Yongin va portlash bo’yicha umumiy tushuncha temir yo‘l transportida yong‘in va portlash xavfsizligi reja: O‘zbekiston Respublikasida yong‘inga qarshi kurashni tashkil qilish

2. Ishlab chiqarish korxonalarini yong‘in xavfi bo‘yicha kategoriyalari
YOng‘in xavfi bo‘yicha barcha texnologik jarayonlarni quyidagi 5 kategoriyaga bo‘lish mumkin:
A kategoriyasi – portlash va yong‘in xavfi bor. Bularga chaqnash harorati 28^oS gacha bo‘lgan suyuqliklar saqlanadigan va ishlatiladigan sexlar kiradi (benzin omborlari, neftni qayta ishlash zavodlari).
B kategoriyasi – portlash va yong‘in chiqish xavfi bor. Bularga chaqnash harorati 28^oS dan 16^oS gacha bo‘lgan suyuqliklar saqlanadigan va ishlatiladigan sexlar kiradi (neft mahsulotlari omborlari).
S kategoriyasi – Yong‘in chiqish xavfi bor. Bularga yonuvchan qattiq materiallar bilan ishlaydigan va chaqnash harorati 61^oS dan yuqori bo‘lgan suyuqliklar saqlanadigan va ishlatiladigan sexlar kiradi. (to‘qimachilik korxonalari).
D kategoriyasi – Bular qizigan, cho‘g‘langan va erigan holdagi moddalarning hamda gaz va suyuq holidagi yoqilg‘ilar mavjud sexlardir.
E kategoriyasi – Yonmaydigan materiallarni sovuq holida ishlov berish sexlari kiradi.
Yonishning quyidagi fazalari belgilangan:
1. CHaqnash. Agar sekin asta qizdirib borilayotgan suyuq yonilg‘i ustiga alanga olib borilsa undan ajralib chiqayotgan bug‘lari ma’lum bir haroratda ko‘k alanga berib chaqnaydi va o‘sha zahoti o‘chadi. Ana shu haroratni shu moddaning chaqnash harorati deyiladi. Ajralib chiqqan gazning o‘chib qolishiga sabab bu haroratda yonishni davom ettirishga bug‘ ajralib chiqmasligidadir.
2. Alangalanish. Cuyuqlikni qizdirish davom ettirilsa, chaqnash haroratidan keyin uning qizishi orta brogan sari ajralib chiqayotgan gazlar miqdori ham orta boradi va shunday payt keladiki alanga olib kelinganda, gazlar chaqnaydi va yonishda davom etadi. Bu voqea sodir bo‘lgan harorat alangalanish harorati deyiladi.
3. O‘z-o‘zidan alangalanish. Agar yonuvchi moddani alangalanish harortidan yuqori haroratda qizdirish davom ettirilsa, lekin ochiq alanga olib borilmasa, shunday vaqt keladiki, undan ajralib chiqayotgan gazlar o‘z-o‘zidan alangalanib ketadi. Bu sodir bo‘lgan harorat shu moddaning o‘z-o‘zidan alangalanish harorati deyiladi.
4. O‘z-o‘zidan yonib ketish. Ayrim qattiq yonuvchan moddalar noto‘g‘ri saqlanganda o‘z-o‘zidan yonib ketishlari mumkin. Masalan, nam poxol, nam toshko‘mir, nam paxta, moyli latta va sh. o‘. Bu hodisa ma’lum haroratlardagina bo‘lishi mumkin. Bu haroratni o‘z-o‘zidan yonib ketish harorati deyiladi.
Yonuvchi suyuqliklar 2 guruhga bo‘linadi:
1. CHaqnash harorati 45^oS gacha bo‘lganalari. Ular engil yonuvchan suyuqliklar (LVJ) deb ataladi. Bularga benzin, oltingugurt gidroksidi, spirtlar va sh.o‘ kiradi.
2. CHaqnash harorati 45^oS dan yuqori bo‘lganlari. Ular yonuvchan suyuqliklar (GJ) deb ataladi. Bularga ko‘pgina neft mahsulotlari kerosin, mazit, solyarka va boshqalar kiradi.