Yer osti teodolit yo‘llarida tomon uzunliklarini o‘lchash. Aniqlik me’yorlari (normalari)

Qarama – qarshi yo’nalishda o’tadigan lahimlarga yo’nalish ko’rsatish.

Qazish ishlarini tezlashtirish maqsadida asosan lahimlarni qarama – qarshi yo’nalishda o’tkaziladi. Bunday vaqtda lahimni bir vaqtning o’zida ikkita yoki bir nechta nuqtadan boshlab o’tkaziladi. Marksheyderlarning vazifasi ikki tamonlama qazib kelinayotgan lahimlarning kovjoyini loyiha asosida olib borilishini bir – biri bilan uchrashishini ta’minlashdan iborat.

Ushbu masalani yechilishini misolda ko’rib chiqamiz.
1 – misol. C va D kvershlagi o’tilgan bo’lsin. A va B kvershlagi loyiha bo’yicha o’tilishi talab qilinsin.

CD kvershlagida I, II, III punktlar saqlanib qolgan bo’lsin. Plan bo’yicha A va B punktlarining koordinatalari (x_A, y_A), (x_B, y_B) ni aniqlaymiz.

Marksheyderning vazifasi shu ikki nu qta A va B ni o’rnini joyga ko’chirish va lahimda ularni mahkamlab qo’yish hisoblanadi. Shu maqsad bilan shtrekda 1 va 2 nuqtalari orqali teodolit yo’li o’tkaziladi.
O’lchangan burchak va uzunliklardan foydalanib I – 1, III – 2 tamon direksion burchagi va 1, 2 nuqtalarning koordinatalari (x₁, y₁), (x₂, y₂) hisoblab topiladi. Joyda A va B nuqtalarning o’rnini ko’rsatish uchun va burchaklarini va S_2A, S_1B tamon uzunliklari hisoblab topilishi kerak. Ularni quyidagi formulalar bilan hisoblab topiladi:
; ;
; ;
; ;
Joyda A va B punktlarini o’rnatib shu nuqtaga teodolit qo’yiladi va lambda va sanoq olinib A va B yo’nalish ko’rsatiladi.
Agar lahim qiya bo’lsa A va B nuqtalar oralig’ida shtreklar bo’yicha nivelir yo’li o’tkazilib nisbiy balandlik aniqlanadi. Kvershlag B dan A qiyalik burchagi ostida o’tishi kerak. Kvershlagning qiyaligi ; formula bilan aniqlanadi.
S_AB – gorizontal masofa yuqoridagi formula orqali topiladi. va - A va B punktlardan shtrek devorigacha bo’lgan masofalar, ruletka yordamida o’lchanadi.
Qiya lahimga yo’nalish veterpas va lahim o’qini ko’rsatuvchi reperlar yordamida ko’rsatiladi.