Yuqori sur’atlarda iqtisodiy o‘sish hodisasi

1.5. Yaponiya qishloqlaridagi o‘zgarishlar
Ushbu davrda Yaponiya qishloqlarida ham muhim o‘zgarishlar yuz berdi. 50-yillarning o‘rtalariga kelib qishloq aholisining shaharlarga tez sur’atda chiqib ketishi boshlandi. 1955-1973-yillarda 11,5 milliondan ortiq kishi qishloqni tark etdi va 1973-yilga kelib qishloq aholisi 24,7 million kishiga kamaydi (Umumiy aholining 23% i).
Dehqon xo‘jaliklarining umumiy soni ham taxminan 900 mingga kamaydi va 1973-yilga kelib taxminan 5160 mingtani tashkil etdi. Fermer xo‘jaliklari sonining qisqarishiga asosan kichik toifalar (1 gektargacha bo‘lgan maydonlar) sabab bo‘lgan bo‘lsa-da, 1973-yilda hali ham Yaponiyada qishloq xo‘jaligining asosini tashkil etgan 3,5 milliondan ortiq kishi yoki uy xo‘jaliklarining uchdan ikki qismi bor edi.
Agrar islohotning oqibatlari yer ijarasi ko‘lamining sezilarli darajada pasayishida aniq namoyon bo‘ldi. 70-yillarning boshlariga kelib qishloqda deyarli yersiz dehqon-ijarachilar qolmadi va ijaraga beriladigan fermer xo‘jaliklari soni taxminan 1 millionga kamaydi (1950-yilda ularning soni 2 milliondan oshgan).
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining umumiy hajmi bu davrda 1,5 baravar oshdi. 1970-yillarning boshlarida garchi ustunlik mavqeini hali ham qishloq xo‘jaligi egallagan bo‘lsa ham (ishlab chiqarish hajmining to‘rtdan uch qismi) uning qiymatining 20% dan ortig‘i chorvachilik mahsulotlariga to‘g‘ri keldi. Endi ekin maydonlarining yarmidan kamrog‘i sholi uchun ajratilgan, qolgan yerlarda boshqa ekinlar, sabzavotlar, mevali daraxtlar, texnik ekinlar va boshqalar yetishtirilgan.
60-yillarda qishloq xo‘jaligi texnikasi (mini traktorlar, yig‘im-terim mashinalari) qishloqlarda nisbatan keng tarqaldi, ammo qishloq xo‘jaligining aksariyat ishlari hali ham qo‘lda yoki elektr quvvati yordamida amalga oshirildi. Umuman olganda, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini mexanizatsiyalash darajasi bo‘yicha Yaponiya bu yillarda G‘arb mamlakatlaridan ancha past edi. Shu bilan birga, 60-yillarning oxiriga kelib, kimyoviy o‘g‘itlarni iste’mol qilish bo‘yicha dunyoda birinchi o‘rinlardan birini egalladi. O‘g‘itlar, pestitsidlardan intensiv foydalanish, shuningdek agrotexnik ishlab chiqarish usullarini takomillashtirish tufayli yapon fermerlari hosildorlikni sezilarli darajada oshirishga muvaffaq bo‘lishdi va 60-yillarning oxirida guruch, shirin kartoshka, piyozning o‘rtacha hosildorligi bo‘yicha Yaponiya dunyodagi birinchi o‘rinlardan birini egalladi. Dehqonlarning moddiy ahvoli ham yaxshilandi. 1957-1973-yillarda dehqonlar oilasining o‘rtacha umumiy daromadi deyarli 7 baravarga oshdi, shu bilan birga, undagi qishloq xo‘jaligining ulushi 1957-yildagi 56,6% dan 1973-yilda 32,1% gacha kamaydi va yon daromadlarning ulushi mos ravishda 43,4% dan 67,9% gacha o‘sdi. 70-yillarning boshlariga kelib, uy xo‘jaliklarining atigi 15 foizi dehqonchilikdan olingan daromad bilan ishlagan, 85 foizi u yoki bu tarzda yon daromadga (yollanma ishdan o‘z biznesini boshlashgacha) murojaat qilgan. Umuman olganda, yapon qishlog‘ining qiyofasi juda o‘zgardi. Dehqonlar hayotiga sovutgichlar, changyutgichlar, kir yuvish mashinalari, televizor va radiolar kirib bordi, ko‘plab oilalar hatto mashinalar sotib olish imkoniyatiga ega bo‘lishdi. O‘sha davrda davlat Yaponiya iqtisodiyotining sanoat, qishloq xo‘jaligi va boshqa sohalarini rivojlantirishda nihoyatda muhim rol o‘ynadi. Davlat sektori hajmi sezilarli darajada kamaygan bo‘lsa-da, hukumat iqtisodiy rivojlanish strategiyasini belgilashda yetakchi rol o‘ynadi.