Yosh doirachilar
Download 79.27 Kb. Pdf ko'rish
|
|
1
“YOSH DOIRACHILAR” TO‘GARAGI O‘QUV DASTURI
TOSHKENT-2016 2
Muallif Sh.SHukurov - “Barkamol avlod” respublika bolalar badiiy ijodiyot markazi to‘garak rahbari
ijodiyot markazi direktori
pedagogika universiteti mustaqil izlanuvchisi Taqrizchilar: N.Shomansurova - “Barkamol avlod” respublika bolalar badiiy ijodiyot markazi direktor o‘rinbosari E.Islamov - O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist A.Yuldoshev – O‘zbekiston Respublikasi Davlat
konservatoriyasi qoshidagi akademik litseyi direktori
Ushbu o‘quv dasturi Respublika Ta’lim markazi huzuridagi Ma’naviy- ma’rifiy yo‘nalishdagi Ilmiy metodik kengashining 2016 yil 15 iyuldagi 6-sonli navbatdan tashqari yig‘ilish qarori bilan foydalanishga tavsiya etilgan hamda Xalq ta’limi vazirining 2016 yil 1 avgustdagi 194-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan.
3
KIRISH
Doira milliy cholg‘u asboblari turkumiga kirib, “dul”, “childirma”, “nog‘ora”, “qayroq”, “safoil”, “reznog‘ora” nomlari bilan ham xalq orasida mashhurdir. O‘zbek xonadonining har bir farzandi doirani sevib chalishga harakat qiladi. Respublikamizda doira ritmik usullarini dunyoga mashhur qilishda o‘z hissacini qo‘shgan Usta Olim Komilovning boy merosi avlodlar uchun katta maktab bo‘lmoqda. Mashhur doirachilar To‘ychi Inog‘omov, G‘ofur Azimov, Raxim Isoho‘jaev, Avner Baroev, Dadaxo‘ja Sottixo‘jaev ustaning an’analarini davom ettirgan. Bugungi kunda Dilmurod, Xolmurod va Elmurod Islomovlar davom ettirmoqda. O‘zbek xalq cholg‘u asboblari orasida urib chalinadigan asboblar guruhi kuyning xos ritm qatorini tashkil etib, alohida o‘rin egallaydi. Juda ko‘p xalqlarda xalq kuylari urib chalinadigan asboblarning ritmlari asosida ijro etiladi. Urib chalinadigan asboblardan eng ko‘p tarqalgan doiradir. Doira aniq bir baland tovush chiqarmaydi. Musiqiy qator tembrli ohangdorligining, ritmik- dinamik tonning butun xilma-xilligi ikki qo‘lning zarbi va hamma barmoqlar ishtirokida ta’minlanadi. Doira sadolari o‘ziga xos xarakterga ega, u yakka ijro etilganda, raqs jo‘rligida yaxshi qabul qilinadi. “Doirachilar” to‘garagida o‘quvchi-yoshlarning doirachilik san’atiga bo‘lgan qiziqishlarini uyg‘otish, ularga doirachilik san’atining boshlang‘ich kasb sirlarini puxta o‘rganishlari va kelgusida kasb tanlashlariga amaliy yordam berishdan iborat.
“Doirachilar” to‘garagiga 6 yoshdan 16 yoshgacha bo‘lgan o‘quvchilar jalb qilinadi. “Doirachilar” to‘garagining o‘quv dasturi ikki
o‘quv yiliga mo‘ljallangan. Mazkur o‘quv
dasturi Xalq
ta’limi vazirligining 2015 yil
31 martdagi 7-mh-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan maktabdan tashqari ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari asosida ishlab chiqilgan. Ushbu o‘quv dasturida berilgan mavzular va mavzuga oid soatlar miqdori (216 soatdan chiqmagan holda) hududning va to‘garaklarga jalb qilingan bolalarning yosh xususiyatlaridan kelib chiqqan holda to‘garak rahbari tomonidan 25 foizgacha o‘zgartirilishi mumkin. 4
(6 yoshli to‘garak a’zolari uchun) T/r Mashg‘ulot mavzulari Nazariy soat Amaliy soat Jami soat 1. Kirish 1
2. Oddiy bo‘lgan terma usullari: a) O‘ng qo‘lni bir marta harakatlantirish. b) CHap qo‘lni uch marta xarakatlantirish. 1 8 9 3. Tik turish qonun qoidalari. Bolaning doirani ushlashi, gavdani to‘g‘ri tutgan holda ijro etish. 1 2
4. Katta rez usulini boshlang‘ich bosqichlarini o‘rganish 2 4
5. Oddiylikdan murakkablikka qarab yo‘nalgan terma usullar jamlamasi, qo‘l harakati tezligining oshishi. 2 7 9 6. Andijon polkasini o‘rgatish 2 2
7. Oraliq nazorat ishi
3 8. Qo‘qoncha usulari 2 10
12 9. Tantana usullari 2 16
18 10. Sarboz usullari 1 3
11. Yakuniy nazorat ishi
3 Jami: 14 58 72
Bak usuli, barmoqlarni ochiq holda xarakatlantirish va uni bumdan farqini tushuntirish. Bum usuli qo‘l xarakati yopiq xolda mashq qilish.
