Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat univеrsitеti
Download 434.66 Kb. Pdf ko'rish
|
xalqaro huquqda subekt tushunchasining paydo bolishi va rivojlanishi (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xalqaro huquqiy munosabatlarda amal qilinadigan tamoyillar.
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI Asosiy adabiyotlar
XULOSA Biz yashayotgan hozirgi davrning xarakterli xususiyatlaridan biri xalqaro huquqiy va siyosiy munosabatlarning rivojlanib borishidan iborat. Bu munosabatlar jahon taraqqiyotining mohiyatini belgilab bermoqda, xalqlar va davlatlar o’rtasidagi xususiyatlar aloqalarning mazmunini tashkil etmoqda, davlatlararo hamkorlikning rivojiga samarali ta’sir ko’rsatmoqda. Xalqaro huquqiy va siyosiy munosabatlar taraqqiyoti huquqiy faoliyat natijalariga bog’liq. Davlatlarning vujudga kelishi ular o’rtasidagi munosabatlarning shakllanishiga ham sabab bo’lgan. Bu ob’ektiv xarakterga ega. Hech bir mamlakat jahon hamjamiyatidan ajralgan holda rivojlanishi mumkin emas. Xalqaro siyosiy munosabatlar xalqaro munosabatlarning tarkibiy qismidir. Bu munosabatlar davlatlarning vujudga kelishi va ular o’rtasidagi aloqalarning shakllanishi asosida ro’y bergan. Hamkorlikning xilma-xil shakllari xususan huquqiy va siyosiy hamkorlik munosabatlari siyosat va davlat arboblarining qarashlarida o’z aksini topgan. Huquqiy munosabatlar xalqaro munosabatlarning o’ziga xos ko’rinishlaridan biridir. Hozirgi kunda xalqaro munosabatlarda harbiy, siyosiy ixtiloflarga yo’l qo’ymaslik muhim ahamiyatga ega. Chunki, insoniyat taqdiri, jahon sivilizatsiyasi taqdiri xavfsizlikning qay darajada ta’minlanganligi bilan bog’liqdir. Shu sababli ham jahon urushi xavfining oldini olish, qurollanish poygasining to’xtatilishiga qaratilgan chora va tadbirlarni amalga oshirish davlatlar o’rtasidagi munosabatlarda muhim o’rin egallaydi. Endilikda jahon jamoatchiligi va xalqlari harbiy ustunlikdan hech kim yutmasligini tushunib yetmoqda.
Xalqaro huquqiy munosabatlarda xalqaro terrorizmga qarshi kurash zarurligi muhim ahamiyat kasb etmoqda. Terrorizm XX asrning so’nggi va XXI asrning boshlaridagi eng mudhish ijtimoiy-siyosiy hodisalardan biri bo’lib, xalqaro munosabatlarning barqaror rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Xalqaro huquqiy munosabatlarning rivojlanishi bu munosabatlarda kelib chiqadigan turli xildagi ziddiyatlarga va ularni hal qilishga bog’liqdir. Bunday ziddiyatlar xalqaro siyosiy munosabatlarda turli xil sabablarga ko’ra xilma-xil sharoitlarda ro’y beradi. Ularni keltirib chiqaradigan omillar xalqaro siyosiy munosabatlarning rivojlanish jarayonida, o’ziga xos darajada namoyon bo’ladi va bu munosabatlarga o’z ta’sirini ko’rsatadi. Ziddiyatlar jamiyat hayotining barcha sohalarida bo’lgani singari xalqaro siyosiy munosabatlarning ham harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi Ular umumbashariy muammolarni vujudga keltiradi. Umumbashariy muammolar mohiyatiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: Insoniyatni yadro halokati urushi xavfidan saqlash. Yalpi va umumiy tinchlikni ta’minlash (yoki ommaviy qirg’in qurollariga qarshi birgalikda kurash). 44
Xalqaro terrorizm muammosi, shu jumladan mintaqalardagi terroristik harakatlarga birgalikda kurash. Giyohvandlikka qarshi birgalikda kurash muammosi. Aholining son jihatdan o’sishi muammosi. Xomashyo muammosi. Energetika muammosi. qashshoqlik muammosi. Ocharchilikka qarshi kurash yoki oziq-ovqat muammosi. Hayvonot va o’simliklar dunyosini asrash muammosi. Koinot va jahon okeanlari boyliklarini tinchlik maqsadida o’zlashtirish muammosi. Orol muammosi. SPIDga qarshi birgalikda kurash. Xavfli kasalliklarni bartaraf etish. Rak va sil kasalliklariga qarshi kurash muammosi. Mustaqillikka erishgan mamlakatlarning iqtisodiy qoloqligini bartaraf etish yoxud kam taraqqiy etgan mamlakatlarni ilg’or mamlakatlar turmush darajasiga tenglashtirish va boshqa muammolar kiradi. Ushbu muammolarni hal qilish xalqaro huquqni mukammal tartibotini talab etadi. Xalqaro huquq - davlatlar va xalqaro munosabatlarning boshqa sub’ektlari o’rtasida olib boriladigan siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy va axloqiy sohalardagi aloqalarning qonun va qoidalari majmuidir.
BMT Ustavi va boshqa hujjatlarda xalqaro siyosiy munosabatlarda amal qilinadigan tamoyillar quyidagilardan iborat:
BMT ning 1970 yilda qabul qilingan Deklaratsiyasiga asosan suveren tenglik tushunchasi quyidagi talablarni o’zida ifoda etadi: a) davlatlarning yuridik jihatdan tengligi; b) bir davlat boshqasini hamkorlikning sub’ekti sifatida hurmat qilishi; v) har bir mamlakatning siyosiy mustaqilligini, hududining bir butun-ligini tan olish; g) har bir davlat o’zining iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy rivojini o’zi belgilashi. d) har bir davlat o’zining xalqaro majburiyatlarini so’zsiz bajarishi va boshqalar. 45
Xalqaro munosabatlarda qaysidir davlat tomonidan olib boriladigan terrorizm eng xavfli ijtimoiy-siyosiy harakat bo’lib, xalqaro munosabatlarni tartibga solishga o’z salbiy ta’sirini ko’rsatadi. Xalqaro huquq davlatlar tomonidan ishlab chiqilgan shunchaki qonun va qoidalar bo’lmay, ob’ektiv jarayon bo’lib, kishilarni o’rab turgan dunyo bilan o’zaro aloqalarga intilishlari natijasida qaror topgan. Umuminsoniy manfaatlar xalqaro siyosiy munosabatlardagi ixtiloflardan ustun turadi. Bunday manfaatlar turli siyosiy tuzumlardagi davlatlarni, hozirgi zamonning dolzarb masalalarini hal etishda birgalikda kuch-qudrat sarflashga yordam beradi. Bu esa o’z navbatida xalqaro siyosiy munosabatlarning barqarorlashib, demokratik asoslarda rivojlanib borishini ta’minlaydi. O’zbekiston Respublikasi xalqaro huquqiy va siyosiy munosabatlarning muhim sub’ekti sifatida o’zining tinchliksevar siyosati, xalqaro terrorizmga, giyohvandlikka qarshi kurash kabi takliflari bilan jahon jamoatchiligi e’tiborini qozonmoqda. O’zbekiston xalqaro huquqning to’la va teng huquqli a’zosi bo’lib, jahon xalqaro tashkilotlarining ixtisoslashgan, iqtisodiy, mintaqaviy, harbiy-siyosiy tashkilotlari bo’limlarida faol ishtirok etib, mintaqaviy va dunyo barqarorligini saqlashda ibratli ishlar amalga oshirilmoqda. Bu borada xalqaro huquqni tartibga soluvchi xalqaro huquqiy manbalar, bitimlar, shartnomalar, kelishuvlar, xalqaro tashkilotlar xujjatlari va boshqa manbalar huquqiy poydevor bo’la oladi. Xalqaro huquq ob’ektlari va sub’ektlarini chuqur o’rganish har bir zamonaviy shaxsning dunyoqarashini tartibga soluvchi kuch ekanligi ayyon, huquqiy ong va huquqiy madaniyat rivojidagi asosiy omillardan biridir.
46
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI Asosiy adabiyotlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.T., 1992/2003 2.
I.A. Karimov O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. -T.: O‘zbekiston, 1997. 3. I.A. Karimov. O‘zbekiston siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. -T.: O‘zbekiston, 1995. 4.
I.A. Karimov. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas'ulmiz. T.9. -T.: O‘zbekiston, 2001.
5. I.A. Karimov. Adolat qonun ustuvorligida. Xalq so‘zi gazetasi. 2001 yil 31 avgust. (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2 chaqiriq VI sessiyasida so‘zlagan nutqi). 6.
