Yengil sanoat va to`qimachilik fakulteti “tabiiy tolalar” kafedrasi “tarmoq texnalogiyalari” fanidan

CHALMA HAQIDA MA’LUMOT
Chalma - boʻsh pishitilgan paxta ipidan sodda toʻqilgan mato; qalin, pishiq va tana haroratini bir xilda saqlaydigan mahalliy ipgazlama. Qadimdan qoʻl dastgohdarida toʻqilgan. Yozma manbalarda boshqa matolar qatori byaz ham koʻp tilga olingan: "qali atlas keysang unutma boʻzung" (A. Yugnakiy, 11-asr). byazning "etaklik byaz", "sedrak byaz", "qali byaz" navlari farqlangan; musulmon Sharqida qizil byaz "alkirbos" nomi bilan mashhur. 17-asrda Turkistondan Moskvaga joʻnatilgan matolar orasida "byaz" nomi bilan tilga olingan, qizil byaz esa "kumach" deb atalgan. 19-asr boshida buxorolik toʻqimachilar Astraxon,Vyatka, Qozon gubernyalarida qurgan ustaxonalarda toʻqib sotilgan.Byaz Turkistonda qoʻlda toʻqilgan matolar orasida haridorbop mato boʻlgani uchun mahalliy aholi orasida keng tarqalgan. Buxoroda B. sotiladigan maxsus rasta - "Bozori karbos" boʻlgan. byazning oq, malla, rangin (nil boʻyoqqa boʻyalgan) xillari bor. Chitgarlar risolasida (19-asr) byazning qora, sariq, yashil, kulrang, binafsha, oq va boshqa xillari ishlanishi qayd etilgan.
Oq byazning baʼzi xillari oharlangan va yaltiratib pardozlangan, baʼzilari paxmoqqa oʻxshash tukli boʻlgan (tukli yuza oʻta qalin arqoq iplarga maxsus ishlov berilishi natijasida hosil qilinadi). B.dan ichki koʻylaklar va boshqa xil kiyimlar,kashtatikilganbuyumlar, gul bosib bezatilgan dasturxon, choyshablar 
tayyorlangan.


To`quv dastgohinng turini tanlash

Ishlab chiqaruvchi	Dastgoh Rusumi	Mo’ljallangan to’qima turi	Maksimal unumdor. M/arqoq minutiga	Dastgohni Ishchi (Xom to’qima bo’yicha) eni, m	Xomuza hosil qilish mexanizmi turi
“Dreper” AQSH	JH-ll	Aroq ipini homuzaga bosim bilan; To’qima to’qish	-	141	-

Zamonaviy to'quv dastgohlarida barcha texnologik omillar kompyuterli
boshqaruv-nazorat tizimi orqali amalga oshirilmoqda. Bunday tizim
to'quv dastgohida to'qima ishlab chiqarish jarayonida quyidagi afzalliklarni beradi:
barcha texnologik omillarni kompyuter xotirasiga kiritish;
texnologik omillarni dastgohni ishchi holatida ham nazorat qilish;
assortimentga bog'liq omillarni tez o'zgartirish va nazorat qilish;
turli xil ko'rsatgichli to'qimalarni dasturlash orqali ishlab chiqarish;
o'rilish diapazonini kattaligi;
arqoq bo'yicha to'qima zichligini o'zgartirish;
dastgohni markaziy moylash;
dastgohdagi barcha omillarni umumiy boshqaruv markaziga uzatish