Yechish jarayonini m odellashtirish

Shartiga o‘zgartirish kiritilgan masalalar. Masala shaklini 
yoki 
jumlasini 
turli 
yo'nalishlarda 
quyidagi 
usullardan 
foydalanilgan holda o'zgartirsh mumkin.
1. Masala malnini o4zgartirish: terminni mazmunli tavsif bilan 
almashtirish, ayrim so'zlarni sinonimlari bilan almashtirish, 
matnning yechimga ta’sir qilmaydigan bir qismnini chiqarib 
tashlash, ayrim so4z, terminlarni nisbatan umumiy yoki xususiy 
tushuncha ifodalaydiganiga almashtirish, so4z va gap tartibini 
o 4zgartirish, raqamli m alum otlarni boshqa «ko‘rgazmali»rog‘iga 
almashtirish, raqamli ma’lumotlarni harflilariga almashtirish, 
harfli m a’lumotlarni raqamlilariga almashtirish.
2. Masala matnini tasavvur qilish, shaklini o 4zgartirish -
modellar qurish: predmetli (masalani aniq predmetlarda namoyish 
qilish, «rollarda» ko4rsatish), geometrik (masalani geometrik 
shakllarda va modellarda shakllar xossalari va ularning munosa-
427

---

batlaridan foydalanib ko‘rsatish), grafik (chizma, rasm), shartli 
predmetli (rasm), grafik (qisqa sxematik yozuv), jadvalli (jadval).
3. 
Ixtiyoriy birliklarni kiritish va matnni tegishlicha qayta 
izohlash.
Masala matni ustida ishlash uni izohlansa, qayta tuzilsa, 
yanada samarali boMadi. Uning maqsadi - jiddiy boMmagan 
predmetlami 
olib tashlash, 
masalaning jiddiy 
elementlari 
ma’nosini aniqlashtirish va ochib berish. M asala matnini qayta 
tuzish masalada berilgan qandaydir vaziyat tasvirini barcha 
munosabatlar, aloqalar, sifat mazmunini saqlab qolgan, biroq 
ularni 
yanada 
yorqinroq 
ifodalagan 
boshqa 
tasvir 
bilan 
almashtirishdan iborat. Ortiqcha, jiddiy bo‘lmagan axborotning 
barchasi olib tashlanadi, masala matni uning yechimini izlash 
yoMini osonlashtiradigan shaklga o‘zgartiriladi. Qayta tuzish 
davomida masalada gap boradigan asosiy vaziyatlar ajratiladi, 
zaruratga ko‘ra masalaning yordamchi modeli quriladi: qisqa 
yozuv, jadval, rasm, chizma va h.k. 0 ‘quvchilami bu usuiga 
dastlab standart masalalarda o‘rgatish zarur. Ushbu usuldan 
foydalanishni masala misolida ko‘rib chiqamiz:
1-masala: Kibora 10 ta qalam uchun 1000 so‘m toMadi. Agar