Юқори синф ўқувчилари билан касбга йўналтириш ишларида

Биринчи боб бўйича хулосалар
Кўриб чиқилаётган муаммони назарий ўрганиш натижалари қуйидаги хулосаларга асос бўлади.
"Юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишлари" тушунчасининг мазмуни талабани турли касблар дунёси тўғрисида хабардор қилиш, шахсий мойиллик ва қизиқишларга мувофиқ таълим ва касбий режаларни онгли ва масъулиятли белгилаш зарурлигини рўёбга чиқариш жараёни сифатида аниқланади. Янги таълим тажрибасини тўплаш, юқори синф ўқувчисининг олийгоҳ жамоасига интеграциялашувининг муваффақиятини ва ҳаёт ва касбий мақсадларга эришишнинг мақбуллигини белгилайди.
Диссертация юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишининг натижаси таркибий қисмлар (ҳиссий, когнитив, хулқ-атвор) билан ифодаланган ва мезонлар ва тегишли кўрсаткичлар асосида аниқланган шахснинг интеграл сифати сифатида касбий ўзини ўзи белгилаш эканлигини акс эттиради. Мотивацион (ҳиссий-қийматли муносабат) касбий танловни амалга ошириш; касбий мақсадларнинг барқарорлиги ва равшанлиги; шахсий ва касбий ривожланиш траекторияларини лойиҳалаш усулларини излашга йўналтириш); когнитив (замонавий меҳнат бозори талаб қиладиган касблар дунёси ҳақидаги билимлар; юқори синф ўқувчисини қизиқтирадиган касбий фаолият нуқтаи назаридан ўз қобилиятлари ва имкониятлари ҳақидаги ғоялар); фаолият (касб танлашга тайёрлик; касбий танловнинг мустақиллиги).
Мактаб-олийгоҳ ҳамкорлигининг узлуксизлиги доирасида эрта профиллаш муассасаси сифатида олий таълимга тайёргарлик таърифининг мазмуни бўйича назарий ғояларни кенгайтиришга ҳисса қўшадиган, юқори синф ўқувчисининг касбий қизиқишлари, йўналиши, қобилиятларини аниқлашни таъминлайдиган қоидалар ва унинг касбий ўзини ўзи қўллаб-қувватлаши, касб танлашга онгли равишда қарор қилган, ўқишни давом эттиришга тайёр бўлган, касбий ўзини ўзи англаш ва ижодий ўзини ривожлантиришга тайёр бўлган университетларга абитуриентни жалб қилиш.
Юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларида олий таълимга ўқитиш имкониятлари очиб берилди. Мавзуни ривожлантириш (талабалар учун мақбул касбий ҳаёт ўзини ўзи англаш йўлини онгли ва масъулиятли мослаштириш шароитида якка тартибда таълим йўналишларини танлаш доирасини кенгайтириш; олийгоҳнинг талабалар учун ўз-ўзини англашга таъсири, юқори синф ўқувчисининг янги шахсий, ижтимоий, касбий хусусиятларини шакллантириш; талабгорнинг олийгоҳда ўқишни давом эттиришга зарур тайёргарлик даражасига эришиш); семантик (мактаб ўқувчисидан олийгоҳ талабасига уйғун ва табиий ўтиш учун узлуксиз таълимнинг умумий ва касбий даражаларининг узлуксизлиги; юқори синф ўқувчисини олийгоҳнинг мазмунли ва семантик ҳақиқатлари ва қадриятлари билан таништириш; бўлажак Абитуриент ва унинг ота-онаси учун олийгоҳнинг жозибали қиёфасини шакллантириш); трансформацион (юқори синф ўқувчиларининг ижтимоий-касбий ишончига эришиш учун фаолиятни ташкил этишнинг амалиётга йўналтирилган, контекстли шаклларини мустаҳкамлаш; мактаб-олийгоҳ тармоғининг ижтимоий шериклигини кенгайтириш форматида энг яхши таълим амалиётини тарқатиш; юқори синф ўқувчисини олийгоҳдаги таълим тизимига мослаштириш, ўқитувчилар билан ўзаро ҳамкорлик тажрибасини эгаллаш).