I.A. Karimov O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. -T.: O‘zbekiston, 2000y 7.
I.A.Karimov. Xalqimizning tinchligi va xavfsizligi o‘z kuch-qudratimizga xalqimizning hamjihatligi va bukilmas irodasiga bog‘liq. Prezident I.Karimovning 2-chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning XII sessiyasida so‘zlagan nutqi. Xalq so‘zi. 2004 yil 30 aprelь. №89 (3364). 8. I.A. Karimov. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh qilishdir. -T.: O‘zbekiston, 2005 9.
I.A. Karimov. O‘zbek xalqi hech kimga qaram bo‘lmaydi. -T.: O‘zbekiston, 2005. 10.
I.A Karimov. Yangi hayotni eskicha qarash va yondoshuvlar bilan qurib bo‘lmaydi. Xalq so‘zi, 17 fevralь, 2005. 11. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‘lim jazosini bekor qilish to‘g‘risida"gi Farmoni. Xalq so‘zi, 2 avgust, 2005. 12.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Qamoqqa olishga sanksiya berish huquqini sudlarga o‘tkazish to‘g‘risida"gi Farmoni Xalq so‘zi, 9 avgust, 2005. 13. Karimov I.A. "Inson, uning huquq va erkinliklari hamda manfaatlari eng oliy qadriyat "O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning Konstitutsiyaning 13 yilligiga bag‘ishlangan tantanali yig‘ilishda so‘zlagan nutqi. Xalq so‘zi, 2005 yil, 8 dekabr. 14. Тухмухамедов Р.А., Хакимов Р.Т. Основы международного права. T., 1998. 15. Умарахунов И.М. Республика Узбекистан и международное договорное право. T., 1998. 16.
Х.Р. Рахманкулов, А.Р. Рахманов. Права человека, история и современность. T., 1998 g. 17.
К. Мирзажанов, Р. Хакимов. Международное право. –Т.: Меҳнат, 1993. 18.
А.Х. Саидов. Права человека. Единство общечеловеческого и национального. -T.: Shark, 1997. 19.
Действующее международное право. В 3-х томах Составители Колосов Ю.М. и Кривчикова Э.С. М., 1996, 1997. 47
20. Международное право в документах. Составители Блатова Н.Т. и Мелков Г.И. М., 1997. 21. Международное гуманитарное право в документах. Составители Колосов Ю.М. и Котляров И.И. М., 1996. 22. Международное сотрудничество в области прав человека. Документы и материалы, М., 1993. 23. Международные акты о правах человека. Сборник документов. Составители Карташкин В.А и Лукашова Е.А. М., 1998. 24. Международное публичное право. Сборник документов. В 2-х томах. Составители Бекяшев К.А. и Ходаков А.Г., М., 1996. 25. Международные нормативные акты ЮНЕСКО. Конвенции, соглашения, протоколы, рекомендации, декларации. Составитель Никулин И.Д. М., 1993. 26. Броули Я. Международное право. Перевод с анг. под ред. статей Тункина Г. И. Кн. 1-2. М., 1997. 27. Фельдман Д.И. Система международного права. Казань. 1983 научно- технический прогресс и актуальные проблемы международного права. Киев 1990. 28. Лукашук И.И. Нормы международного права. –М.: “SPARK”, 1997. 29. Черниченко С.Б. Международное право: современные теоретические проблемы. М., 1993. 30. Действующее международное право. М., 1996. 31. Каламрян Р.А. Принцип добросовестности в современном международном праве. М., 1991.
Qo‘shimcha adabiyotlar
1. О.З. Мухаммеджанов., М. Файзиев. Международное сотрудничество и Узбекистан. Выпуск IV. Т., 2000. 2. А.Р. Рахманов. Проблемы безопасности:на национальном, региональном и глобальном уровнях (международно-правовые аспекты). Т., 2001. 3.
А.Р. Рахманов. Дипломатический протокол. Программа учебного курса. Т., 1998.
4. M. Fayziev, F. Fayziev. Inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasi. T., 1998. 5. A.X. Saidov, G.Z. Inomdjonova, A. Mamatkulov. Xalqaro ommaviy huquq bo‘ycha o‘quv dasturi. Xalqaro huquqshunosga yordam. III nashr. T., 2000. 6.
Mualliflar jamoasi. Yuridik atama va iboralar lug‘ati. -T.: Adolat, 1993. Download 434.66 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling