Yaxshiboyev Olmosning Yordamchi tarix fanidan tayyorlagan slaydi Mavzu: Markaziy Osiyo paleografiyasi
Download 6.84 Kb.
|
Yaxshiboyev Olmosning Yordamchi tarix fanidan tayyorlagan slaydi
Yaxshiboyev Olmosning Yordamchi tarix fanidan tayyorlagan slaydiMavzu: Markaziy Osiyo paleografiyasiMarkaziy Osiyo xalq lari yozuvning sodda, ibtidoiy shakllaridan mil.
Mintaqada shakllangan qadimgi yozuvlardan biri shubhasiz sug‘d yozuvi va yodgorliklaridir.Sug‘d yozuvi mil. aw. 3 2asrlarda shakllangan.Mintaqada shakllangan qadimgi yozuvlardan biri shubhasiz sug‘d yozuvi va yodgorliklaridir.Sug‘d yozuvi mil. aw. 3 2asrlarda shakllangan.Lekin, milodning dastlabki davrlariga oid sug‘d manbaalari kam topilgan.Buning asosiy sababi, arablar istilosidir. Arablar Markaziy Osiyoni bosibolganlaridan keyin bu yerdagi turli narsalarga yozilgan yozuvlami beayov yo‘q qildilar. Istilo natijasi Markaziy Osiyo xalqlari orasidagi til munosabatlariga ham ta’sir qildi. Arab va fors tili shahar madaniyat tiligaaylana bordi. Bu esa, sug‘d tilining amaliy doirasini toraytira boshladi.XX asrda sug‘d manbalariga qiziqish kuchaydi. AsosanXX asrda sug‘d manbalariga qiziqish kuchaydi. Asosanchet el olimlari sug‘d manbaalarini topishga harakat qilishgan. 1889 yiliN.I.Yadrintsyev tomonidan Orxun daryosi havzasidagi Qorabolg‘a sundegan yerdan topilgan uch xil yozuvli tosh lavhadagi uchinchi yozuvXX asr 30-yillarigacha sug‘dXX asr 30-yillarigacha sug‘dSug‘d yozuvi asosida turk yozuvi shakllangan, bu yozuv fanda ko‘kSug‘d yozuvi asosida turk yozuvi shakllangan, bu yozuv fanda ko‘kturk yoki, runik bitiklari deyiladi. Sibir, Mo‘g’iliston (Tunyuquq, Kultegin,Bilga Hoqon, Ongin bitiklari), Oltoy, Markaziy Osiyo (Farg’ona, Ettisuv,Moniy dinning moniycha injil, Moniy maktublari, Kefalaya, Aijang vaMoniy dinning moniycha injil, Moniy maktublari, Kefalaya, Aijang vaboshqa muqaddas kitoblari moniy yozuvi bilan sug‘d tilida, uyg‘ur turkiytilida ko‘plab ko‘chirilgan. Demak, moniy yozuvi haqida gap ketgandaoramiycha moniy, sug‘dcha moniy, turkiy moniy va boshqa alifbe turlaribo‘lganini ko‘zda tutmoq lozim. Suryoniy yozuvidan ham xuddi shu kabibevosita suryoniy tili, o‘rta forsiy, sug‘diy, turkiy tili matnlari ko‘chirishdafoydalanilgan. Demak, moniy va suryoniy yozuvlari shomiy tilli, eroniyXIX asming П yarmida «slavyan nazariyasi» unutila boshlandi. BuXIX asming П yarmida «slavyan nazariyasi» unutila boshlandi. BuTomsondanTomsondankeyin V. Radlov ham 1894 yil 19 yanvar kuni Rossiya Fanlar akademiyasiyig’ilishida Kultegin bitikini oJqiganligi haqida ma’lumot beradi. V.Radlovbu bitiktoshlardagi turkiy yozuvlar alifbosining 15 harfni 1893 yil kuzida,ya’ni, Tomson o‘qishiga qadar aniqlab bo‘lgan edi. Shunday qilib, ikkiQozog’istonlik olim A.S. Omonjulovning fikricha, turkiy alifbo mil.Qozog’istonlik olim A.S. Omonjulovning fikricha, turkiy alifbo mil.aw. I ming yillikda shakllanib bo‘lgan edi. Bu fikrda jon bor. 1970 yilOlma otadan topilgan (lssiqdan) ashyoviy dalillar buni isbotladi. Bu erdanQadimgi turkiyQadimgi turkiyyozuvi 38 harfdan iborat bo‘lib, 4 harf unli, qolgan 34 harf unsizdir. Yanaba’zan -a -e, -o -u, -yu harflari uchun bir harf qo‘llanilgan. Bu qadimgiyozuv o‘ngdan chapga qarab yozilgan va so‘zlar orasiga ikki nuqta (:)Bu yozuv nabatiylar davlatida ishakllanganligi sababli,Bu yozuv nabatiylar davlatida ishakllanganligi sababli,nabatiylar yozuvi deb ham atalgan. Bu alifbo 22 belgidan iborat bo‘lgan.XI asrda arablarda shakllangan fikrga ko‘ra, arab yozuvining dastlabkiXI asrda arablarda shakllangan fikrga ko‘ra, arab yozuvining dastlabkibosqichida faqat kufiy yozuvi mavjud bo‘lgan. «Qur’oni Karim» dastlabkiziqlarning faqat ingichkaligi va go‘zalligidan iborat, bundan boshqa ularziqlarning faqat ingichkaligi va go‘zalligidan iborat, bundan boshqa ular4. Suls yozuvi yoki xatti suls — Ocrta asrlarda bu yozuv musulmon4. Suls yozuvi yoki xatti suls — Ocrta asrlarda bu yozuv musulmonolamining barcha hududlarida eng keng tarqalgan yozuv turlaridan edi. Bu6. Riqo yozuvi yoki, xatti riqo - buyozuvturi tavqi’ yozuvining6. Riqo yozuvi yoki, xatti riqo - buyozuvturi tavqi’ yozuviningkichraygan shakli bo‘lib, u ham suls yozuvi bazasida vujudga kelgan. Uham hukmronlaming farmon va yorliqlarini yozishda qo‘llanilgan.7. Nasx yozuvi yoki, xatti nasx — «nasx» so‘zining lug‘aviy ma’nosi«yo‘q qilish, bekor qilish, chizib tashlasb>dir. Atama sifatida u «boshqaxat turlarini bekor qiluvchi» ma’nosida qo‘llanilgan. Keyingi ikki yarimasrlik muddat ichida undan «nasxi eroniy» deb ataladigan varianti vujudgaDownload 6.84 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling