Yetakchilik funksiyalari
Boshqarishning asosiy funktsiyalari
Yetakchilik funksiyalari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Boshqarishning oʻziga xos funktsiyalari
| Boshqarishning asosiy funktsiyalari
| ||||||||||
|
| ||||||||||
|
№ |
Asosiy |
Funktsiyalarniig mazmuni va oʻrni | ||||||||
|
funktsiyalar | ||||||||||
|
|
|
| ||||||||
|
|
|
Boshqarishning asosiy va dastlabki funktsiyasidir. Har qanday boshqarish reja | ||||||||
|
|
|
tuzishdan boshlanadi. |
|
|
|
| ||||
|
|
|
Bu rejada: |
|
|
|
|
| |||
|
|
Rejalash- |
boshqaruv maqsadlari va vazifalari, ularni amalga oshirish muddatlari belgilanadi; | ||||||||
|
1. |
vazifalarni amalga oshirish usullari ishlab chiqiladi; |
| ||||||||
|
tirish |
| |||||||||
|
|
xalq xoʻjaligi boʻgʻinlarining oʻzaro aloqalari oʻrnatiladi. |
| ||||||||
|
|
|
| ||||||||
|
|
|
Rejalashtirishning umumiylik xususiyati shyndaki, bunda hap bir boshqaruv xodimi | ||||||||
|
|
|
oʻzining shaxsiy ishini rejalashtiradi, oʻz ish joyidagi faoliyati koʻrsatkichlarini | ||||||||
|
|
|
ishlab chiqadi, rejalarni qanday bajarayotganini nazorat qilishni uyushtiradi. | ||||||||
|
|
|
Bu funktsiya boshqaruv obʻekti doirasida barcha boshqariluvchi va boshqaruvchi | ||||||||
|
|
|
jarayonlarning uyushqoqligini taʻminlaydi. |
|
|
| |||||
|
|
Tashkil |
Shu nyqtai nazardan, tashkil qilish ichki |
va tashqi shart-sharoitlarning oʻzgarib | |||||||
|
2. |
turishiga qarab, amaldagi tizim |
tarkibini |
takomillashtirish yoki yangisini tuzish | |||||||
|
qilish | ||||||||||
|
|
demakdir. |
|
|
|
|
| ||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
|
Bu funktsiya joriy va strategik rejalarning ijrosini taʻminlash boʻyicha birinchi | ||||||||
|
|
|
qadamdir. |
|
|
|
|
| |||
|
|
|
Rejalashtirish |
boshqarishning |
strategiyasi |
hisoblansa, |
muvofiqlashtirish | ||||
|
|
|
boshqarishning taktik masalalarini hal qiladi. |
|
| ||||||
|
|
|
Bu funktsiyaning asosiy vazifasi oqilona aloqalar oʻrnatish yoʻli bilan | ||||||||
|
|
|
boshqariladigan tizimning turli qismlari oʻrtasida kelishib ish olib 6orishni | ||||||||
|
|
Muvofiq- |
taʻminlashdir. |
|
|
|
|
| |||
|
3. |
lashtirish va |
Muvofiqlashtirish mablagʻlarni tejash maqsadida boshqaruvdagi parallelizm va bir- | ||||||||
|
tartibga |
birini takrorlashni bartaraf qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, u turli tarmoqlar | |||||||||
|
|
oʻrtasida resurslarni taqsimlash yoʻli bilan nisbat va mutanosiblikni, ishlab chiqarish | |||||||||
|
|
solish | |||||||||
|
|
bilan isteʻmol oʻrtasidagi munosabatni oʻrnatadi. |
|
| |||||||
|
|
|
|
| |||||||
|
|
|
Tartibga solish muvofiqlashtirishning davomi boʻlib, u sodir boʻlib turadigan | ||||||||
|
|
|
ogʻishlarni bartaraf qilish yoʻli bilan ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishni | ||||||||
|
|
|
maqsad qilib |
qoʻyadi. Uning |
yordami bilan |
vujudga kelishi |
ehtimol tutilgan | ||||
|
|
|
ogʻishlarning oldi olinadi. |
|
|
|
| ||||
|
|
|
Bu funktsiyaning maqsadi “tutib olish”, “aybini ochish”, “ilintirish” emas, balki | ||||||||
|
|
|
boshqaruv obʻektida sodir bulayotgan jarayonlarni hisobga olish, tekshirish, tahlil | ||||||||
|
|
|
qilish va maʻlum tartibda shu obʻekt faoliyatini oʻz vaqtida sozlab turishdir. Nazorat | ||||||||
|
4. |
Nazorat |
oʻrnatilgan meʻyoriy hujjatlardan, rejalardan ogʻishlarni, ularning joyi, vaqti, sababi | ||||||||
|
|
|
va xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi. |
|
| ||||||
|
|
|
Taʻsirchan nazoratni tashkil qilish har bir rahbarning funktsional ishidir. Muntazam | ||||||||
|
|
|
nazorat yoʻq joyda yuqori pirovard natijalarga erishib bulmaydi. |
| |||||||
Boshqarish faoliyatining turlariga koʻra, funktsiyalar quyidagicha boʻladi:
*Boshqarishning iqtisodiy fynktsiyalari, yaʻni:
mablagʻlarning doiraviy aylanishini amalga oshirish;
mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar koʻrsatish;
marketing xizmatini uyushtirish;
foyda olishni ta’minlash va h.k.
*boshqarishning sotsial funktsiyalari, yaʻni:
mehnat sharoitini yaxshilash;
xodimlarning uy-joyga boʻlgan ehtiyojini, sotsial madaniy-maʻnaviy ehtiyojlarini qondirish, moddiy ragʻbatlantirishni taʻminlash;
ijtimoiy himoyani taʻminlash va h.k.
*boshqarishninr maʻnaviy-maʻrifiy funktsiyalari, yaʻni:
xodimlarni insoniylik, yaxshulik, mehr-shafqatli va oʻzaro munosabatlarda sabr- toqatli boʻlish ryhida tarbuyalash;
xodimlarni vatanga muhabbat, insonparvarlik ruhida tarbuyalash, adolat tuygʻusini, bulum va maʻrifatga intulishni tarbuyalashga xuzmat qulish va h.k.
*boshqarishning tashkiliy funktsiyalari, yaʻni:
ishlab chiqarishni tashkil qilish;
oʻzaro aloqalarni oʻrnatish va muvofiqlashtirish;
barcha boʻgʻin va boʻlimlar oʻrtasida vazifalar taqsimoti, vakolat va boshqarish apparati xodimlari oʻrtasida masʻuluyatlarni belgilash;
boshqarishning aniq uslubini tanlash va qaror qabul qulishda ish tartibi izchilligi, axborotlar oqimini tashkil qilish va h.k.
Qayd qilingan funktsiyalar bir-biri bilan bogʻliq va maʻlum darajada tartibga solingan koʻp unsurlardan, tarkibiy qismlardan iborat boʻlib, ular yaxlitlikka ega. Shuning uchun ham boshqarish jarayonida ularning birortasi ham eʻtibordan chetda qolmasligi kerak.
Boshqarishninr funktsiyalaridan yana biri - bu tarmoqli boshqarish bilan hududiy boshqarishning mutanosibligini taʻminlash. Har bir korxona qandaydir bir tarmoqqa (sektor tarkibiga) kiradi. Ayni vaqtda, u bir tuman hududida joylashganligi jihatidan mahalliy ishlab chiqarish hududiy majmuiga kiradi. Boshqarish jarayonida bu funktsiya ham hududiy, ham tarmoq manfaatini koʻzda tutishi lozim. Tarmoqqa doir boʻlgan boshqaruv funktsiyalari zarur. Buningsiz tarmoq “yoʻqoladi”, yagona texnik va texnologiya siyosatini amalga oshirish va butun tarmoqqa taalluqli boshqa masalalarni hal etish qiyin boʻladi.Biroq ayni vaqtda, boshqarishning hududiy funktsiyaari ham zarur. Bu funktsiya muayyan tuman, viloyat hududida joylashgan turli tarmoqlar (sektorlar)ga qarashli korxonalar faoliyatini muvofiqlashtiradi, ratsional aloqalarni oʻrnatilishini taʻminlaydi. Hududiy funktsiyalar idorachilik gʻovlarini yoʻqotish, noratsional tashuvlarni kamaytirish va pirovard oqibatda samaradorlik darajasini oshirish imkoniyatini beradi.Qayd qilingan funktsiyalardan tashqari boshqarishning oʻziga xos aniq funktsiyalari ham bor.
Boshqarishning oʻziga xos aniq funktsiyalari deganda, muayyan boshqaruv organiga va uning boshqaruvchisiga aniq biriktirilgan ishlar, masʻuliyat, maqsad va unga erishish vositalari majmui tushuniladi. Tegishli funktsiyalarning toʻla-toʻkis va sifatli bajarilishiga ishlab chiqarishning umumiy rahbarlari - direktor (rais), uning oʻrinbosarlari, boʻgʻin va boʻlimlar boshliqlari, brigadirlar, shuningdek, xizmat koʻrsatish boʻlimlari rahbarlari - kadrlar boʻlimi boshligʻi, reja-iqtisod boʻlimi boshligʻi va boshqalar masʻuldirlar. Quyida (2-jadval) korxona (firma, jamoa xoʻjaligi)ni boshqarishning oʻziga xos aniq funktsiyalari va ularning asosiy mazmunini keltiramiz.
|
|
|
|
2-jadval | ||||||||||
|
|
|
Boshqarishning oʻziga xos funktsiyalari | |||||||||||
|
№ |
Boʻlimlar |
Masʻul shaxs |
Aniq funktsiyalar | ||||||||||
|
|
|
|
| ||||||||||
|
|
|
|
hukumat qarorlarini korxona faoliyatiga izchillik bilan tatbiq | ||||||||||
|
|
|
|
qilinishini taʻminlash; | ||||||||||
|
1. |
Korxona |
Direktor, rais |
davlat byudjeti, buyurtmachilar, yetkazib beruvchilar oldidagi | ||||||||||
|
|
|
|
maj6uriyatlarning bajarilishiga javob berishni taʻminlash; | ||||||||||
|
|
|
|
korxona faoliyatini tashkil qilish, uni muvofiqlashtirish va | ||||||||||
|
|
|
|
nazorat qilish va h.k. | ||||||||||
|
|
|
Direktor |
joriy va istiqboldagi rejalar loyihasini tayyorlash; | ||||||||||
|
|
|
(rais)ning | |||||||||||
|
|
|
biznes-rejani tuzish; | |||||||||||
|
|
Reja-iqtisod |
iqtisodiy | |||||||||||
|
2. |
moddiy va mehnat harajatlari normativlarini ishlab chiqish; | ||||||||||||
|
boʻlimi |
masalalar | ||||||||||||
|
|
texnik-iqtisodiy koʻrsatkichlarni tahlil qilish; | ||||||||||||
|
|
|
boʻyicha | |||||||||||
|
|
|
ishlab chiqarish boʻyicha hisobot tayyoplash va h.k. | |||||||||||
|
|
|
oʻrinbosari | |||||||||||
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
yangi konstruktsiyadagi buyumlarni yaratish; | ||||||||||
|
|
Koistruk- |
|
eski buyumlarni modernizatsiya qilish; | ||||||||||
|
|
|
mahsulotninr texnik estetikasiga, ishlab chiqarishning | |||||||||||
|
3. |
torlik |
Bosh myhandis | |||||||||||
|
|
boʻlimi |
|
iqtisodiy texnologiyasi amalda xavfsizlik texnikasi talablariga | ||||||||||
|
|
|
mos kelishini taʻminlash; | |||||||||||
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
yangi buyumlarni sinab koʻrishda qatnashish va h.k. | ||||||||||
|
|
|
|
standartlashtirish va normalashtirish ishlarini rejalashtirish va |
| |||||||||
|
|
Standart- |
|
bajarish; |
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
4. |
lashtirish |
Bosh myhandis |
hujjatlashtirish texnikasini va yangi mahsulotni nazorat qilish; |
| |||||||||
|
|
boʻlimi |
|
yangi va amaldagi standart va texnik shart-sharoitlarni ishlab |
| |||||||||
|
|
|
|
chiqarish va h.k. |
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
Direktor |
mehnat qonunlariga rioya qilishni iazorat qilish; |
|
|
| |||||||
|
|
|
ish haqi fondi sarflanishini tahlil qilish; |
|
|
|
|
| ||||||
|
|
Mehnatni |
(rais)ning |
|
|
|
|
| ||||||
|
|
mehnatni normalash ishini uyushtirish va uni amalga oshirish; |
| |||||||||||
|
|
tashkil qilish |
iqtisodiy |
| ||||||||||
|
5. |
|
tarif stavkasi |
va koeffitsientlarining toʻgʻri |
qoʻllanilishini |
| ||||||||
|
va ish haqi |
masalalar |
| |||||||||||
|
|
taʻminlash; |
|
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
boʻlimi |
boʻyicha |
|
|
|
|
|
|
|
| |||
|
|
xodimlar mehnatini tashkil etishni takomillashtipib borish va |
| |||||||||||
|
|
|
oʻrinbosari |
| ||||||||||
|
|
|
h.k. |
|
|
|
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
mehnatni muhofaza qilish va xavfsizlik yuzasidan xavfsiz va |
| |||||||||
|
|
Mehnatni |
|
sogʻlom mehnat sharoitlarini yaratish; |
|
|
|
|
| |||||
|
|
|
mehnatni muhofaza qilish sohasidagi tadbirlarning bajarilishi, |
| ||||||||||
|
6. |
muhofaza |
Bosh myhandis |
| ||||||||||
|
|
qilish boʻlimi |
|
qonunlar, yoʻriqnomalar, qoida va normalarga rioya qilinishini |
| |||||||||
|
|
|
nazorat qilish; |
|
|
|
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
xavfsizlik texnikasi boʻyicha yoʻriqlar berish va h.k. |
|
| ||||||||
|
|
|
|
korxonani maʻlum kasb va ixtisosga ega boʻlgan ishchi va |
| |||||||||
|
|
|
|
xizmatchi kadrlar bilan taʻminlash; |
|
|
|
|
|
| ||||
|
7. |
Kadrlar |
Bosh myhandis |
ishlab chiqarish taʻlimi va malaka oshirishni uyushtirish; |
| |||||||||
|
boʻlimi |
kadrlar qoʻnimsizligi sabablarini oʻpganish; |
|
|
|
|
| |||||||
|
|
|
|
|
mehnat intizomining holati va ichki tartib |
qoidalariga rioya |
| |||||||
|
|
|
|
qilinishini nazorat qilish va |
h.k. |
|
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
Moddiy- |
Direktor |
moddiy resurslarga boʻlgan talabni rejalashtirish; |
|
|
| |||||||
|
|
(rais)ning |
|
|
| |||||||||
|
|
texnika |
|
korxonani materiallar, |
texnika, |
yoqilgʻi |
va |
h.k. |
bilan |
| ||||
|
|
umumiy |
| |||||||||||
|
8. |
taʻminoti va |
taʻminlashini uyushtirish; |
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
masalalar |
|
|
|
|
|
|
| ||||||
|
|
sotish |
shartnomalarni tuzish; |
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
boʻyicha |
|
|
|
|
|
|
| |||||
|
|
boʻlimi |
ombor xoʻjaligini uyushtirish va h.k. |
|
|
|
|
| ||||||
|
|
oʻpinbosari |
|
|
|
|
| |||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
pul mablagʻlarining toʻgʻpi sarflanishini nazorat qilish; |
|
| ||||||||
|
|
|
|
hisobga olish va hisobot tuzishni uyushtirish; |
|
|
|
| ||||||
|
|
Buxgal- |
|
buxgalteriya balanslarini tuzish; |
|
|
|
|
|
| ||||
|
9. |
teriya |
Bosh buxgalter |
xodimlarga ish haqi toʻlash boʻyicha hisob-kitob |
qilish; |
| ||||||||
|
|
boʻlimi |
|
moliyaviy faoliyatni tashkil qilish; |
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
|
|
byudjet, bank, yetkazib beruvchilar va isteʻmolchilar bilan |
| |||||||||
|
|
|
|
hisob-kitob olib borish va h.k. |
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
|
|
|
|
| ||||||||
|
|
Ishlab |
Direktor |
|
korxona, tsex, uchastkalar uchun ishlab chiqarish boʻyicha |
| ||||||||
|
|
kalendar grafiklar tuzish; |
|
|
|
|
|
|
| |||||
|
|
chiqarishni |
(rais)ning ishlab |
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
10. |
ishlab chiqarishning borishini tezkor ravishda tartibga solish; |
| |||||||||||
|
tezkor |
chiqarish |
korxonaning bir maromda ishlashini taʻminlash; |
|
|
| ||||||||
|
|
boshqarish |
boʻyicha |
|
|
| ||||||||
|
|
|
korxona va |
tsexlarga |
xizmat |
qiluvchi |
boʻlimlar |
Ishini |
| |||||
|
|
boʻlimi |
oʻpinbosari |
| ||||||||||
|
|
muvofiqlashtirish va h.k |
|
|
|
|
|
|
| |||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||||
|
|
Mahsulot |
|
tayyor mahsulot sifatini nazorat qilish; |
|
|
|
|
| |||||
|
|
sifatini |
|
korxonaga keltiriladigan xom ashyo va materiallarning sifatini |
| |||||||||
|
11. |
nazorat |
Direktor (rais) |
nazorat qilish; |
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
qilish |
|
nazorat oʻlchov asboblari holatini tekshirish; |
|
|
|
| ||||||
|
|
boʻlimi |
|
mahsulotni attestatsiyadan oʻtkazishga taqdim etish va h.k. |
| |||||||||
|
|
|
|
|
korxonani barcha energiya turlari bilan taʻminlash; |
|
|
Taʻmirlash va |
|
|
ishlab chiqarish binolarini isitish; |
|
12. |
energiya |
Bosh mexanik va |
|
ventilyatsiya ishini yoʻlga qoʻyish; |
|
bilan |
bosh energetik |
binolar va inshootlarni taʻmirlanishini, saqlanishini | ||
|
|
taʻminlash | |||
|
|
|
taʻminlash; | ||
|
|
boʻlimi |
|
jihozlarning toʻgʻri ishlatilishi ustidan nazorat oʻpnatish va | |
|
|
|
|
h.k. | |
|
|
|
Direktor |
|
yuklarni tashish, ortish va tushirishni, bu sohadagi ishlarni |
|
|
Transport |
(rais)ning | ||
|
|
mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirishni uyushtirish; | |||
|
13. |
xoʻjalik |
umumiy ishlari | ||
|
transport vositalari uchun qulay marshrutlar va grafiklar tuzib | ||||
|
|
boʻlimi |
boʻyicha |
chiqish va h.k. | |
|
|
|
oʻrinbosari | ||
|
|
|
|
| |
|
|
|
Direktor |
korxonaga qarashli binolar va hududlarni yaxshi holatda | |
|
|
Maʻmuriy |
(rais)ning |
saqlash; | |
|
14. |
xoʻjalik |
umumiy ishlari |
korxona boʻlimlarini mebelь, inventarь, kantselyariya | |
|
|
boʻlimi |
boʻyicha |
tovarlari bilan taʻminlash; | |
|
|
|
oʻrinbosari |
hududni obodonlashtirish va koʻkalamzorlashtirish va h.k. | |
|
|
|
|
avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimini loyihalash va | |
|
|
Axborot |
|
uyushtirish; | |
|
15. |
hisoblash |
Bosh muhandis |
axborot oqimini takomillashtirish; | |
|
|
markazi |
|
zamonaviy kompьyuterlardan foydalanishni taʻminlash va | |
|
|
|
|
h.k. | |
|
|
|
|
korxonaga keladigan va joʻnatiladigan xat-xabarlarni, | |
|
16. |
Kantselyariya |
Boshliq |
hujjatlar tayyorlashni nazorat qilish; | |
|
arxiv ishlarini uyushtirish; | ||||
|
|
|
| ||
|
|
|
|
ish yuritish, xizmat hujjatlarini koʻchirish, koʻpaytirish va h.k. | |
Download 0.54 Mb.
Do'stlaringiz bilan baham:
