‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

5 9 -§ . Nurlanishning asosiy qonunlari
1. 
Stefan-Boltsm an qonuniga ko‘ra nurlanish energiyasi mutlaq qora 
jism mutlaq haroratining t o ‘rtinchi darajasiga t o ‘g ‘ri proporsional:
E = a
0
T
4
(250)
y
0
— Boltsman doimiysi; g 0=5,67 V t / m
2
K 4.
Amaliy hisoblashlarda bu qonun quyidagicha ifodalanadi:
Q = с (T /1 0 0
)4
F 
(251)
bu yerda: с — kul rang jismning nurlanish koeffitsienti,V t/m
2
K.
Bir-biridan shaffof m uhit bilan ajratilgan parallel joylashgan, harorati 
yuqori b o ‘lgan ikkita yassi jism da harorat past b o ‘lgan jismga nurlanish 
y o ‘li bilan o ‘tayotgan um um iy issiqlik oqimi quyidagi ifodadan topiladi:
0 - 2 = 6 e f f
1
- S e f f
2
 
(252)
Q
,_2
= c kel F [ ( T , /
100)4
- (T
2
/
100
)4] 
(253)
bu yerda: F — issiqlik almashish yuzasi, m 2;
C kcl — keltirilgan nurlanish koeffitsienti, V t / m
2
K.
C . = _____ i _____
k" 
— + - ------ -- 
V t / m 'K
(254)
Cl 
C2
Co
bu yerda: T ,, T
2
— nurlanuvchi jism va atrof muhitning mutlaq harorati,
°C;
c
15
c
2
— kul rang jismlarning nurlanish koeffitsienti; 
co = 5,67 V t / m
2
К — absolyut qora jismning nurlanish koeffitsienti. 
s - qoralik koeffitsienti C kel= e • c
0
ifodasidan aniqlanadi.
Har xil nurlanuvchi tizimlarda nurlanish yo‘li bilan issiqlik almashishni 
kamaytirish u c h u n ekranlardan foydalaniladi (58-rasm).
_____________________ 1 
58-rasm.
_____________________ 3
_____________________ 2 
1 , 2 — nur tarqatayotgan jism; 3 - ekran.
Agar ikkita yassi parallel sirt orasiga ekran q o ‘yilsa va ekran ham,
141
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sirtlari ham bir xil m aterialdan tayyorlangan b o ‘lsa, u holda berilgan 
issiqlik miqdori ikki marta kamayadi. Agar n — ta ekran q o ‘yiIsa, berilgan 
issiqlik miqdori n
+1
marta kamayadi.
2. 
Vin qonuni nurlanish intensivligi bilan to'lqin uzunligi orasidagi 
bog‘lanishni ifodalaydi:
y a ’ni maksimal t o ‘lqin uzunligi jismlarning mutlaq haroratiga bog‘liq 
b o ‘lib, u haroratning pasayishi tom onga y o ‘naladi.
3. 
Kirxgof qonuni mutloq qora va kul rang jismlarning issiqlik nurlarini 
yutishi va bu jismlar xossalari orasidagi bog‘lanishni ifodalaydi. U quyidagi 
ifoda orqali yoziladi:
bu yerda EH(T) — mutlaq qora jismning xususiyati.
Bu qonun quyidagicha t a ’riflanadi:
Jismlar nurlanish xususiyatining yutish xususiyatiga nisbati barcha 
jismlar uchun bir xil va shu haroratdagi mutlaq qora jism ning nurlanish 
xususiyatiga teng b o ‘ladi.
Bu qonunnning tenglamasidan ko‘rinib turibdiki, kul rang jismlarning 
qoralik darajasi son jihatidan ularning nur yutish xususiyatiga teng, y a ’ni
g — kattalik o ‘zgarmas boMgani u c h u n kul rang jism n in g yutish 
xususiyati t o ‘lqin uzunligi va haroratga bog‘liq emas.
1. 
Diametri 120 m m b o ‘lgan quvur 400x400 m m
2
kesimli kanalga 
o ‘rnatilgan. Quvur izolatsiyasining sirtidagi harorat 127°C. G ‘isht kanalda 
1 m quvurdan nurlanish orqali y o ‘qolgan issiqlikni aniqlang. Sirtlardagi 
qorayish darajasi 0,93 ga teng deb olinsin.
T k
= 2 , 9 -1 0 -'mK
max 
’
A=s.