O‘ng qo‘lni bir marta harakatlantirish, chap qo‘lni uch marta xarakatlantirish usullarini mashq qilish.
tutgan holda ijro etish. Bolaning doirani ushlashi, gavdani to‘g‘ri tutgan holda ijro etish. Amaliy mashg‘ulot: Tik turish qonun qoidalari ustida ishlash.
To‘garak a’zolariga katta rez usulini boshlang‘ich bosqichlarini o‘rgatish.
5
jamlamasi, qo‘l harakati tezligining oshishi. To‘garak a’zolariga oddiylikdan murakkablikka qarab yo‘nalgan terma usullar jamlamasini o‘rgatish.
usullar jamlamasini mashq qildirish. 6. Andijon polkasini o‘rgatish. To‘garak a’zolariga Andijon polkasini o‘rgatish. Amaliy mashg‘ulot: Andijon polkasini o‘rgatish. 7. Oraliq nazorat ishi. Amaliy mashg‘ulot: O‘quv yilining birinchi yarim yilligi davomida o‘tkazilgan mavzular bo‘yicha oraliq nazorat ishi. 8. Qo‘qoncha usuli. Birinchi o‘quv yilida tahsil olayotgan to‘garak a’zolari uchun ishlatiladi. Bundan tashqari usullar tarkibiga o‘zbek milliy xalq usullari, xorijiy davlatlar va respublikamiz hududlari usullari ham kiradi. Amaliy mashg‘ulot: Qo‘qoncha usulini chalish. 9. Tantana usuli. Tantana usulining o‘ziga xos xususiyatlari. Amaliy mashg‘ulot: Tantana usulini chalish.
Sarboz usul tarkibiga o‘zbek milliy xalq usuli, xorijiy davlat va respublika hududlari usullari ham kiradi. Amaliy mashg‘ulot: Sarboz usulini chalish. 11. YAkuniy nazorat ishi. Amaliy mashg‘ulot: O‘quv yili davomida o‘tkazilgan mavzular bo‘yicha yakuniy nazorat ishi.
6
MO‘LJALLANGAN O‘QUV DASTURI T/r Mashg‘ulot mavzulari Nazariy soat Amaliy soat Jami soat 1. Kirish 3
2. Doira asbobining tuzilishi 3
3 3. Doira ushlash qoidalari
18
18 4. Doiraning nota tizimi 3 9
5. Doira nota tizimida ishlatiladigan shtrix belgilar 3 9
6. Doirani chalish qoidalari 3 6 9 7. Qo‘l barmoqlarini nazorat qilish 3 9
8. Ohang chiqarish 3 9 12 9. Doirani o‘tirib, turib chalish
9
10. Rez usullari qo‘l harakatini tezlashtirish 3 3 6 11. Oraliq nazorat ishi
12. Usta Olim darslik usullari 3 21
24 13. Oddiy usuldan murakkab usulga o‘tish 3 21
24 14. Jo‘r bo‘luvchilik qoidalari ustida ishlash 3 21
24 15. Konsert faoliyati dasturlarini saxnada ijro etish 3
15 16. Usullar ustida ishlash
16
16 17. “Tantana” usuli 3 9
18. Yakuniy nazorat ishi
3 Jami: 39 177 216 1. Kirish. Doira tarixi. Doiraning o‘zbek san’ati va to‘y marosimlardagi o‘rni. Bugungi kunda o‘zbek san’atida mashhur bo‘lgan doirachilar. Doira mashg‘ulotining bolalar tarbiyasida ahamiyati. 2. Doira asbobining tuzilishi. a) gardishi, ya’ni doir aylanasi. b) pardasi, ya’ni doira terisi. v) halqasi, ya’ni shiqildoqlari. Amaliy mashg‘ulot:Doira tuzilishini o‘rganish. 3. Doira ushlash qoidalari. Doira chalganda doiraning yuzi ochiq holda va qo‘llari ko‘tarilgan holda chalinadi.
7
Doiraning nota tizimi. Nota tizimining doira chalishdagi ahamiyati.
(+), (x)-ko‘paytiruv belgisi, (.)-nuqta belgisi, (!)-“Pona” belgisi, (-)-“Ilon izi” belgisi, (*)- “Yulduzcha” belgisi, (“P”)–strelka belgisi, (?)-Irmoq belgisi. Ularning doira san’atidagi ahamiyati.
o‘rganish.
Doira chalish qoidalari. Amaliy mashg‘ulot: Qoidalar asosida doira chalish. 7. Qo‘l barmoqlarini nazorat qilish. Qo‘l harakati bo‘yicha doirani ushlab turishdagi masofasi va chalish davomidagi nazoratini olib borish.
Doirani tik ushlagan holda, qaddi qomatni to‘g‘irlab, yurak tarafda doirani ushlab, barmoqlarni ochilib urilishi “bak” yopiq holda urilishi “bum”-usul berish hisoblanib, shu tariqa doirada sado chiqariladi.
Amaliy mashg‘ulot: Doirani o‘tirib, turib chalish usullarini o‘rganish.
Rez (ruscha so‘zdan olingan bo‘lib-rezkost tezlik ma’nosini anglatadi) dars davomida o‘quvchilar qo‘l harakati tezligini nazorat qilib turish. Amaliy mashg‘ulot: Rez usullari qo‘l harakatini tezlashtirishni o‘rganish.
Amaliy mashg‘ulot: O‘quv yilining birinchi yarim yilligi davomida o‘tkazilgan mavzular bo‘yicha oraliq nazorat ishi.
Usto Olim darsligi usullarining o‘ziga xosligi. Amaliy mashg‘ulot: Usto Olim darsligi usullarini ijro etish.
8
Oddiy usullar. Murakkab usullar. Oddiy usuldan murakkab usulga o‘tish texnikasi. Amaliy mashg‘ulot: Oddiy usuldan murakkab usulga o‘tgan holda doira chalish.
Jo‘r bo‘luvchilik qoidalari. Jo‘r bo‘luvchilik vazifasi va ahamiyati. Amaliy mashg‘ulot: Jo‘r bo‘luvchilik qoidalari asosida doira chalish.
“Barkamol avlod” respublika bolalar badiiy ijodiyot markazida, mahallalarda, maktablarda tashkil etilgan tadbirlarda o‘z dasturlari bilan ishtirok etish. Amaliy mashg‘ulot: Konsert dasturini sahnada ijro etish.
Amaliy mashg‘ulot: Doirada terma usullar, “Sarboz”, “Oltin ko‘l”, “Shodlik”, “Qo‘sh-qars” ning 1-2 qismlari ustida ishlash. 17. “Tantana” usuli. “Tantana” usuli va uning boshqa usullardan farqli tomoni. Amaliy mashg‘ulot: “Tantana” usulini doirada ijro qilish. 18. Yakuniy nazorat ishi. Amaliy mashg‘ulot: O‘quv yili davomida o‘tilgan mavzular bo‘yicha yakuniy nazorat ishi.
9
MO‘LJALLANGAN O‘QUV DASTURI T/r Mashg‘ulot mavzulari Nazariy soat Amaliy soat Jami soat 1. Kirish 1 2
2. Tik o‘tirib turish 2 22 24 3. Oddiy usullardan murakkab usullarga o‘tish 2
36 4. Jo‘r bo‘luvchilik qoidalari ustida ishlash 2 34 36 5. Oraliq nazorat ishi
6. Ijrochilik mahorati ustida ishlash 2 22
24 7. Usullar ustida ishlash 2 76
78 8. Konsert dasturini sahnada ijro etish
9
9. YAkuniy nazorat ishi 3 3 Jami: 11 205 216
To‘garakning maqsad va vazifalari. Doira san’ati.
etish.
2. Tik o‘tirib turish. Tik va o‘tirib turish qonun qoidalari. Bolaning doirani ushlashi, gavdani to‘g‘ri tutgan holda ijro etish.
“Qo‘sh qars” 1-2 qismlar, Andijoncha, Qo‘qoncha, “Sarboz”, “Oltinko‘l”, “Tantana” hamda “SHodlik” terma usullari ustida ishlash. Amaliy mashg‘ulot: Oddiy usullardan murakkab usullarga o‘tishni o‘rganish.
Jo‘r bo‘luvchilik. Uning qoidalari.
Amaliy mashg‘ulot: O‘quv yilining birinchi yarim yilligi davomida o‘tkazilgan mavzular bo‘yicha oraliq nazorat ishi.
10
Ijrochilik mahorati.
Doira san’atida terma usullar. Amaliy mashg‘ulot: Usullar ustida ishlash.
Ta’lim muassasalari va mahallalarda tashkil etilgan madaniy-ommaviy tadbirlarda o‘z dasturlari bilan ishtirok etishadi. Amaliy mashg‘ulot: Konsert dasturini sahnada ijro etish.
Amaliy mashg‘ulot: O‘quv yili davomida o‘tkazilgan mavzular bo‘yicha yakuniy nazorat ishi.
11
1. O‘quvchilar saroyi, ijodiyot markazlaridagi doira to‘garaklari rahbarlari uchun tavsiyalar: O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist E.Islamovning mualliflik dasturi. 2. Doira sinfi bo‘yicha xrestomatiya. – T.: 1989.
1. Ziyonet.uz 2. Google.uz Download 79.27 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|