Yaxshiboyev Olmosning Yordamchi tarix fanidan tayyorlagan slaydi Mavzu: Markaziy Osiyo paleografiyasi

Yaxshiboyev Olmosning Yordamchi tarix fanidan tayyorlagan slaydi

Mavzu: Markaziy Osiyo paleografiyasi

Markaziy Osiyo xalq lari yozuvning sodda, ibtidoiy shakllaridan mil.

• Markaziy Osiyo xalq lari yozuvning sodda, ibtidoiy shakllaridan mil.
• aw. I ming yillikdayoq voz kechib, mil.aw. VI asrdayoq alifboli yozuv
• tizimlari, xususan, oramiy yozuvi bilan tanishganlar. Olimlaming fikricha,

Mintaqada shakllangan qadimgi yozuvlardan biri shubhasiz sug‘d yozuvi va yodgorliklaridir.Sug‘d yozuvi mil. aw. 3 2asrlarda shakllangan.

Mintaqada shakllangan qadimgi yozuvlardan biri shubhasiz sug‘d yozuvi va yodgorliklaridir.Sug‘d yozuvi mil. aw. 3 2asrlarda shakllangan.

Lekin, milodning dastlabki davrlariga oid sug‘d manbaalari kam topilgan.

Buning asosiy sababi, arablar istilosidir. Arablar Markaziy Osiyoni bosib

olganlaridan keyin bu yerdagi turli narsalarga yozilgan yozuvlami beayov yo‘q qildilar. Istilo natijasi Markaziy Osiyo xalqlari orasidagi til munosabatlariga ham ta’sir qildi. Arab va fors tili shahar madaniyat tiliga

aylana bordi. Bu esa, sug‘d tilining amaliy doirasini toraytira boshladi.

XX asrda sug‘d manbalariga qiziqish kuchaydi. Asosan

XX asrda sug‘d manbalariga qiziqish kuchaydi. Asosan

chet el olimlari sug‘d manbaalarini topishga harakat qilishgan. 1889 yili

N.I.Yadrintsyev tomonidan Orxun daryosi havzasidagi Qorabolg‘a sun

degan yerdan topilgan uch xil yozuvli tosh lavhadagi uchinchi yozuv

XX asr 30-yillarigacha sug‘d

XX asr 30-yillarigacha sug‘d

Sug‘d yozuvi asosida turk yozuvi shakllangan, bu yozuv fanda ko‘k

Sug‘d yozuvi asosida turk yozuvi shakllangan, bu yozuv fanda ko‘k

turk yoki, runik bitiklari deyiladi. Sibir, Mo‘g’iliston (Tunyuquq, Kultegin,

Bilga Hoqon, Ongin bitiklari), Oltoy, Markaziy Osiyo (Farg’ona, Ettisuv,

Moniy dinning moniycha injil, Moniy maktublari, Kefalaya, Aijang va

Moniy dinning moniycha injil, Moniy maktublari, Kefalaya, Aijang va

boshqa muqaddas kitoblari moniy yozuvi bilan sug‘d tilida, uyg‘ur turkiy

tilida ko‘plab ko‘chirilgan. Demak, moniy yozuvi haqida gap ketganda

oramiycha moniy, sug‘dcha moniy, turkiy moniy va boshqa alifbe turlari

bo‘lganini ko‘zda tutmoq lozim. Suryoniy yozuvidan ham xuddi shu kabi

bevosita suryoniy tili, o‘rta forsiy, sug‘diy, turkiy tili matnlari ko‘chirishda

foydalanilgan. Demak, moniy va suryoniy yozuvlari shomiy tilli, eroniy

XIX asming П yarmida «slavyan nazariyasi» unutila boshlandi. Bu

XIX asming П yarmida «slavyan nazariyasi» unutila boshlandi. Bu

Tomsondan

Tomsondan

keyin V. Radlov ham 1894 yil 19 yanvar kuni Rossiya Fanlar akademiyasi

yig’ilishida Kultegin bitikini oJqiganligi haqida ma’lumot beradi. V.Radlov

bu bitiktoshlardagi turkiy yozuvlar alifbosining 15 harfni 1893 yil kuzida,

ya’ni, Tomson o‘qishiga qadar aniqlab bo‘lgan edi. Shunday qilib, ikki

Qozog’istonlik olim A.S. Omonjulovning fikricha, turkiy alifbo mil.

Qozog’istonlik olim A.S. Omonjulovning fikricha, turkiy alifbo mil.

aw. I ming yillikda shakllanib bo‘lgan edi. Bu fikrda jon bor. 1970 yil

Olma otadan topilgan (lssiqdan) ashyoviy dalillar buni isbotladi. Bu erdan

Qadimgi turkiy

Qadimgi turkiy

yozuvi 38 harfdan iborat bo‘lib, 4 harf unli, qolgan 34 harf unsizdir. Yana

ba’zan -a -e, -o -u, -yu harflari uchun bir harf qo‘llanilgan. Bu qadimgi

yozuv o‘ngdan chapga qarab yozilgan va so‘zlar orasiga ikki nuqta (:)

Bu yozuv nabatiylar davlatida ishakllanganligi sababli,

Bu yozuv nabatiylar davlatida ishakllanganligi sababli,

nabatiylar yozuvi deb ham atalgan. Bu alifbo 22 belgidan iborat bo‘lgan.

XI asrda arablarda shakllangan fikrga ko‘ra, arab yozuvining dastlabki

XI asrda arablarda shakllangan fikrga ko‘ra, arab yozuvining dastlabki

bosqichida faqat kufiy yozuvi mavjud bo‘lgan. «Qur’oni Karim» dastlabki

ziqlarning faqat ingichkaligi va go‘zalligidan iborat, bundan boshqa ular

ziqlarning faqat ingichkaligi va go‘zalligidan iborat, bundan boshqa ular

4. Suls yozuvi yoki xatti suls — Ocrta asrlarda bu yozuv musulmon

4. Suls yozuvi yoki xatti suls — Ocrta asrlarda bu yozuv musulmon

olamining barcha hududlarida eng keng tarqalgan yozuv turlaridan edi. Bu

6. Riqo yozuvi yoki, xatti riqo - buyozuvturi tavqi’ yozuvining

6. Riqo yozuvi yoki, xatti riqo - buyozuvturi tavqi’ yozuvining

kichraygan shakli bo‘lib, u ham suls yozuvi bazasida vujudga kelgan. U

ham hukmronlaming farmon va yorliqlarini yozishda qo‘llanilgan.

7. Nasx yozuvi yoki, xatti nasx — «nasx» so‘zining lug‘aviy ma’nosi

«yo‘q qilish, bekor qilish, chizib tashlasb>dir. Atama sifatida u «boshqa

xat turlarini bekor qiluvchi» ma’nosida qo‘llanilgan. Keyingi ikki yarim

asrlik muddat ichida undan «nasxi eroniy» deb ataladigan varianti vujudga