Yusupbekov N. R., Muxitdinov D. P bazarov M. B., Xalilov

for <o’zgaruvchi>= <boshlang’ich qiymat>: :<oxirgi qiymat> end	for = : end
Bunda o’zgaruvchi boshlang’ich qiymatni qabul qiladi va operatorlar ketma- ket 1 marta bajariladi, keyin qadam oshgach operatorlar ketma-ket yana 1 marta bajariladi va hk. o’zgaruvchi oxirgi qiymatni qabul qiladi va operatorlar ketma-ket 1 marta bajariladi va takrorlanish jarayoni tugaydi.

Izoh: Parametrli takrorlash jarayoni chekli bo’lishi kerak. Agar qadam ko’rsatilmasa avtomatik tarzda qadam 1 ga teng hisoblanadi.

5. 
   Parametrli takrorlash operatori.
   

Umumiy ko’rinishi	Bajarilishi
while <shart>	Bunda boshlang’ich qiymat tekshiriladi agar rost bo’lsa,
	operatorlar ketma-ket 1 marta bajariladi va qadam oshadi,
	keyin yana shart tekshiriladi va hk. bu jarayon shart
end	yolg’on bo’lguncha davom etadi va takrorlanish jarayoni
	tugaydi.

Izoh: Bunda takrorlash jarayoni tashkil etishda avval boshlang’ich qiymat kiritilishi kerak.

6. 
   try-catch operatori.
   

Umumiy ko’rinishi	Bajarilishi
try	Bunda 1-operatorlar ketma-ket 1 marta bajariladi, agar
<1-operatorlar>	bajarilish jarayonida hatoliklar bo’lsa, u holda 2-
catch	operatorlar ketma-ket 1 marta bajariladi va jarayon
<2-operatorlar>	tugaydi. Agar 1- operatorlar bajarilish jarayonida
end	hatoliklar bo’lmasa, u holda 2-operatorlar bajarilmaydi.

7. 
   break operatori.
   

Umumiy ko’rinishi	Qisqa ko’rinishi	Bajarilishi
break	break	For, while, switch, try-catch konstruksiyalaridan zudlik bilan chiqib ketish uchun foydalaniladi.

8. 
   MATLABda funksiyalar tuzish operatori( function).
   

	Umumiy ko’rinishi	Misol
1.	function	function f1
2.	function (<kiritilayotgan parametrlar>)	function f2(x1,x2,…)
3.	function <chiqarilayotgan parametr>= (<kiritilayotgan parametrlar>)	function y=f3(x1,x2,…)
2	function <chiqarilayotgan parametrlar>= (<kiritilayotgan parametrlar>)	function [y1,y2,…]=f(x1,x2,…)

9. 
   return operatori.
   

Umumiy ko’rinishi	Qisqa ko’rinishi	Bajarilishi
return	return	Funksya konstruksiyasidan zudlik bilan chiqib ketish uchun foydalaniladi.

Bu operatorlarni mustaqil o’rganishni foydalanuvchiga havola qilamiz.

4. 
   M-fayllar.
   

MATLAB tizimida murakkab hisoblash jarayonlarini tashkil qilishda buyruqlar oynasining buyruqlar satri bir qator noqulayliklar tug’dirishi mumkin. Masalan, muayyan masalalarni yechish uchun tuzilgan dasturlarni qayta-qayta yozish, ko’plab buyruqlarni bir vaqtda bajarish va hk. Bunday noqulayliklarni oldini olish uchun MATLABda kengaytmasi m bo’lgan M-fayllardan foydalaniladi.

Umuman olganda,MATLAB tizimidagi deyarli barcha funksiyalar M- fayl(M-file) lar ko’rinishida Toolbox larda saqlangan holda jamlangan.
Foydalnuvchi ishlash vaqtida va keyinchalik zarur bo’lganda o’ziga kerakli funksiya va buyruqlarga ham buyruqlar satrida, ham M-fayllarda murojaat qilish orqali ulardan foydalanishi mumkin.
M-fayllar asosan 2 xil: fayl-programma va fayl-funksiya ko’rinishida bo’ladi. Yangi M-faylni yasash va tahrirlash uchun MATLAB tizimi asosiy oynasida File →New→M-file ketma-ketligini bajaramiz. Natijada yangi M- faylni tahrirlash oynasi ochiladi. Foydalanuvch tuzgan fayl-programmani foydalanuvch istalgan nomda saqlash imkoniyati mavjud.
Misol: 5! (besh faktorial) ni hisoblash dasturi tuzilsin. Dasturni fayl- programma ko’rinishda tuzamiz.
Yechish:

1. 
   File→New→M-file ketma-ketligini bajaramiz. Bunda yangi M- fayl oynasi ochiladi.
   
2. 
   Quyidagi buyruqlarni kiritamiz va faylni saqlaymiz:
   

3. 
   Debug→Run buyrug’i (yoki F5 tugmasi)ni bajaramiz yoki uskunalar panelidagi tugmasini bosamiz.
   

Natijada tizim asosiy oynasidagi buyruqlar satrida
>>
a =
120
natija chiqadi.
Bu natijani tizim asosiy oynasini buyruqlar satrida tuzilgan M-faylni nomiga murojaat qilish orqali ham olsa bo’ladi:
>> pr1
a = 120
Misol: n! (n faktorial)ni hisoblash dasturi tuzilsin. Dasturni fayl-funksiya
ko’rinishda tuzamiz.
Yechish:

1. 
   File→New→M-file ketma-ketligini bajaramiz. Bunda yangi M-fayl ochiladi.
   
2. 
   Quyidagi buyruqlarni kiritamiz va faylni saqlaymiz:
   

3. 
   Tizim asosiy oynasini buyruqlar satrida tuzilgan M-faylni nomiga murojaat qilish orqali istalgan natural sonning faktorialini olish mumkin bo’ladi:
   

>> factn(6)
ans =
720
>> factn(100)
ans =
9.3326e+157
>> h=vpa(factn(100),160)
h= 933262154439441021883256061085752672409442548549605715
091669104004079950642429371486326940304505128980429892
96944474898258737204311236641477561877016501813248.

Yuqoridagi misollardan ko’rinib turibdiki, fayl-funksiyalarni tuzib, funksiya nomi bilan saqlab, uni foydalanuvchi zarur bo’lganda aynan o’sha nom bilan buyruqlar satrida murojaat qilib, bemalol foydalanish imkoniyatiga ega bo’lar ekan. MATLABda mavjud bo’lmagan funksiya yoki hisoblash algoritmlarni foydalanuvchi o’zi tuzib, ularni mos Toolbox larga yoki yangi papkaga yig’ib, yangi dasturlar kutubxonasini yaratishi tizim imkoniyatlarini yanada oshishini bildiradi.