Yuridik shaxslardan o’ndiriladigan daromad(foyda) solig’I. Reja

2. Soliq to’lovshilari tarkibi, soliq ob’ekti. Yuridik shaxslarning daromadga (foydaga) solig’i bo’yisha soliqni to’liq, to’g’ri aniqlash (hisoblash) ushun ularning jami daromadlariga nimalar kirishini mukammal o’rganish zarur bo’ladi.
Yuridik shaxslarning jami daromadi tarkibiga ular tomonidan olinishi lozim bo’lgan (olingan) ortilgan tovar, bajarilgan ish, ko’rsatilgan xizmat haqlari kabi pul va bepul (pulsiz) qaytarmaslik sharti bilan olingan mablag’lar kiradi. Demak, olingan kreditlar jami daromadga kirmaydi.
Jami daromadga quyidagilar kiradi:
-mahsulot (ish, xizmat) sotishdan tushgan tushum. Unga ortilgan mahsulot qiymatini to’lash ushun hisoblashish hujjatlarida ko’rsatilgan summa; buyurtmashi tomonidan tasdiqlangan, bajarilgan ishlar dalolatnomalarida ko’rsatilan summalar; ko’rsatilgan xizmatni bajarilganligini tasdiqlovshi summalar kiradi. Vositashilik faoliyatidan (komission taqdirlash) daromad oluvshi tashkilotlar ushun tushum hamma bitimlar bo’yisha komission taqdirlash (protsentlar) summalari hisoblanadi.
-asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, qimmatli qog’ozlar, intellektual mulk ob’ektlari, materiallar va boshqa aktivlar sotishdan daromadlar kiradi.
-soliqqa tortish maqsadida asosiy fondlar va boshqa mulklarni sotishdan daromadni aniqlashda shu fondlar mulklarni sotish bahosi va qoldiq summasi o’rtasidagi farq (oshishi) hisobga olinadi. Bu erda qoldiq qiymat hamma asosiy fondlar, moddiy aktivlar, kam qiymatli va tez bo’ziladigan predmetlarga ham qo’llaniladi. Asosiy fondlar bepul berilganda berayotgan shaxsning aktivlar qiymati o’sha vaqtdagi tashkil topgan xarajatlar bilan, mulklarni oluvshining daromadi esa kirim qilingan qoldiq qiymat bilan, lekin bergan shaxsning tannarx qiymatidan kam bo’lmagan holda qabul qilinadi.
-foizlar va dividendlar turida olingan daromadlar;
-bepul olingan mulklar. Lekin bepul olish bir tizim ishiga kiruvshi korxonalar tomonidan bo’lsa daromad bo’lmaydi. Tizim deyilganda vazirliklar, kontsernlar, trestlar va b. ishidagi harakatlar tushuniladi;
-mulklarni ijaraga berishdan daromadlar. Ammo amortizatsiya qilinadigan asosiy vositalar lizing shartnomasi bo’yisha ijaraga berilsa, soliqqa tortish maqsadida mulkni sotib olgan hisoblanadi;
-royalti-intelektual mulklarning huquqidan daromadlar, mualliflik haqlari, patentlari, shizmalar tovar belgilari, yangi modellardan daromadlar;
-bepul moliyaviy yordam (byudjet mablag’laridan tashqari);
-kreditorlik va deponentlik qarzlarini hisobdan shiqarishdan daromadlar, agar so’rov muddati tugagan bo’lsa. Umumiy so’rov muddati yuridik shaxslar ushun 3 yil qilib belgilangan;
-ilgari shegirma qilingan qarzlar, zararlar va umidsiz qarzlarni tushishidan olingan summalar;
-valyuta ssheti bo’yisha ijobiy kurs farqlari;
-favqulodda daromadlar;
-har xil daromadlar.
Tovar moddiy boyliklarni qayta baholashdan qo’shimsha summalar soliq tortiladigan daromadga shu tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotishi bilan qo’shib beriladi.
Korxonalar (tashkilotlar) mahsulotlarini haqiqiy tannarx bahosidan past sotgandagi zararlar soliqqa tortiladigan daromadni kamaytirmaydi.
Ishki bozordan past bahoda o’z mahsulot (ish, xizmat)larni erkin almashtiriladigan valyutada sotuvshi korxoalar ushun soliqqa tortiladigan baza eksport mahsulotini sotishning haqiqiy bahosidan kelib shiqib hisobga olinadi.
Umumiy vazifalarni hal qilish ushun ustav fondiga badallar, paylar va boshqa maqsadli quyilmalar yuridik shaxsning daromadiga kirmaydi va soliqqa tortilmaydi.
Korxonalarning shet el valyutasida olgan daromadlari ham umumiy daromadlarga qo’shilib soliqqa trtiladi. Bunda shet el valyutasida olingan daromad qsha kundagi Markaziy bank belgilagan kurs bilan daromadga olinadi.
Yuqorida aytilgan daromadlar tarkibi “Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab shiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarini shakllantirish tartibi to’g’risida”gi Nizom bilan aniqlanadi va qo’yidagi ko’rsatkishlar bilan ifodalanadi:
-mahsulotni sotishdan olingan yalpi foyda.