Аниқлик киритилишича, юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларида олий таълимга ўқитишнинг мавзуни ривожлантириш имкониятлари конструктив таълим моделларидан фойдаланиш асосида атроф-муҳитни шакллантириш стратегиясидан "атроф-муҳит таълим конструкцияси сифатида" фойдаланишни олдиндан белгилаб беради. Юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларида олий таълимга ўқитишнинг семантик имкониятлари "атроф-муҳит қиймат манбаи сифатида" экологик таълим стратегиясини амалга ошириш зарурлигини акс эттиради, бу келажакдаги касбни қиймат-семантик танлашни бошлашга эътиборни қаратади va талабалар учун кейинги таълим йўлини шакллантиради. Юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларида олий таълимга ўқитишнинг ўзгарувчан имкониятлари "атроф-муҳит шахс фаолияти соҳаси сифатида" экологик таълим стратегиясини амалга ошириш муҳимлигини белгилайди, бу юқори синф болаларининг субъектив позициясини фаоллаштириш учун шароит яратишни белгилайди.
Юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларида олийгоҳда ўқитиш имкониятларини рўёбга чиқариш қуйидаги функцияларни амалга ошириш контекстида амалга оширилиши тасдиқланган: а) юқори синф ўқувчисининг таълим танқислигини тўлдириш; б) кейинги касбий таълим ва касбий ўзини ўзи ривожлантиришга қиймат йўналиши; c) дунёга тегишли, касб ва бошқа одамлар; д) "мактаб-олийгоҳ" тўсиғини ижтимоий можароларсиз енгиб ўтиш; е) шахс тажрибасининг асоси.
Олий таълимга тайёргарликда юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларининг жараён модели принципларга мувофиқ амалга ошириладиган фаолиятга асосланган ёндашувга асосланганлиги исботланган (аксиология; индивидуаллик ва шахсий устуворликлар; таълим шериклиги; узлуксизлик; таълим фаолиятида касбий фаолиятнинг мазмуни, шакллари ва шартларини моделлаштириш фаолият; субектив фаолият), мустақил блокларнинг мақсадга мувофиқлигини акс эттиради. Мақсадли (юқори синф ўқувчиси билан олий таълимга тайёргарликда мартаба йўналтирилган ишларни таъминлаш учун), мазмунли (ўрганилаётган ҳодисанинг йўналишлари: ижтимоий шериклик бўйича кўрсатмаларни ишлаб чиқишда субъектлар ва таълим муассасалари фаолиятини мувофиқлаштириш; таълим, консалтинг, диагностика, амалиётга йўналтирилган, ҳамроҳлик чоралари; талабанинг қиймат-семантик шахсий танловини бошлаш; касб — ҳунарга йўналтириш усуллари ва шакллари), самарали (динамикаси ва якуний натижаси юқори синф ўқувчисининг касбий ўзини ўзи белгилаши), босқичларни тавсифловчи мантиқда (ахборот, таълим, норматив-семантик, самарали режалаштирилган натижага эришиш босқичларини фаоллаштириш) ўрганилаётган ҳодисанинг педагогик шартларини амалга ошириш учун ташкилий ва технологик асос бўлиб хизмат қилади.
Аниқланишича, юқори синф ўқувчиси билан касбга йўналтириш ишларининг жараён моделини олий таълимга тайёргарликда самарали амалга ошириш учун назарий таҳлил ва экспериментал ишлар натижасида аниқланган педагогик шароитлар зарур. Шахсийлаштирилган кадрлар билан таъминланишни таъминлайдиган касбга йўналтириш маркази фаолиятини амалга ошириш, талабанинг таълим эҳтиёжлари, касбий келажакни топиш ва танлашга эътибор, шахсий касбий истиқболни қуриш ва амалга оширишда юқори синф ўқувчисининг субъектив позициясини фаоллаштиришни белгилайдиган "мактаб-олийгоҳ" тармоғининг ўзаро таъсирига асосланган мувофиқлаштирувчи форум-сайт-платформа ишини ташкил этиш, касбий ўз тақдирини ўзи белгилашни ҳақиқий баҳолаш воситаларини ишлаб чиқиш ўқувчининг касблар дунёсига, унинг шахсий ютуқларига селектив муносабатини шакллантиришни кузатишга имкон берадиган юқори синф ўқувчиси), ўрганилаётган ҳодисанинг зарур ва етарли регулятори сифатида ишлайди.