Yosh oilalarning ijtimoiy va psixologik muammolari. Yosh oila va sog‘lom

Yoshlarni nikoholdi tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish va nikohning 
mustahkamligi 
Oila Kodeksining 17-moddasida yosh kelin-kuyovlar nikohgacha ixtiyoriy tarzda 
tibbiy ko‘rikdan o‘tishlari maqsadga muvofiq ekanligi ta’kidlangan. Bu modda 
kiritilishining mohiyati shundaki, imonli, insofli va yaxshi niyatli inson uchun oila 
qurish, uning mustahkam poydevorda bo‘lishiga qayg‘urish qanchalik muhim va 
majburiy bo‘lsa, yoki ota-ona bo‘lish mas’uliyati kuchli bo‘lsa, o‘zidan sog‘lom 
zurriyot qoldirish, uni sog‘-salomat katta qilib voyaga yetkazish, to‘g‘ri tarbiya 
berish shunchalik mas’uliyatli va majburiy ishdir. Shuning uchun ham har bir yigit 
va qiz, yoki ularning ota-onalari yangi oila qurish ishini savob va mas’uliyatli deb 
anglasalar, nikohga kiruvchilarning pushti va nasli nuqtai nazaridan sog‘-
salomatligiga ishonch hosil qilish shunchalik zururdir. Tibbiy ko‘rikdan o‘tgan har 
ikki yosh eng avvalo o‘z vijdoni oldida toza bo‘lishi masalaning bir tomoni bo‘lsa, 
hali oilani qurmay turib, uning salomatligi haqida qayg‘urayotganligi ulardagi ana 
shu nikohday muqaddas narsaga bo‘lgan jiddiy va mas’uliyatli munosabatining 
namoyon bo‘lishidir. Ayniqsa, bugungi bozor munosabatlari sharoitida oila har bir 
a’zosining sog‘lom bo‘lishi, yangi tug‘ilgan farzandning sog‘ va salomat katta 

---

bo‘lishi qanchalik muhim iqtisodiy hamda ma’naviy masala ekanligini bugun 
hamma tushunib qoldi.
Jamiyatda sog‘lom oilalar sonini oshirish maqsadida qabul qilingan qarorlardan 
biri bu – “Nikohlanuvchi shaxslarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish to‘g‘risida”gi 
Nizomdir. Bu hujjat O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 
25 avgustda qabul qilgan 365 sonli qarori bilan tasdiqlangan. Ushbu Nizomga 
ko‘ra, barcha barcha fuqarolar nikohdan oldin tibbiy ko‘rikdan o‘tishlari zarur. 
Bunda bo‘lajak kelin-kuyovlar beshta asosiy xastalik – sil, teri-tanosil, 
giyohvandlik, OITS, ruhiy kasalliklar bo‘yicha tekshiriladi. Sababi, bu beshta 
kasallik bevosita naslga ta’sir qiladi. 
Kuzatishlar va amaliyot shuni tasdiqlamoqdaki, nikoholdi tibbiy ko‘rikdan ongli 
ravishda o‘tish, salomatlikni asrashning aynan o‘zimizga, oilamizga bog‘liq 
jihatlarini bilish, bolalar sporti, oilaviy, ommaviy sportni rivojlantirish, oilada 
sog‘lom yashash tarzi ko‘nikmalarini shakllantirish millatni jisplashtiruvchi, naslni 
poklovchi, davlatni kuchli qiluvchi omil sifatida baholanmoqda. O‘tkazilgan 
tadqiqotlar yurtdoshlarimizda “salomatlik” qadriyatiga munosabatlari ijobiy 
tomonga o‘zgarayotganligini isbotlamoqda. Xususan, Respublika “Oila” ilmiy-
amaliy hamda jamoatchilik fikrini o‘rganish “Ijtimoiy fikr” Markazlarining 
tadqiqot natijalariga e’tibor beradigan bo‘lsak, agar 2003 yilda aholining faqat 42,7 
foizigina nikoholdi tibbiy ko‘rikdan o‘tishga ongli munosabatni ifoda etgan bo‘lsa, 
2005 yilda bunday ijobiy ko‘rsatgich 84,4 foizni tashkil etdi. Oxirgi yillarda bu 
borada yanada sezilarli ijobiy o‘zgarishlarning sababi ham eng avvalo yosh 
onaning, kelinchakning salomatligini muhofaza qilish istagi yetakchi omil 
bo‘layotganligidir.
Olimlarning kuzatishlari va tadqiqotlar yurtdoshlarimizda, ayniqsa, yosh kelin-
kuyovlarda xastaliklarni oldini olish yoki bemor bo‘lib qolganda dori-darmonlarni 
iste’mol qilishga munosabati keskin o‘zgarib borayotganligini ko‘rsatmoqda. 
Yurtdoshlarimiz bunda eng avvalo profilaktik tibbiyot, ya’ni xastalikni oldini olish 
uchun sog‘lom turmush tarzi qonun-qoidalariga rioya etish, bunda sog‘lom fikr va 
ruhiy quvvatdan foydalanish, bo‘lgan-bo‘lmagan dorilarni iste’mol qilavermaslik 

---

ko‘nikmalarini egallab borayotganligi tasdiqladi. Bu ham ma’lum ma’noda 
mamlkatimizda “Sog‘lom ona – sog‘lom bola” ijtimoiy harakatining, samarali 
targ‘ibot-tashviqot ishlarining natijasidir. Qishloq xududlarida aholining toza 
ichimlik suvi, zarur sanitariya-gigiyena shart-sharoitlarini yaratish, xususan, ota-
bobolarimizdan qolgan har bir mahallada sharqona yuvinish maskanlari bo‘lmish 
hammomlar qurilishiga e’tiborning ortayotganligi ham yurtdoshlarimiz 
psixologiyasining muhim o‘zgarishlaridandir. 
Oxirgi yillarda ommaviy sportga, oilaviy hamda bolalar, ayollar sportiga e’tibor 
yanada kuchaydi. “Barkamol avlod” sport o‘yinlari, “Universiada”, “Umid 
nihollari” musobaqalari, Respublika ayollar spartakiadasi, badiiy gimnastika 
bo‘yicha xalqaro bellashuvlar va boshqalar o‘z ko‘lami va xalqchilligi bilan xalq 
e’tirofini qozondi. Ushbu sa’yi harakatlar davlatimizning bu boradagi strategik 
rejalarni muvaffaqiyatli amalga oshirishda xalq bilan hamjihat ekanligini 
isbotlamoqda. Yurtimiz ayollari va bolalar sport bilan faqat o‘zining jismoniy 
quvvatini tiklash va bo‘sh vaqtini maroqli o‘tkazish uchun emas, balki u orqali 
sog‘lom turmush tarzi keng targ‘ibot qilish, ma’naviy va jismoniy kamolga intilish, 
turli salbiy ta’sirlar va zararli odatlardan halos bo‘lish, kuchli xarakterni 
shakllantirish uchun shug‘ullanayotganliklari har qanday taxsinga loyiqdir. 
Bularning barchasi strategik maqsadimiz – milliy genofondni yaxshilash, barkamol 
va sog‘lom avlod tarbiyasi borasida amalga oshirayotgan ishlarni yanada 
takomillashtirish orqali yosh oilalarning barqarorligiga erishishdan iboratdir.