovna
Farg‘ona politexnika instituti, Menejment kafedrasi dotsenti
Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori, dotsent


Annotatsiya. Maqolada “barqaror rivojlanish” va “inklyuziv rivojlanish” tushunchalarining konseptual asoslari, shuningdek ular o‘rtasidagi munosabatlar, shu jumladan moliyaviy, insoniy va tabiiy, shuningdek, ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik tarkibiy qismlardan foydalanishga bo‘lgan munosabat tahlil qilinadi. Iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy komponentlar mezonlari bo‘yicha "yashil" iqtisodiyotga o‘tish yo‘nalishlari bo‘yicha xorijiy tajriba yoritilgan. Global muammolarni hal qilishda “Yashil” iqtisodiyotga o‘tishning ahamiyati ko‘rsatilgan.
Kalit so‘zlar. Iqtisodiy rivojlanish, barqaror rivojlanish, inklyuziv o‘sish, yashil iqtisodiyot, ekologik barqarorlik, atrof-muhitni oqilona boshqarish, barqarorlik ko‘rsatkichlari, energiya samaradorligi
Kirish. Keyingi yillarda atrof-muhit imkoniyatlariga muvofiq jamiyatni uyg‘un rivojlantirishga qaratilgan global va milliy darajadagi ko‘plab dasturlar orasida ko‘plab xorijiy tadqiqotchilar tomonidan barqaror rivojlanish konsepsiyasi asosiy o‘rinni egallab kelmoqda.
Rio-de-Janeyroda boʻlib oʻtgan BMTning Atrof-muhit va rivojlanish boʻyicha konferensiyasi hujjatlarida taʼkidlanganidek, bir tomondan rivojlangan mamlakatlarning resurslarni “ortiqcha isteʼmol qilishi”, ikkinchi tomondan, dunyo aholisining aksariyat qismining qashshoqligi oʻzaro chambarchas bogʻliq. Bu barqaror rivojlanishga o‘tishning zarur sharti bo‘lgan turli mamlakatlarning rivojlanish darajasidagi farqni kamaytirish zarurligi to‘g'risida xulosaga olib keladi.
Ekspertlarning hisob-kitoblariga ko‘ra, sivilizatsiyaning yaqin kelajagining asosiy muammolaridan biri 2032 yilgacha bo‘lgan davrda aholining (asosan rivojlanayotgan mamlakatlarda) taxminan 3 milliardga ko‘payishi sodir bo‘ladi. Aholining o‘sishi energiya va suvga bo‘lgan talabning misli ko‘rilmagan o‘sishiga, shuningdek, transport tarmoqlari, shahar tizimlari va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga talabning keskin oshishiga olib keladi.
Biosfera imkoniyatlari doirasida bu talablarni qondirish nihoyatda mushkul sanaladi: iste'molning hozirgi sur'atini saqlab qolgan holda, 2050 yilga kelib qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishni ikki baravar, energiya ishlab chiqarishni - 85 foizga oshirish; suv iste'molining o‘sishi 55% ga prognoz qilinmoqda. Bunday prognozlar negizida yashil energiya yoki yashil o‘sish tamoyillariga o‘tish, ehtimol, kelajakdagi iqtisodiy rivojlanishning ekologik xavflarini kamaytirishning yagona yo‘li bo‘lib tuyuladi. Yashil o‘sish g'oyasini alohida ko‘rib chiqishni talab etiladi, chunki bir qator mutaxassislar bunga shubha bilan qarashadi, ammo bu kabi atamalarning keng qo‘llanilishi ularni o‘rganishning dolzarbligini belgilaydi.