Yechish jarayonini m odellashtirish


Download 0.64 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/11
Sana25.10.2023
Hajmi0.64 Mb.
#1720253
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
qilishda shu 
turdagi masalalarning yechilishlarini ilgari qaralganyangi turdagi 
masalaga m a’lum darajada o ‘xshash masalalarning 
yechilishlari 
bilan taqqoslash yordam 
beradi. Bunday mashqiar bir turdagi 
masalalarning yechilish usullarini aralashtirib yuborishning oldini 
oladi. Masalan, sonni bir necha birlik orttirish yoki kamaytirish 
bevosita yoki bilvosita bayon qilingan masalalarni 
taqqoslash 
lozim. shu maqsadda masalalrni jufti bilan kiritish kerak:
1. N om a’lum son 15 dan 8 ta ortiq. Noma’lum sonni toping.
2. 12 noma’lum sondan 7 ta ortiq. Noma’lum sonni toping.
Bu masalalar yechilgandan so‘ng, nima uchun ulaming har
birida ham, ... dan ... ta ortiq deyilsa ham har bir amal bilan 
yechilishi oydinlashtiriladi. 0 ‘quvchilar ikkinchi masalada 12 
soni nom a’lum sondan 7 ta ortiq, demak noma’lum son 12 dan 7 
ta kam va masalani ayirish amali bilan yechish lozim deb javob 
berishlari kerak. Bu 3-bosqichda boMadi.
Bunda masalalar shunday maqsad bilan olinadiki, yengil 
masalani har bir o‘quvchi yecha olishi kerak, bu esa qiyinroq 
masalani mustaqi yechishga tayyorgarlik boMadi. Masalan, 
quyidagi bir juft masala taklif qilinadi.
1. Uch tup olma daraxtidan 310 kg olma terib olindi. Birinchi 
tupdan 120 kg , ikkinchi tupdan 90 kg olma terib olindi. Uchinchi 
tup olma daraxtidan necha kilogramm olma terib olindi?
2. Uch tup olma daraxtidan 280 kg olma terib olindi. Birinchi 
tupdan 96 kg, ikkinchi tupdan birinchi tupdan terib olingan
olmaning - qismi terib olindi. Uchinchi tup olma daraxtidan necha
kg olma terilgan?
2-masala, I-masalaga qaraganda qiyinroq, lekin avval birinchi 
so‘ngra, ikkinchi masalani yechilsa, 2-masalani ham yechish oson 
boMadi.
415


M asalaning yechilish usulini um um lashtirish uchun vaqti-vaqti 
bilan harfiy m a’lumotli, shuningdek, son m a ’lumotli m asala- 
lam ing yechilishlarini elem entar tadbiq qilib o 4takazib turish 
foydali. Bu masala yechim ga ega bo 4 ladigan yoki yechimga ega 
bo4lm aydigan bitta yoki bir nechta yechim ga ega b o4 ladigan 
shartlarni, shuningdek bir kattallik qiym atining o ‘zgarishiga 
bog'liq ravishda ikkinchi kattalilk qiym atining o‘zgarish shart- 
larini aniqlash demakdir. Q uyidagi m asalani yechish 
talab 
qilinsin: ”Singlisi bir oyda x bet kitob o ‘qidi, akasi esa y n d a n y
bet kam o4qidi. A kasi qancha bet kitob o4qidi?’\ M asala bo 4yicha 
o 4quvchilar x-y ifodani yozadilar. Qanday ifoda hosil qilindi? 
(Ayirma). x harfiga qanday qiym atlar berish m um kin? у  harfidan 
katta yoki teng qiymatlarni. chunki kam ayuvchi ayriluvchidan 
katta yoki teng bo4 lishi kerak. Hayotda bo'ladigan qiym atlarni 
olish kerak, bir oyda 1000 yoki undan kam bet kitob o 4qish 
mumkin. Bolalar harflarga turli qiym atlar bera turib, faqat sonli 
m a’lumotlari bilan farq qiluvchi barcha masalalar bitta amal bilan 
yechilishiga 
ishonch 
hosil 
qiladilar. 
M asala 
yechilishini 
umumlashtirish shundan iborat. Bundan tashqari hosil qilingan 
sonli m a’lumotlarni taqqoslab o'quvchilar qaysi hollarda akasi 
o4qigan kitoblar soni ortishini va qaysi hollarda kamayishini 
kuzatish mumkin.
K o‘p masalalar turli usullar bilan yechilishi mumkin. T o ‘g ‘ri 
yechish yoMlarini izlash bolalarni berilgan sonlar va izlanayotgan 
son orasidagi yangi bog'lanishlar ochishga shuningdek endilikda 
bolalarga m a’lum bog4lanishlardan yangi sharoitlarda foydala- 
nishga olib keladi, bu esa yechish usulini umumlashtirishga 
keltiradi.

Download 0.64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling