Yodgorliklarini
M E ’ M ORIY YODGORLtKLAR VA TA’ MIRLASH
Download 5.46 Mb. Pdf ko'rish
|
Yodgorliklarini
M E ’ M ORIY YODGORLtKLAR VA TA’ MIRLASH
MOHIYATI I BOB. M E ’ M O R IY YODGORLIK VA TA’ M IRLASH TUSHUNCHALARI 1 .1 . Y odgorlik va t a ’mirlash tushunchasining shakllanishi M a ’lumki, h a r qanday tarixiy obidadan o ‘z vaqtida vazifasiga kolra foydalanilgan, keyinchalik saqlanib kelingan. B uzilganbo‘lsa, tuzatilgan; b a’zan qayta tiklangan. Qadimda obidalarga nisbatan tarixiylik hissiyoti rivoj topm agan edi. Tarixiy obidalarni qayta qurishda ko ‘pchilik ustalar eskisini buzib, yangisini qurishgan. B a’zan ulardan eski qurilish ashyosi sifatida ham foydalanilgan. Tarixiy binolarni obida sifatida asrab-avaylash u y g 'o n ish davrida taraqqiy etdi. Biroq obidalar bu davrda ham yetarli darajada qadrlanmadi. M asalan, Rimdagi Kolizey binosidan qurilish ashyo si sifatida foydalanish faqat XVII asrdagina to'xtatilgan. Ba’zi obidalardan esa ham isha foydalanib kelingan. Masalan, R im ibo- datxonasi Panteon VII asr boshidayoq cherkovga aylantirildi. Antik obidalarga b o lg a n munosabatning ijobiy o‘zgarishi XVII asrga to ‘g‘ri keldi. U davrda tabiiy fanlar rivojlandi. Fandagi ilmiy tavsiflash tam oyillari tarixga, xususan, san’at tarixiga h a m tatbiq etildi. 0 ‘sha vaqtgacha antik qurilm alarni o ‘rganish faq at o ‘sha davrning o kz m uam m olarini hal etish uchungina olib b o rilar edi. Endilikda obidaga o ‘ziga xos tarixiy qimmatga ega narsa sifatida qa- raldi. Bu esa zamonaviy qarashga juda yaqin edi. X V III asrning 1-yarm ida G erkuianum da va P om peyda keng miqyosli qazishlar olib borildi. Dastlabki qazilm alar aloh ida qim matga ega bo‘lgan san ’at asarlarinitopishgayo‘naltirildi. XVIII asr oxiridan boshlab Rim shahri forumida ham shunday qazuvlar olib borildi. Antik san'atni ilk bor tarixiy nuqtayi mazardan o‘igangan olim Vinkelmandir. U “Qadimiyatning san’at tarbii” asarini yozadi. Bu asar san’at tarixi sohasidagi dastlabki asarlardan biri edi. Klassitsizmning tantana qilishi ham antik sa n 'a tn i o ‘rganish- ga tu rtk i bo ‘ldi, XVIII asrga kelib m e ’moriy obidalarni saqlash z a ru ra ti tu g ‘ildi. Awaliga faqat an tik davrga taalluqli m e'm oriy o b id alarn i ta ’mirlash mustaqi! soha tarzida shakllandi. X IX asr boshida R a fa el S tern Rimdagi K olizey inshootini ta 'm irla d i. U inshootning tashqi devorini tirgak devor bilan mus- tafrkam ladi. Birinchi tirgakning devori silliq qilib ishlandi va bu- n in g natijasida inshoot arxitekturasidan keskin ajralib qoldi. K e y in g ! tirgakning devorlari b u tu n insh o o t kabi uch qavat va attik q is m sifatida ishlandi. S h u n d an so 'n g Juzeppe Valadye R im dagi T it ravog‘ini t a ’m irlad i. Ravoq o 'rta asrlarda q o ‘rg'on devorga kirgizib yubo- rilg an edi. Valadye keyingi qism lam i olib tashlab, an tik davrdag- is in i qoldirdi. U m um an yo‘q b o ‘lib ketgan qism lartiklandi. Tik- la n g a n qism lar aJohida ajratib q o ‘yildi. B irinchidan, uJar m ar- m a rd a n emas, balki travertindan ishlandi. Ikkinchidan, tiklati- g a n qism lar soddalashtirilgan shakllarda bajarildi, m asalan, us- tu n o bzagi kannelynralarsiz tiklandi. o ‘lchov ishlari ju d a aniqlik bila,n olib borildi. Asl qismlarga ju d a ehtiyotkorlik bilan yonda- sh ish faqat antik obidalarga tegishli hoi edi. Keyingi davrlarda vu- ju d g a kelgan obidalarga J,Valadye bunday h u rm at bilan yon- d ash m ad i. balki o‘z xohishiga k o ‘ra o ‘zgartirdi. Bu ta'm irch ilaro b id an i butunligicha tiklam adilar, faqat vay- ronalarini saqlab qolishdi xolos. O bsha vaqtda vayronalarni saqlash o d a t tusiga kirayotgan edi. R assom lar arxitektura vayronalarini o ‘z la ri ishlayotgan kartinalarga fon sifatida tasvirlar edi (masalan. M o nteniya, Pussen ijodlarida shunday b o ‘ldi). X V III asrga kelib v a y ro n a larn i tasvirlash rassom chilikda m ustaqil ja n r sifatida sh ak llan d i. Rober, P iranezi asarlari ana sh u n d ay jan rg a misol b o ‘l a oladi. K atta xiyobonlarda v ay ro n alar atay in q u rilar edi. S te rn ham , Valadye h am m e’m oriy obidalarni ta ’m irlashdan ta sh q a ri yangi binolar h am qurishgan edi. U lar o ‘z ijodlarida klassitsizm uslubiga asoslangan edi. Л 1 Х asrning o ‘rtasi va ikkinchi yarm ida ta ’m irlash faqat antik obidalargagina tegishli b o klm ay, balki o ‘rta asr obidalariga ham ta a llu q li boMib qoldi. 0 ‘rta asrga qiziqish dastlab Angliyada 1 з she'riyatda gotik davrshakllariga murojaat etishda nam oyon bo'ldi. Bu m am lakatda XVIII asr oxirlaridayoq istirohat bog‘larid a klassik Download 5.46 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling