Yo‘lovchilar tashish texnologiyasida logistik yondashuvning asosiy qoidalari Reja: kirish

2.2.Shahar yulovchilarini transport xizmatlarida soʻrovlari omillari.
Transport xizmatlarini bozorda samarali funksiyalashtirish uchun birinchi navbatda ularga boʻlgan soʻrov haqida toʻliq informatsiyaga ega boʻlish kerak.
Marshrut xabarlari va tarmoqlar farqlanadi. Marshrutli xabarlar–marshrut tarmogʻida ishtirok etuvchi toʻxtash punktlari orasidagi siljish. Yoʻlovchilar oqimini tekshirish metodikasiga ikkita prinsipial kamchilik xos:
1) tekishirishlar qisqa oʻtkaziladi, olingan natijalar esa butunlay shahar uchun umumlashtiriladi va transport ishini butun davrida foydalaniladi;
2) tekshirishlar natijalari oʻtmishdagi joyni holatini aks ettiradi.
Bu aloqada tashish hajmini matematik modelini yaratish dolzarb hisoblanadi. U yoki bu omillarni belgilashda, yoʻlovchi oqimlarini bashoratini oʻzgartirish mumkin.Omillarni katta guruhi miqdoran baholanadi. Bunday omillar turiga shaxsiy foydalanish uchun avtomobillar miqdori hisoblanadi.
Tashishni soʻrovi aniqlaydigan omillar toʻplami tashishning turiga bogʻliq. Masalan, yulovchilarni oqimini kattaligi kechki vaqtda restoranlar, klublar koʻngil ochar dasturlarga bogʻliq. Radial magistral transport oqimini shaharga kirishi, chet tumanlarni shahar markazi bilan bogʻlash uchun xizmat qiluvchi avtomobil yoʻllari hisoblanadi.
- shahar yulovchi transportini yulovchilar oqimini hajmi;
- darajadagi omil;
- bir-biriga ta'sir etadigan omillarni miqdoriy bahosi.
Omillarni katta guruhi miqdoran baholanadi. Bunday omillar turiga shaxsiy foydalanish uchun avtomobillar miqdori hisoblanadi. Tashishni so'rovi aniqlaydigan omillar toʻplami tashishning turiga bogʻliq. Masalan, yulovchilarni oqimini kattaligi kechki vaqtda restoranlar, klublar ko'ngil ochar dasturlarga bogʻliq. Radial magistra transport oqimini shaharga kirishi, chet tumanlarni shahar markazi bogʻlash uchun xizmat qiluvchi avtomobil yoʻllari hisoblanadi.
O'zbekiston shahar va qishloqlarida transport xizmati bilan ta'minlashga 840 mlrd so'mdan ziyodroq mablag' ajratiladi.
O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 10-yanvar kuni "Aholiga transport xizmati ko'rsatish hamda shaharlar va qishloqlarda avtobuslarda yo'lovchilar tashish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qarorni imzoladi. Hujjat matni va unga berilgan sharh O'zAda e'lon qilindi.
Qaror avtotransport xizmatlari bilan ta'minlash sohasini yanada takomillashtirish, hududlarni kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga erishish hamda mamlakat shahar va qishloqlarida aholi bandligi muammolarini hal etishda avtotransport xizmatlari ko'rsatishning rolini kuchaytirish, yo'lovchilar tashish xavfsizligini oshirish va atmosferaga zararli tashlamalarni qisqartirish maqsadida qabul qilindi. Buning uchun 2017−2021-yillarda shaharlar va qishloqlarda avtotransport xizmatlarini yanada rivojlantirish dasturi tasdiqlandi.
Bu davr mobaynida 303 ta yangi yo'lovchi tashish yo'nalishi, ulardan 240 tasini (79,2 foizi) shahar atrofida va qishloq joylardan o'tadigan shaharlararo qatnovlarda ochish nazarda tutilmoqda. Yangi yo'nalishlar ochish bilan birgalikda, asosan avtobuslar yetishmasligi tufayli qatnov to'xtatilgan yo'nalishlar tiklanadi.
Kelgusi 5 yilda 8600 ta yo'lovchi tashish avtomobili, shu jumladan, 5700 ta umumiy foydalanishga qulay mikroavtobus sotib olinadi.
Avtostansiyalar, to'xtash bekatlari yengil konstruksiyalardan va asosan mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan arzon materiallardan (metall konstruksiyalar, sendvich-panellar va shu kabilardan) foydalangan holda namunaviy loyihalar bo'yicha quriladi.
Yo'lovchilarga sifatli xizmat ko'rsatishni ta'minlash maqsadida avtobus va mikroavtobuslarning ishini masofadan onlayn rejimida (GPS) doimiy kuzatishni.
2018-yilning 1-iyul sanasiga qadar Nukus shahri va viloyatlar markazlarida shahar yo'lovchilar transportida yo'l haqini bank plastik kartochkasida naqd pulsiz to'lash tizimini bosqichma-bosqich joriy etish rejalashtirilgan.
O'zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligiga tarkibiy va institutsional o'zgartirish, xizmatlar bozori shakllanishi va rivojlanishiga hamda avtomobillarda tashish xavfsizligi masalalarini hal qilish uchun maxsus vakolatli davlat boshqaruvi organi sifatida yo'lovchilarga xizmat ko'rsatish madaniyati va sifatini oshirishga yo'naltirilgan kompleks amaliy chora-tadbirlarning ishlab chiqilishini va tizimli asosda amalga oshirilishini muvofiqlashtirish va nazorat qilish yuklanmoqda. O'zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligining aholi bilan veb-sayt, "ishonch telefonlari" orqali muloqotining amaliy mexanizmi ta'minlanadi.
Kelgusi 5 yil mobaynida Dasturni moliyalashtirishga 840 milliard so'mdan ziyod, asosan "O'zavtosanoat-lizing" va boshqa lizing kompaniyalarining mablag'lari, tijorat banklari kreditlari, xususiy investorlarning o'z mablag'lari, shuningdek, mahalliy byudjetlar mablag'lari hamda qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mablag'lar yo'naltiriladi.
Qarorda lizing kompaniyalari va tashuvchilarning o'zlari yangi sotib oladigan mikroavtobuslar uchun Respublika yo'l jamg'armasiga to'lanadigan yig'im to'lovidan ozod qilinishi nazarda tutilgan.
Chetdan keltiriladigan va respublikamizda ishlab chiqarilmaydigan, avtobuslar va mikroavtobuslarning ishini onlayn rejimida (GPS) muntazam tarzda masofadan kuzatib borishni, shuningdek, yo'lkirani naqd pulsiz to'lash tizimini joriy etish uchun mo'ljallangan barcha materiallar, asbob-uskunalar, detallar bojxona to'lovlaridan (bojxonada rasmiylashtirish yig'imlaridan tashqari) ozod qilinishi ham nazarda tutilmoqda.
Bundan tashqari, yuridik shaxslar shahar atrofidagi va viloyatlar ichidagi shaharlararo yo'nalishlarda (qishloq joylarda) avtobuslarda yo'lovchilar tashish hajmi bo'yicha yagona soliq to'lovidan ozod qilinmoqda.
Qarorning amalga oshirilishi yo'lovchilar tashish xavfsizligini, yo'lovchilarga xizmat ko'rsatish madaniyati va sifatining yuqori darajasini, jamoat transporti yo'nalishlaridagi transport vositalari harakatining belgilangan jadvallari va oraliqlari maromiga rioya etilishini, avtotransportda yo'lovchilar tashish sohasida iste'molchilarning huquqlari samarali himoya qilinishini hamda tashuvchilarning moliyaviy barqarorligini ta'minlashga ko'maklashadi.

XULOSA
Xulosa o’rnida fikr yuritadigan bo’lsak,viloyatimiz transport tizimiiqtisоdiyotning izchil vа bаrqаrоr rivоjlаnishini tа’minlаshdа kеlgusi dаvr uchun puхtа vа hаr tоmоnlаmа аsоslаngаn chоrа-tаdbirlаr, muhim vаzifа vа yo’nаlishlаr, turli dаrаjаdаgi iqtisоdiy tаrаqqiyot dаsturlаri ishlаb chiqilishi vа аniq bеlgilаb оlinishi muvаffаqiyat gаrоvi hisоblаnаdi. Buxoro viloyati kаttа sаlоhiyatgа egа, siyosiy bаrqаrоrlik, kuchli dаvlаtchilik, аhоlisining kаttа qismi zаmоnаviy bilimlаrni egаllаgаn yoshlаrdаn ibоrаtligi, bоy qimmаtbаhо tаbiiy rеsurslаr zаhirаsi vа rivоjlаngаn infrаtuzilmаsi tufаyli mamlakatimizning etakchi regionlaridan hisоblаnаdi. Viloyatimizning transport sоhаsidа yеtаrli dаrаjаdа vа hаr qаndаy хоrijiy mаmlаkаtlаrdаn qоlishmаydigаn imkоniyatlаrgа egаligi bu bоrаdа ko’plаb muvаffаqiyatlаrgа erishishimizni tа’minlоvchi аsоsiy mаnbа hisоblаnаdi. Аnа shulаrni hisоbgа оlgаn hоldа, mаmlаkаtimizdа mustаqillikning dаstlаbki yillаridаn tо hоzirgа qаdаr zаmоn tаlаblаrigа jаvоb bеrаdigаn transport tizimini joriy etish vаrivоjlаntirish bоrаsidа аmаlgа оshirib kеlinаyotgаn islоhоtlаr o’zining ijоbiy nаtijаlаrini bеrib kеlmоqdа.
Yo’lovchilargа хizmаt ko’rsаtish sifаtini yanаdа tаkоmillаshtirish vа bоzоr tаlаblаrigа to’liq jаvоb bеrаdigаn transport sohasiga egа mаmlаkаt sifаtidа dunyo hаmjаmiyati e’tibоrini qоzоnish bizning mаqsаdimizdir. Bunga respublikamizda har tomonlama imkoniyatlar va asoslar yetarli. Faqat zamonaviy turizmni rivojlantirish strategiyasini hayotga tatbiq etib, turizm sohasini yuqori pog`onalarga ko`tarish imkoniyatini yaratishimiz kerak. O`zbekistonda transport sohasi yangi soha hisoblanmaydi, bu soha qadimdan mavjud bo`lgan, faqat bizning oldimizda turgan vazifa transport tizimini yangicha strategiya asosida rivojlantirish va istiqbolini belgilashdir. Yo’lonchilаrning аksаriyati esа, chеklаngаn imkоniyatlаr bilаn shаhаr vа shаhаrlаrаrо trаnspоrtlаrdаn fоydаlаnishgа mаjbur bo`lishgаn. Ko`rinib turgаnidеk, bu bоrаdа hаm хususiy transport kоrхоnаlаrgаkаttа ehtiyoj sеzilmоqdа. Buning uchun jоylаrdа mахsus iхtisоslаshgаn shахsiy mаrkаzlаrni tаshkil etish zаrur. Bu mаrkаzlаr bеvоsitа turistlаrgа bаrchа diqqаtgаsаzоvоr jоylаr ko`rsаtilgаn yo`l kаrtаlаri bilаn аvtоmоbillаrni tаqdim etishlаri,shuningdеk, birоn bir muаmmо yuz bеrgаndа turistlаr bilаn o`z vаqtidаbоg`lаnаоlish mаqsаdidа uyali аlоqа хizmаtlаrini tаklif etishlаri kеrаk.
Mamlakatimizda o‘tkazilayotgan radikal iqtisodiy islohotlarning muvaffaqiyati, ko‘p jihatdan, muomala sohasining samarali faoliyati, ishlab chiqarish vositalari bilan ulgurji savdoning keng rivojlanishi, ishlab chiqarish texnikasiga mo‘ljallangan mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar o‘rtasidagi to‘g‘ri aloqalar, hududlarning xalq xo‘jalik tarmoqlari, aksiyadorlar birlashmalari, turli mulk shakllaridagi ishlab chiqarish va tijorat sub’yektlariga xizmat ko‘rsatuvchi transportning sifati bilan ko‘proq bog‘liq bo‘ladi.Bu maqsadlarga erishish uchun rivojlangan mamlakatlarning tajribasini o‘rganish bilan birga vatanimizda logistika sohasida bozor iqtisodiyotida turli mulkchilik shakllarini hisobga olgan holda ishlab chiqarish munosabatlari sohasidamahsulot harakatlarini optimallashtirishning ilg‘or yo‘nalishlaridan foydalanish ham ma’lum bir ahamiyatga ega bo‘ladi.
Logistika bo‘yicha mutaxassislar moddiy - texnika ta’minoti, transport va tovar harakati haqidagi axborotlarni yagona tizimga integratsiyalashuvini ta’minlashga intilishmoqda, bu esa ushbu sohalarning har birini ish faoliyatining samarasi va tarmoqlararo samaraning ortishiga olib kelishi kerak.Chet ellarda nazariya sifatida logistika mustaqil fan bo‘lib ajralib, oliy o‘quv yurtlarida, izlanishlar sohasi hamda ilmiy ishlab chiqarishda o‘rganilmoqda. Ko‘pgina oliy o‘quv yurtlarida boshqaruv xodimlarini tayyorlash uchun informatika va marketing bilan birga «logistika» mutaxassisligi mavjud va bitiruvchilarga mos mutaxassislik berilmoqda.Mamlakatimizda oliy ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar kengaygan ishlab chiqarish va muomala sohalari uchun mutaxassis tayyorlashdagi o‘quv jarayonlarini tashkil qilishga ta’sir o‘tkazdi.«Tijorat logistikasi» - tijorat faoliyati sohasidagi logistik faoliyat. Ammo «tijorat» bizning ongimizga keng tarqalgan, bu katta darajadagi savdo, savdo muammolari majmuasidir. Savdo sohasi - tijorat keng xaridorlar ommasi bilan bevosita munosabat o‘rnatish, faqat bizda emas, balki g‘arbda ham ishlab chiqarishdan mohirona ajratilgan bo‘lib, buning sababi va oqibatlari turlicha. Bu holda logistikadagi «tijorat» sifat mazmuni bo‘yicha ko‘proq mos kelishi mumkin. Masalan, Savdo institutining iqtisodiyot fakultetiga, qaysiki faqat savdo
- tijorat sohalari uchun iqtisodchi tijoratchilar o‘rtasidagi dallollik muomalalarini amalga oshirish uchun tayyorlanadi. Shunga qaramay ishlab chiqarish - texnik maqsadlarga atalgan mahsulotni realizatsiya qilish va sotish, ishlab chiqarish va qurilish sohasida moddiy texnikaning iste’mol oqimi hajmini 90 %ini tashkil etib kelish bilan, g‘arbda va zamonaviy sharoitlarda bizda ham ishlab chiqaruvchilarning o‘z vazifalari va tijorat faoliyatlarining asosi bo‘lib qolmoqda. Bunday hollarda ishlab chiqarish, ta’minot hamda sotish bo‘yicha tijorat faoliyatini ishlab chiqarish - tijorat faoliyati bu sohadagi LOGISTIKAni «ishlab chiqarish - tijorat logistikasi», deb nomlash mantiqlidir.