Yun kata yuqoridan quyiga boʻladigan harakatni bildiradigan

Katagenez

Katagenez (yun. kata — yuqoridan quyiga

boʻladigan harakatni bildiradigan

qoʻshimcha va ... genez) 1) biologiyada

organizmlarning soddalashgan ekologik

muhitga oʻtishi tufayli morfofiziologik

tuzilishining pasayishiga, bir qancha

organlar va organlar sistemasining

dezintegratsiyasi va reduksiyasiga olib

keluvchi regressiv evolyusiya. K.ga misol

qilib organizmlarning oʻtroq yoki parazit

yashashga utishi tufayli ular tuzilishining

oʻzgarishini koʻrsatish mumkin. K. termini

regressiv evolyusiyaning morfologik

oʻzgarishlarini emas, balki ekologik va

genetik tomonlarini ham oʻz ichiga olishi

bilan katamorfozdyan farq qiladi. 2)

geologiyada — choʻkindi togʻ jinslari hosil

boʻlgandan soʻng diagenez natijasida va

ularning metamorfik togʻ jinsiga

aylanishiga qadar kimyoviymineralogik

shakllanish bosqichi (yana q. 

Litogenez

).

K. terminini rus olimi A. Ye. Fersman

(1922) tavsiya etgan. K.da togʻ jinslari

kuchli zichlanadi, ikkilamchi minerallar

hosil boʻladi, moddalar qayta

kristallanadi. K. tektonik harakatlar

natijasida togʻ jinslarining chuqurlikka

choʻkishidan hosil boʻladigan bosim va t-

raning koʻtarilishidan sodir boʻladi. K.

qonuniyatlarini bilish amaliyotda katta

ahamiyatga ega. Mas, choʻkindi

qatlamlarning neftga istiqbolini

baholashda, qazilma koʻmirlar, noruda

qurilish materiallari va b.ning

xususiyatlarini bashorat qilishda K.ning

ahamiyati katta. Xorijiy adabiyotlarda K.

oʻrnida "diagenezning kechki bosqichi"

iborasi qoʻllaniladi. 

[1]

1. 

OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Manbalar