Z. T. Radjabova Toshkent 2023

Kurs ishining maqsadi: Tarbiyachi kasbiy kompotentligini rivojlantirish yo’llari haqida mukammal o’rganish.
Kurs ishining vazifasi:
-Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachilarining kasbiy kompotentligini rivojlantirishning nazariy asoslari.
-Tarbiyachilarning kasbiy kompotentligini rivojlantirishda turli metodlardan foydalanish
-Kurs ishi natijalarini miqdoriy va sifat jihatdan taxlil qilish;
-Xulosa va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining ob’ekti: Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachilari Kurs ishining predmeti: Mtt tarbiyachilarining kasbiy kompotentligini òqitish va maqsadli joriy etish jarayoni;
Kurs ishi metodlari: Pedagogik, psixologik, metodik, ilmiy va ilmiy-texnikaviy manbalarni nazariy taxlil etish;
Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati : Tarbiyachi kasbiy kompotentligini rivojlantirish yo’llari haqida kerakli ma’lumotlar topib uni o’rganish.
I Bob . Tarbiyachi kasbiy kompotentligini rivojlantirishning nazariy asoslari
1.Pedagog olimlarning tarbiyachi shaxsi haqidagi fikrlari Sharq allomalari adabiy meroslarida ta'kidlangan, tarbiyachilik haqida bildirilgan dono fikrlarni yoshidan, pedagogik mahoratidan qat'iy nazar barcha tarbiyachilar bilishlari, ularga gat'iy amal qilishlari maqsadga muvofigdir. Buyuk allomalarimiz o'z asarlarida tarbiyachilik kasbining nozikligini, mas'uliyatli ekanligini va murakkabligini, shu bilan birga sharafli ekanligini yoritib, muallimning mahorati, ularga qo'yilgan talablar, fazilatlariga oid qarashlar, shogirdlar bilan munosabatga kirishish mahorati, muomalasi to'g'risida o'z mulohazalarini bildirganlar.Uyg'onish davrining yetuk namoyandalari Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Kaykovus, Abul-Qosim Umar Az Zamaxshariy, Shayx Sa'diy Sheroziy, Abdurahmon Jomiy, Jaloliddin Davoniy, Husayn Voiz al-Koshifly va Alisher Navoiy kabilarning ijodiy merosi pedagogik tafakkurni shakllantirishda bo'lajak murabbiylarga muhim manba bo'lib hisoblanadi. Ular avlodlardan avlodlarga o'tib, o'z gimmatini yo'gotmagan mudarrislari, tarbiyachilarni tayyorlash tajribalarini umumlashtirib, boyitib borishgan. Abu Nasr Forobiy (873-930) O'rta Osiyo xalqlari madaniyatini rivojlantirishga ulkan hissa go'shgan olimdir. Forobiy arifmetika, geometriya, astronomiya va musigani muhim tarbiyaviy fanlar deb atadi. Ushbu fanlarni o'rgatuvchi o'qituvchini har tomonlama mukammal bilimga va tajribaga ega bo'lishi lozimligini ta'kidlaydi. Forobiy ta'limotiga ko'ra ta'lim-tarbiya jarayoni tajribali va bilimli o'gituvchilar tomonidan tashkil etilishi, boshgarilib turilishi va ma'lum magsadlarga yo'naltirilgan bo'lishi lozim, chunki "har bir bola o*zicha narsa va hodisalami bila olmaydi hamda baxtga erisholmaydi. Abul-Qosim Mahmud Ibn Umar Az-Zamaxshariy (1075-1144) jahon ilm-fani va madaniyatiga salmoqli hissa qo'shgan mashhur olim va adibdir. U o'z asarlarida halollik va pokizalikni, ilmga muhabbatni, mardlik va olijanoblikni ulug laydi. Ulug' mutafakkir "Navobig' ulkalim" (*Nozik iboralar*) asarida kishilar ilmli bo'lish, o'qitish, yozish bilan hosilu mukammal bo ladi, olim kishi ogil, bilimdon va chiroyli xushxat yozuvga ega bo'Isa, bu uning kamolotga yetganligidan dalolatdir, deydi. Asarda mudarrislar to'g'risida noyob fikrlar bildirilgan: "Murabbiy o'qib tursagina murabbiy bo'la oladi, agar o'qishni to'xtatib qo'yar ekan, unda murabbiylik o'ladi". Buyuk allomalardan Abdurahmon Jomiy o'z asarlarida tarbiyachi-muallim foaliyatiga quyidagicha ta'rif beradi: "Muallim bilimli, aqlli, adolatli, o'zida butun yuksak fazilatlarni mujassamlashtirgan bo'lishi kerak. O’zini nomunosib tutgan odam hech vagt bolalarga bilim va odob bera olmaydi". Muallimning yuksak sifati uning aqli, ilmi, fikri, so'zi, axloq-u odobidadir, - degan edi. Alisher Navoiy (1441-1501) ijodida muallimlarga munosab alohida e'tibor berilgan. Uning fikricha, har bir inson o'ziga ta'lim va tarbiya bergan ustozini umrbod hurmat qilishi va uni e'zozlashi kerak. Tarbiyachi mehnatini har ganday xazina bilan 'Ichab bo'lmaydi:
Haq yo'linda kim senga, bir harf o'gitmish ranj ila,
Aylamak bo'lmas ado, oning haqqin yuz ganj ila
Alisher Navoiy yosh avlod tarbiyasini har ganday tasodifiy murabbiyga ishonib topshirib bo Imasligini aytib, o'gituvchiga yuksak talablarni go yadi. Bolani tarbiyalash va unga bilim berish, uning gobiliyatini o'stirish uchun nihoyatda savodli o'gituvchi va mahoratli tarbiyachi bo'lish kerak. Alisher Navoiy o'qituvchini faqat dars beruvchi, bilim beruvchi deb bilmaydi, balki mahoratli tarbiyachi bo'lishi lozim deb ilm-odobni birga olib borilishini, bu ikki jarayon hech gachon ajralmasligini ta'kidlab o'tadi. XV asrda yashab, ijod etgan mutafakkir, Alisher Navoiyning yagin do'sti Kamoliddin Husayn Voiz al-Koshifiy (taxm. 1440-1505 y.) bola tarbiyasida maktab va muallimning alohida o'ri borligi haqida gapirib, muallimlar dono, bilimli, shirinsuxan, adolatli bo'lishi zarur, deb hisoblaydi. Alloma murabbiylar to'g'risida "Axlogi Muhsiniy" asarida shunday yozadi: "Murabbiy (bolaga) nasihat va ta'lim berishda lutf va odob goidalariga rioya qilishi darkor. Jamoatchilik joylarida unga pand berish yaramaydi, balki xilvat joyda bolaga nasihat qilish zarur. Agar (murabbiy) nasihat berishning fursati kelganini bilsa, unga muloyimlik bilan murojaat qilishi lozim, chunki bizning zamonamizda muloyim va xushfe'l bo'lish maqsadga muvqfiqdir ".
Taniqli murabbiy, maktabshunos olim Hikmatulla Abdullayev o zining "Yashil daftar hikmati" asarida bejiz quyidagi fikri bildirmagan: "O'gituvchi tarbiyachining yuz qarashlari ham, gapirishlari ham, galbi ham, ko'rinishi ham, yurish-turishi ham, kiyinishi ham chiroyli va ibrat namunasi bo Isin. Ayniqsa, uning nutqi tushunarli, ravon, ta'sirli bo'lishi darkor. U mulogotda bamisoli so'z zargari ekanligini ko'rsata olishi muhimdir. Shunga erishish kerakki, odamlar, ayniqsa, ota-onalar va o qituvchilar uni rostgo y, halol, pokiza, sog'lom fikrli, shafgatli va muruvvatli, insonparvar kishi sifatida e'tirof etsinlar". Tarbiyachilarning kasbiy mahoratlarini takomillashtirish to'g’risidagi muammolar yevropa olimlari Ya. A. Komenskiy, Djon Lokk, Pestalotssi, A.Disterverg, K.D.Ushinskiy kabilarning asarlarida o'z ifodasini topgan. Jumladan, chex olimi, mashhur pedagog Ya.A. Komenskiy o'qituvchi-tarbiyachining eng muhim xususiyatlari gatoriga bolalarni sevishi, yuksak axlogi, bilimdonligi, igtidori, gobiliyati kabilarni kiritadi va ularning mohiyatini mukammal tavsiflab beradi. Yan Amos Komenskiy o'z davrida o'gituvchilarning bola dunyoqarashini rivojlantirishdagi roliga yuqori baho berib, o'gituvchilik "yer yuzidagi har qanday kasbdan ko'ra yugorirog turadigan juda faxcli kasb" ekanligini ta'kidlaydi. Muallifning fikricha, tarbiyachi-o'qituvchi o'z burchlarini chuqur anglay olishi hamda o'z gadr-qimmatini to'la baholay bilishi zarur. Ya.A. Komenskiy tarbiyachi-o'qituvchi obrazini tasvirlar ekan, uning shaxsida quyidagi fazilatlar namoyon bo'lishi magsadga muvofiqligini ta'kidlaydi: vijdonli, ishchan, sabotli, axloqli, o'z ishini sevuvchi, bolalarga mehr bilan muomala qiluvchi, ularda bilimga havas uyg otuvchi, bolalarni o 'z ortidan ergashtiruvchi va diniy e'tigodni shakllantiruvchi. I.G.Pestalotsi tarbiyachining kasbiy sifatlariga baho berish bilan birga, asosan uning xalq ta'limi tarmog ini takomillashtirishdagi roli hamda fan asoslarini egallashdagi ahamiyati va vazifalariga to'xtalib o'tadi. Buyuk nemis pedagogi Adolf Disterverg tarbiyachining doimiy ravishda fanlarni mutolaa qilish bilan shug'ullanishi hagida gapirib, shunday degan edi: "Pedagog muntazam ravishda fan bilan shug'ullanmog*i lozim. Aks holda u qurigan daraxt va toshga o'xshab goladi. Qurigan daraxt va tosh meva bera olmaganidek, kelajakda bunday pedagogdan hech qanday natija kutib bo'Imaydi" A. Disterverg o'qituvchi tarbiyachining ta'limdagi roliga yugori baho berib, u o'z faoliyatini chuqur bilib, pedagogik mahoratini oshirib borishi bolalarni galbdan yogtirishi natijasida yuzaga keladi deb uqtiradi. O qituvchi bolalarning individual xususiyatlarini, qobiliyatini, faoliyatini mukammal bilishi uchun muayyan darajada psixologik bilimlarga ham ega bo lishi kerakligini ta 'kidlab o'tgan.Pedagog olim Djon Lokk o'qituvchi pedagog psixologiyasining eng muhim jihatlarini ishlab chiggan. Ular orasiga mo'tadillik, g'ayrat-shijoatlilik, ehtiyotkorlik kabi hislatlarni kiritib, tarbiyachining pedagogik faoliyatidagi rolini asarlarida yoritib bergan. A.I.Gersen, K.D. Ushinskiy, V.A.Suxomlinskiy, V.A.Slastyonin, L.N.Tolostoy, A.S. Makarenko kabi rus pedagog olimlari g'arb mutafakkirlari g'oyalarining vorislari sifatida mazkur muammolarga o'z mulohazalarini bildirganlar. Jumladan, A.I.Gersen mulohazalariga ko'ra, pedagogning asosiy hislati - bu uning bolalar bilan munosabatda bo'layotganligini sezishda, bolalar ruhiy dunyosini tushina olishida, axloqiy qobiliyatning mavjudligida, chunki u shunday iste'dodga ega bo' Imog'i zarurki, unga har gaysi pedagog erisha olmaydi. Taniqli rus pedagogi K. D. Ushinskiy ta'lim-tarbiya jarayonida pedagogning roli va shaxsiga yugori baho berib, "Pedagog kasbiga oid ilmiy mulohazalarida hech bir Qonun yoki Programma, ta' lim-tarbiya to'g'risidagi metod yoki tamoyillar pedagog shaxsining pedagogik faoliyatdagi mahorati o'rini bosa olmaydi" deb hisoblaydi. Buyuk rus adibi L.N.Tolstoy tarbiyachi fazilatining mukammalligini o'z mutaxassisligiga nisbatan ijobiy munosabatda bo'lishi bilan bir vagtda bolalarga bo'lgan munosabatida, ularni xuddi o'z farzandlaridek jon-dilidan sevishida ekanligida ko'rgan. Uning ta'kidlashicha, "agar pedagog fagat ishiga havas qo'ygan bo'Isa, u yaxshi pedagog bo ladi. Agar pedagog bolaga faqat otasi va onasi kabi havas go'ygan bo'lsa, u oldingi pedagogdan yaxshiroq bo'ladi. Bordiyu, ikkala hislatni ham o’zida mujassamlashtirsa, u holda u mukammal pedagog bo'la oladi". Hozirgi kunda ham yevropaning yetakchi olimlari (B.P.Zyazin, V.A.Kan-Kalik, Y.N. Kyuluytkin, N.D.Nikandrov, L.I.Ruvinskiy va boshqalar) o'qituvchi-tarbiyachilarning pedagogik mahoratini yanada takomilashtirish uchun ilmiv-tadqigot ishlarini olib bormoqdalar. O'zbekiston Respublikasida tarbiyachi kadrlarning ma'naviy qiyofasi, aqliy salohiyati hamda kasbiy mahoratiga nisbatan jiddiy talablar go'yilmoqda. Chunonchi, bu borada O'zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov quyidagilarni qayd etadi: "Tarbiyachi - ustoz bo lish uchun, boshqalaming aql-idrokini o'stirishi, ma'rifat ziyosidan bahramand qilishi, haqiqiy vatanparvar, haqiqiy fugaro etib yetishtirish uchun, eng avvalo, tarbiyachining o'zi ana shunday yuksak talablarga javob berishi, ana shunday buyuk fazilatlarga ega bo'lishi kerak". Yuqorida qayd etilgan fikrlardan kelib chiqib bugungi kun tarbiyachisi shaxsiga nisbatan qo'yilayotgan talablar mazmuni anglaniladi. Tarbiyachilarning kasbiy mahoratlarini milliy. an'ana va urf- odatlarimizdan, qadriyatlarimizdan kelib chiqib yanada takomillashtirish, ularning pedagogik faoliyatini hozirgi zamon
talablari darajasida rivojlantirish uchun metodik qo'llanmalar, tavsiyanomalar paydo bo'idi. Hozirgi kunda ham ushbu muammo bo’yicha ilmiy izlanishlar, ilmiy tadqiqotlar davom etmogda XXI asrga kelib tarbiyachining vazifasi yanada takomillashib bormoqda.
1.2. Tarbiyachi kasbi sharafli, lekin juda murakkab kasb. Yaxshi kasb egasi bo’lish uchun pedagogik nazariyani egallashning o’zigina yetarli emas. Chunki pedagogik
nazariyada bolalarni o’qitish va tarbiyalash haqida umumiy qonun qoidalar, umumlashtirilgan uslubiy g’oyalar bayon etiladi, yosh individual xususiyatlarini e‘tiborga olish ta‘kidlanadi.
“Kompetentlik” tushunchasining mohiyati. Bozor munosabatlari sharoitida mehnat bozorida ustuvor o‘rin egallagan kuchli raqobatga bardoshli bo‘lish har bir mutaxassisdan kasbiy kompetentlikka ega bo‘lish, uni izchil ravishda oshirib borishni taqozo etmoqda. Xo‘sh, kompetentlik nima? Kasbiy kompetentlik negizida qanday sifatlar aks etadi? Pedagog o‘zida qanday kompetentlik sifatlarini yorita olishi zarur. Ayni o‘rinda shu va shunga yondosh g‘oyalar yuzasidan so‘z yuritiladi.
Inglizcha “competence” tushunchasi lug’aviy jihatdan bevosita“qobiliyat” ma’nosini ifodalaydi. Mazmunan esa “faoliyatda nazariy bilimlardan samarali foydalanish, yuqori darajadagi kasbiy malaka, mahorat va iqtidorini namoyon eta olish”ni yoritishga xizmat qiladi.
“Kompetentlik” tushunchasi ta’lim sohasiga psixologlarning ilmiy izlanishlari natijasida kirib kelgan. Psixologik nuqtai nazardan kompetentlik “noan’anaviy vaziyatlar, kutilmagan hollarda mutaxassisning o‘zini qanday tutishi, muloqotga kirishishi, raqiblar bilan o‘zaro munosabatlarda yangi yo‘l tutishi, noaniq vazifalarni bajarishda, ziddiyatlarga to‘la ma’lumotlardan foydalanishda, izchil rivojlanib boruvchi va murakkab jarayonlarda harakatlanish rejasiga egalik”ni anglatadi.
Kasbiy kompetentlik mutaxassis tomonidan alohida bilim, malakalarning egallanishini emas, balki har bir mustaqil yo‘nalish bo‘yicha integrativ bilimlar va harakatlarning o‘zlashtirilishini nazarda tutadi. Shuningdek, kompetensiya mutaxassislik bilimlarini doimo boyitib borishni, yangi axborotlarni o‘rganishni, muhim ijtimoiy talablarni anglay olishni, yangi ma’lumotlarni izlab topish, ularni qayta ishlash va o‘z faoliyatida qo‘llay bilishni taqozo etadi.
Kasbiy kompetentlik quyidagi holatlarda yaqqol namoyon bo‘ladi: Quyida kasbiy kompetentlik negizida aks etuvchi sifatlarning mohiyati qisqacha yoritiladi
1. Ijtimoiy kompetentlik – ijtimoiy munosabatlarda faollik ko‘rsatish ko‘nikma, malakalariga egalik, kasbiy faoliyatda sub’ektlar bilan muloqotga kirisha olish.
2. Maxsus kompetentlik – kasbiy-pedagogik faoliyatni tashkil etishga tayyorlanish, kasbiy-pedagogik vazifalarni oqilona hal qilish, faoliyati natijalarini real baholash, BKMni izchil rivojlantirib borish bo‘lib, ushbu kompetentlik negizida innovatsion va kommunikativ kompetentlik ko‘zga tashlanadi. Ular o‘zida quyidagi mazmunni ifodalaydi:
1) psixologik kompetentlik – pedagogik jarayonda sog‘lom psixologik muhitni yarata olish, talabalar va ta’lim jarayonining boshqa ishtirokchilari bilan ijobiy muloqotni tashkil etish, turli salbiy psixologik ziddiyatlarni o‘z vaqtida anglay olish va bartaraf eta olish;
2) metodik kompetentlik – pedagogik jarayonni metodik jihatdan oqilona tashkil etish, ta’lim yoki tarbiyaviy faoliyat shakllarini to‘g‘ri belgilash, metod va vositalarni maqsadga muvofiq tanlay olish, metodlarni samarali qo‘llay olish, vositalarni muvaffaqiyatli qo‘llash;
3) informatsion kompetentlik – axborot muhitida zarur, muhim, kerakli, foydali ma’lumotlarni izlash, yig‘ish, saralash, qayta ishlash va ulardan maqsadli, o‘rinli, samarali foydalanish;
4) kreativ kompetentlik – pedagogik faoliyatga nisbatan tanqidiy va ijodiy yondashish, o‘zining ijodkorlik malakalariga egaligini namoyish eta olish;
5) innovatsion kompetentlik – pedagogik jarayonni takomillashtirish, ta’lim sifatini yaxshilash, tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga doir yangi g‘oyalarni ilgari surish, ularni amaliyotga muvaffaqiyatli tatbiq etish;
6) kommunikativ kompetentlik – ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilari, jumladan, talabalar bilan samimiy muloqotda bo‘lish, ularni tinglay bilish, ularga ijobiy ta’sir ko‘rsata olish.
3. Shaxsiy kompetentlik – izchil ravishda kasbiy o‘sishga erishish, malaka darajasini oshirib borish, kasbiy faoliyatda o‘z ichki imkoniyatlarini namoyon qilish.
4. Texnologik kompetentlik – kasbiy-pedagogik BKMni boyitadigan ilg‘or texnologiyalarni o‘zlashtirish, zamonaviy vosita, texnika va texnologiyalardan foydalana olish.
5. Ektremal kompetentlik – favqulotda vaziyatlar (tabiiy ofatlar, texnologik jarayon ishdan chiqqan)da, pedagogik nizolar yuzaga kelganda oqilona qaror qabul qilish, to‘g‘ri harakatlanish malakasiga egalik.
Pedagog olimlarning ishlarida kompetentlikni pedagogik nuqtai nazardan yanada kengroq va sinchiklab o‘rganish imkonini beradigan turli jihatlari va tarkibiy qismlari ajratib olingan va o‘rganib chiqilgan.
S.E. Shishov tomonidan kompetentlikning quyidagi ta’riflari keltirilgan:
-o‘qish o‘rganish tufayli egallangan bilimlar, tajriba, qadriyatlar va moyilliklarga asoslangan umumiy layoqatlilik;bilim va vaziyatlar o‘rtasidagi aloqani o‘rnata bilish qobiliyati, muammoga mos keladigan hal etish yo‘lini topish (kompetentlik deb aytish uchun birorbir vaziyatda namoyon etiladigan taqdirdagina joiz bo‘ladi, namoyon etilmagan kompetentlik – kompetentlik emas, yashirin imkoniyatlar bo‘lib qolsa ham katta gap).
1.3. Maktabgacha ta‟lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi mutaxassislarda kreativ kompetentligini rivojlantirish metodikasini integrativ yondashuv asosida takomillashtirish bo‟lajak mutaxassislarning har qanday jarayonda o‟zining ijodiy va kreativ qobilyatlarini namoyon qilishida foydali va kerakli ekanligini ko‟rsatadi. O‟sib kelayotgan yosh avlodni yangi zamon talablariga to‟laqonli javob bera oladigan, har qanaqa vaziyatga kreativ yondasha oladigan, dunyoni yangicha qarashlar bilan anglaydigan kreativ qobilyatlarini rivojlantirish, ularda kreativ fiklash va tafakkurni shakllantirish eng avvalo maktabgacha ta‟lim tashkilotlarida faoliyat olib boruvchi pedagog, mutaxassislardan kasbiy faoliyatlarida kreativ kompetentlikni talab etmoqda. Barkamol shaxsni voyaga yetkazishda roli beqiyos sanaladigan maktabgacha ta‟lim tashkiloti tarbiyachilari hamda mutaxassislarini kreativ kompetentligini rivojlantirish eng avvalo
oliy ta‟lim
muassasasi pedagoglarining zimmasidadir. Pedagoglar kreativlik potentsialiga ega bolishi uchun esa kasbiy faoliyatida quyidagilarga e’tiborini qaratishi zarur: -kasbiy faoliyatiga ijodiy yondashish;-yangi g‟oyalarni yaratishda faollik ko‟rsatish; -ilg‟or pedagogik yutuq va tajribalarni mustaqil o‟rganish;-hamkasblar bilan pedagogik yutuqlar xususida fikr almashish.Har bir shaxsning o‟zini - o‟zi rivojlantirishi va o‟zini - o‟zi namoyon eta olishi bevosita uning kreativlik qobiliyatiga egaligi bilan bog‟liq.Maktabgacha ta‟lim tizimida ta‟lim sifati – tarbiyachi va xodimlarning kasbiy rivojlanishi tavsifi bo‟lib, zamonaviy bosqichida iqtisodiy taraqqiyot talablariga mos kasbiy faoliyatni muvaffaqiyatli yurituvchi mutaxassisning kreativ qobiliyati va ish faoliyati bilan belgilanishi e‟tirof etiladi.
Biz kreativlikning tizimlilik tuzilishidan kelibchiqib, unga shaxsning o„ta intellektual-evristik jihati sifatida emas,balki shaxsni qadrlovchi, tabaqalashtirilgan ta‟lim sifatidaqaraymiz. Kreativlik - shaxsni rivojlantiruvchi kategoriya sifatida inson ma‟naviyatining ajralmas qismi bo„lib, shaxsni rivojlantirish omili, shaxsiy jonbozlikning asosi, shaxs ega bolgan bilimlaring ko„p qirrali ekanligida emas, balki yangi g„oyalargaintilishda va o„rnatilgan stereotiplarni yangilik yaratish jarayoniniisloh qilish va o„zgartirishda, hayotiy muammolami yechishjarayonida kutilmagan va noodatiy qarorlar chiqarishda namoyon bo„ladi. Kreativlik jarayonini tashkil etish va boshqarishningmurakkabligi shundaki, bunda ijodiy individuallikning nafaqatongli, balki ong osti tushunchalari paydo bo„ladi.
Pedagog-tarbiyachi o‟z-o‟zidan ijodkor bo‟lib qolmaydi. Uning ijodkorlik qobiliyati ma‟lum vaqt ichida izchil o‟qib-o‟rganish, o‟z ustida ishlash orqali shakllantiriladi va u asta-sekin takomillashib, rivojlanib boradi. Har qanday mutaxassisda bo‟lgani kabi bo‟lajak pedagoglarning kreativlik qobiliyatiga ega bo‟lishlari uchun talabalik yillarida poydevor qo‟yiladi va kasbiy
faoliyatni tashkil etishda izchil rivojlantirib boriladi. Bunda pedagogning o‟zini o‟zi ijodiy faoliyatga yo‟naltirishi va bu faoliyatni samarali tashkil eta olishi muhim ahamiyatga ega.
Pedagog ijodiy faoliyatni tashkil etishda muammoli xarakterdagi ijod mahsulotlarini yaratishga alohida e‟tibor qaratishi zarur. O‟zini o‟zi ijodiy faollashtirish – shaxsning ijodiy faoliyatda o„z imkoniyatlarini t’laqonli namoyon qilishi va rivojlantirishining ijodkor va kreativ bo‟lishi yoki bo‟lmasligi emas, balki mashg‟ulotlarni ijodkorlik, kreativlik ruhida tashkil etishi, yangi g‟oyalarni ta‟lim jarayonida sinab ko‟rishga intilishi zarur.
II Bob . Tarbiyachining kasbiy kompotentligini rivojlantirish yo’llari metodlari.
2.1. Pedagogning kasbiy kompetentligi. O'zbekistonda pedagogning kasbiy kompetentligi, uning o'ziga xos jihatlari o,raganilgan bo'lib, ular orasida B. Nazarova tomonidan olib borilgan tadqigot o'ziga xos ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotchining fikriga ko' ra pedagogga xos kasbiy kompetentlik negizida quyidagi tarkibiy asoslar tashkil etadi Kasbiy-pedagogik kompetentlikka ega bo'lishda o'z ustida ishlash,o'z-o'zini rivojlantirish muhim ahamiyatga
ega. O'z-o'zini rivojlantirish vazifalari o'zini o'zi tahlil qilish va o'zini o'zi baholash orgali aniqlanadi. O'z ustida ishlash quyidagilarda ko'rinadi:
kasbiy BKMni takomillashtirib borish;
faoliyatga tangidiy va ijodiy yondashish;
kasbiy va ijodiy hamkorlikka erishish;
ishchanlik gobiliyatini rivojlantirish;
salbiy odatlarni bartaraf etib borish;
O'zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida" gi Qonuni bugungi kunda pedagoglarning ta'lim berish samaradorligini oshirish va amalga oshirishi kerak bolgan bir gator talablar goydi. Ular quyidagilari tashkil etishi lozim:
Dars berish mahorati
Tarbiyalash mahorati
3.0°quv-tarbiyaviy jarayonlardainsonparvarlik tamoyillariga yondashuvni ta'minlaydigan shaxsiy sifatlar
4. Ta'lim oluvchilarning bilimlarini xolisona nazorat qilish va baholash mahorati Kasbiy faoliyat jarayonida zamonaviy o'qituvchilarning pedagogik kompitentligini rivojlantirish orgali shaxs hayotiga hamda uning ijtimoiy rivojlanishiga ma'lum bir darajada ta'sir ko'rsatishi mumkin. Zamonaviy jamiyatda ta'lim-tarbiya tizimini rivojlantrishning bosh go yasi - shaxsning turli hil sohalarda maqsadli mustagil faoliyati asosida uning intellektual va axlogiy- ma'naviy rivojlanishidir. Zamonaviy o'gituvchining kasbiy kompitentligini rivojlantirishdan avval ushbu tushunchaning asl mohiyatini, shundan so'ng esa uni takomillashtirish yo'llarini bilish lozim.
Ilmiy adabiyotlarda kompitensiya so'ziga quyidagicha ta' rif beriladi:
Kompetensiya (lotincha Competentio dan Competo-ga erishaman, uchrashaman,
mos kelaman) - bu mutaxassisning ma'lum darajadagi kasbiy muammolarni hal gilishdagi shaxsiy bilish gobiliyatidir. Shuningdek, kompitensiya deganda ma'lum bir tashkilot, kompaniya xodimlarining (yoki ayrim xodimlar guruhining) shaxsiy,
kasbiy va hokazo fazilatlariga rasmiy ravishda tavsiflangan talablar tushuniladi.
Kasbiy kompitentlik - mutaxasis tomonidan kasbiy faoliyatni oshirish uchun
kerak bo'lgan bilimlarning, ko'nikma va malakalarning egallanishi va ularni o'z
faoliyati davomida munosib go'llay olishidir. O'gituvchi albatta, alohida bilim
ko'nikmalarni egallashi bilan birga, ma'lum bir mustagil yo'nalish boyicha bilimlar
va harakatlarni o zlashtirilishini nazarda tutadi.Demak, kasbiy kompitentlik
pedagogdan mutaxasislik bilimlarini boyitib borish, yangi axborotlarni kuzatib ularni qo'llay bilish,izlanuvchanlik va yangi bilimlarni gayta ishlab o'z faoliyatiga go'llay olish mahoratini ham talab etadi.
K. Angelovski o'qituvchining kasbiy kompetensiyasi tuzilishini pedagogik
mahorat orgali aniglaydi.
Pedagogik mahorat bu yerda to'it guruhga ajratiladi:
1. Ta'limning obyektiv jarayoni mazmunini aniq pedagogik vazifalarga
"tarjima qilish" gobiliyati: shaxs va jamoani o'rganish, shu asosda yangi bilim va
dizaynni faol o*zlashtirishga tayyorligini aniqlash, jamoani rivojlantirish va alohida
talabalar; ta'lim, tarbiya va rivojlantirish vazifalari kompleksini aniqlash, ularni
konkretlashtirish va ustun vazifani belgilash.
2. Mantigan tugallangan pedagogik tizimni qurish va yo'lga go'yish
gobiliyati: o'quv vazifalarini kompleks rejalashtirish; uni tashkil etish shakllari,
usullari va vositalarini asosli tanlash.
3. Ta'limning tarkibiy gismlari va omillari o'rtasidagi munosabatlarni
aniqlash va o'ratish, ularni amalda go Ilash gobiliyati: zarur sharoitlarni yaratish
(moddiy, axlogiy, psixologik, tashkiliy va boshqalar); talaba shaxsini faollashtirish,
uning faoliyatini rivojlantirish;
4. Pedagogik faoliyat natijalarini qayd etish va baholash gobiliyati: o'quv
jarayoni va o'gituvchi faoliyati natijalarini introspeksiya qilish va tahlil gilish;
dominant va bo'ysunuvchi vazifalarning yangi to'plamini belgilash. O'zbekistonda
o'qitvchining kasbiy kompitentligi va uningo ziga xos jihatlari tog'risida bir qator
tadqigot ishlari olib borilgan. B.Nazarova olib brogan tadqiqotlarga ko'ra kasbiy
kompitentlik quyidagi tarkibiy asoslardan tashkil topadi:
• Maxsus yoki kasbiy kompitentlik (kasbiy faoliyatni yugori darajada tashkil
etish).
• Ijtimoiy kompitentlik ( kasbiy faoliyatni hamkorlikda tashkil etish, ijtimoiy
mas'ullik).
• Autokompitentlik (o*zini ijtimoiy-kasbiy rivojlantira olish).
Ekstremal kasbiy kompitentlik (kutilmagan vaziyatlarda ishlay olish).
Yugoridagi tadqigot natijalarini umumlashtirib aytganda mutaxassis ta'lmni tashkil etish jarayonida yugori darajada bilimga ega bo'lishi, o'zini ustida ishlab rivojlantira olishi va har ganday kutilmagan holatlarda ulardan chigish yo'lini bilishi zarur ekan. Pedagogik texnologiyaning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, unda o,,quv magsadlariga erishishni kafolatlaydigan o,,guv jarayoni loyihalashtiriladi va amalga oshiriladi. Texnologik yondoshuv, eng avvalo, tasvirlash emas, balki
loyihalashtirilgan natijalarni amalga oshirish imkonini beruvchi amaliy ko'rsatmali
tuzilmada o'z ifodasini topadi. Maqsadga yo'naltirilganlik, oraliq natijalarni tashxisli
tekshirib borish, ta'limni alohida o'gitish lavhalariga ajratish kabi usullar hozirgi
kunga kelib qayta-qayta takrorlash mumkin bo 'lgan ta'lim texnologiyasi g'oyasida
mujassamlangan. U asosan o'z ichiga quyidagi omillarni oladi:
Ta 'limda umummaqsadning go'yilishi;
tuzilgan umummaqsaddan aniq magsadga o'tish; o'quvchilarning bilim
darajasini dastlabki (tashxisli) baholash:
Ta'limga texnologik yondoshuv. Tarbiyalash texnologiyasi - nisbatan yangi
atama bo'lishiga garamay, rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan. Tarbiyalash
texnologiyasi yoshlar bilan tarbiyaviy ishlarning g'oyasi, mazmuni, tarkibini emas,
balki bu sohadagi hukumat ishlab chiqgan magsad va vazifalari samarali amalga
oshirish bilan shug'ullanadi. Tarbiyalash texnologiyasi mo'ljallangan tarbiyaviy
magsadga samarali erishuvni ta 'minlovchi vositalar majmuasini ko'rib chigadi. Shu
bois professor-o'gituvchilar uchun har tomonlama rivojlangan yugori intellektual va
ma'naviy barkamol fugaro shaxsini shakllantirishga garatilgan talabalari hukumat
siyosatiga muvofiq tarbiyalash texnologiyalarini egallashi dolzarbdir.
Zamonaviy tarbiyalash texnologiyasi - har tomonlama yondoshuvni amalga
oshiradi va quyidagi majburiy talablarga rioya qiladi; Tarbiyalanuvchilarga 3
yo 'nalish bo'yicha ta'sir etiladi - tafakkuriga, sezgilariga va xulqiga.
Shaxsning ma'lum sifatlari amaldagi tarbiyaviy ishlar majmui orgali hosil
qilinadi. Bu ishlar yaqgol ko 'rinishdagi ko'p yoqlik bo'lishi, bir vaqtning o'zida aqliy, jismoniy, xulqiy, estetik va mehnat tarbiyasini uzviyligi asosida olib borishi zarur. Har yoqlama yaxlit tarbiyaviy yondashuv tarbiyachining tizimli munosabatini va boshqaruvini tagoza giladi. Boshqaruv tarbiva jarayonida ishtirok etuvchi tashgi va ichki omillarni va ularning o'zaro ta'sirini inobatga olingandagina muvaffagiyatli bo'lishi mumkin. Shu bois, u omillar hagida aniq tasavvurga ega bo'lishi zarur.
2.2. "Kompetentsiya" va "Kompetentlik" atamalari o'zakdosh so'zlar bo'lib, ular g'arb ilmiy adabiyotida XX asming 60 yillari oxiri, 70 villarda paydo bo'ldi. "Kompetentsiya" atamasi milliy pedagogikada XX asrning 90 yillaridan e'tiboran ishlatila boshlandi. TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI Ta'lim jarayonida kompetentli yondashuv asosida faoliyat olib borish nazariyalari g'arb olimlari J. Raven, L. Stross, J. Moreno, S.G. Vershlovskiy, Yu.N. Kulyutkin , V.Yu. Krichevskiy, A. V. Xutorskiy, V.A. Slastenin kabilar tomonidan ilgari surilgan. O'zbek olimlaridan M. Ochilov, N. Sayidahmedov, U. Inoyatov, E. G'oziev, N.N. Azizxodjaeva, N.A.Muslimovlar kompetentlikning ilmiy-nazariy asoslarini yoritib berdilar. Mazkur olimlar kompetentlikning tuzilishi, turlari va shakllanish bosgichlarini ko'rsatib berganlar. "Kompetensiya* va "Kompetentlik** tushunchalarining umumiylik va farqli jihatlari yoritilib, kompetensiyaning umumiy va maxsus ko'rinishlari farglangan. Pedagog kasbiy kompetentligini A.K.Markova quyidagi to'rt jihatini ajratib ko'rsatadi:

Maxsus yoki kasbiy kompetentlik (kasbiy faoliyatni yugori darajada tashkil etish).

Iitimoiy kompetentlik (qo' shimcha faoliyatni hamkorlikda tashkil etish).

Shaxsiv kompetentlik (o'z-o*zini rivoilantirish. o'z-o*zini namovon etish).

Individual kompetentlik (o*z-o'zini boshqarish. kasbiy rivojlanish va

yangiliklar yaratish).

Pedagog kasbiy kompetentligining to'rt jihati (B.Nazarova)

Maxsus kompetentlik (kasbiy faoliyatini yugori darajada tashkil etish).

Itimoiy kompetentlik (kasbiy faoliyatni hamkorlikda tashkil etish, itimoiy mas'ullik).

Autokompetentlik (o'zini iitimoiy-kasbiy rivojlantira olish).

Ekstremal kasbiy kompetentlik (kutilmagan vaziyatlarda ishlay olish)

Mazkur ilmiy nazariyalar shu kunga gadar olimlar tomonidan ilgari surilgan bo'lib.

bugungi kunda ham izlanishlar davom etmoqda. Xususan, tarbiyachining kasbiy kompetentligi, uni shakllantiruvchi jihatlar, rivojlantirish usullari borasida amaliy va ilmiy izlanishlar olib borilmoada. Kasbiy kompetentlik mutaxassis tomonidan alohida bilim, malakalaring egallanishini emas, balki har bir mustagil yo'nalish bo'yicha integrativ bilimlar va harakatlaring o'2lashtirilishini nazarda tutadi. Shuningdek, kompetensiya mutaxassislik bilimlarini doimo boyitib borishni, yangi axborotlarni o'rganishni, muhim ijtimoiy talablari anglay olishni, yangi ma 'lumotlarni izlab topish, ularni gayta ishlash va o°z faoliyatida go llay bilishni tagozo etadi. Kreativ kompetentlik - pedagogik faoliyatga nisbatan tangidiy va ijodiy yondashish, o*zining ijodkorlik malakalariga egaligini namoyish eta olishdir.
Kreativ kompetentlik quyidagi holatlarda yaggol namoyon bo ladi:
mugobil yo 'Ilarni ko'ra olish;
oddiy va yagona to'g'ri bo'lib ko'ringan holat, fikrlarga tangidiy yondasha olish;
yuzaki xulosalardan gochish:
muammoni chugur anglab yeta olish;
istigbolli fiklay olish;
an'anaviy bo'lib qolgan va ko'plab mutaxassislar tomonidan tan olinayotgan pedagogik
g'oyalarga ko'r-ko'rona ergashishdan qochish;
tanish ob'ektlarda yangi, kutilmagan tomonlarni kashf eta olish;
qiyinchiliklardan cho chimasdan yangilik yaratish va tatbiq qilishga tayyorlik.
Kasbiy kreativ kompetensiyaga ega mutaxassis:
o'z bilimlarini izchil boyitib boradi;
yangi axborotlari o 2lashtiradi:
davr talablarini chugur anglaydi;
yangi bilimlarni izlab topadi, ularni qayta ishlaydi va o'z amaliy faoliyatida samarali
go'llaydi. Maktabgacha ta'lim tashkiloti tarbiyachisida kasbiy kompetensiyani shakllantirish va rivojlantirishda kasbiy kompetenlik sifatlarini pedagog shaxsiy xislatlari bilan muvofiqlashuviga e'tibor garatish lozim. Pedagogning xulg-atvori va qizigishlari uning kasbiy yuksalishida ta'sir ko'rsatadi. O'z kasbiga nisbatan mehr, doimiy izlanish va anig magsadlar orgali harakatlanish kasbiy kompetenlikni takomillashtiradi. Tarbiyachining kasbiy kompetentligini ko'rsatuvchi sifatlar quyidagilar sanaladi:
Pedagogika va psixologiyaga doir bilimlarga ega bo'lish;
O'z ustida ishlash;
Ta lim jarayonini rejalashtirish, bolalar bilimini baholay bilish;
Bolalarda motivatsiyani shakllantirish;
AKTni bilish:
Ta'lim faoliyatiga yangilik kiritish;
Bolalar yosh xususiyatlari va individual ishlash yo 'Ilarini mukammal bilish;
Xorijiy tillar va zamonaviy sohalardan biri hagida xabardor bo lish.
Kasbiy kompetentsiyani shakllanishi o'z-o zini tahlil gilish, zarur narsalari anglash,
o'zini rivojlantirishni rejalashtirish maqsad, vazifa belgilash, o'zini namoyon etish va
kamchiliklarini tuzatish bosqichlarini gamrab oladi.
TADQIQOT NATIJALARI
Tarbiyachilarda kasbiy kompetensiyani rivojlanishini aniglashda, kasbiy kompetensiya moduli yaratiladi. Ya'ni, bunda kasbiy kompetenlikni tashkil qiluvchi muhim kompanentlarni aniqlashdan oldin, uning yaxlit manzarasi yaratiladi. Kasbiy bilim va tushunchalari egallashdan avval kasbga nisbatan mehr va giziguvchanlik aniqlashtiriladi. Qachonki, kasbiy faoliyat egasi o'z faoliyatiga mehnat deb emas, sevimli mashg'ulot sifatida garasa unda ijodiy gobilyat rivojlanib boradi. Kasbiy kompetensiya moduli bu - gizigish va ishtiyog bilan kasbiy bilim va tushunchalarni
egallash, bilimlami amaliy faoliyatda go'llash asosida kasbiy ko'nikma va malakalarni shakllantirish va faoliyatni gadriyat sifatida baholashga erishishdan iborat. Mazkur modul egasiga aylanish kasbiy faoliyatda duch kelinadigan turli holatlarda samarali yechimlardan avtomatik foydalanish ko'nikmasini vujudga keltiradi.
Maktabgacha ta'lim bolani yangi hayot pog'onasiga tayyorlashdek muhim vazifani
bajaradi. Bolaning ijtimoiy hayotga kirib borishining dastlabki bosqichi tabiiyki, oson kechmaydi. Chunki bola fagatgina ota-onadan iborat bo'lgan tor doiradan tashgariga chigadi va jamoaviy hayotga go'shiladi. Bu jarayon turlicha individual xususiyatli bolalarga turli xil ta'sir ko'rsatadi. Tarbiyachining vazifasi bolaning jismoniy va ruhiy xususiyatlaridan kelib chigib, uni iamoaviv havot tarziga ko niktirish va jamoada erkin vashash malakasini shakllantirishdir. Jamoaviy muhit bolada ijobiy xislatlarni vujudga kelishiga turtki bo' ladi.
MULOHAZA
Kasbiy kompetentlik sifatlariga quyidagila kiradi:
I.ljtimoiy kompetentlik - ijtimoiy munosabatlarda faollik ko'rsatish ko'nikma,
malakalariga egalik, kasbiy faoliyatda sub'ektlar bilan mulogotga kirisha olish.
2.Maxsus kompetentlik - kasbiy-pedagogik faoliyatni tashkil etishga tayyorlanish,
kasbiy-pedagogik vazifalarni ogilona hal qilish, faoliyati natijalarini real baholash, BKMni izchil rivojlantirib borish bo'lib, ushbu kompetentlik negizida psixologik, metodik, informatsion, kreativ, innovatsion va kommunikativ kompetentlik ko'zga tashlanadi. Ular o'zida quyidagi mazmunni ifodalaydi:
2.1) psixologik kompetentlik - pedapsixologik muhitni yarata olish, talabalar va ta'lim jarayonining boshga ishtirokchilari bilan ijobiy mulogotni tashkil etish, turli salbiy psixologik ziddiyatlari o'z vagtida anglay olish va bartaraf eta olish;
gogik jarayonda sog'lom
2.2) metodik kompetentlik - pedagogik jarayonni metodik jihatdan ogilona tashkil etish, ta'lim yoki tarbiyaviy faoliyat shakllarini to'g'ri belgilash, metod va vositalarni magsadga muvofig tanlay olish, metodlarni samarali go'llay olish, vositalarni muvaffaqiyatli qo llash;
2.3) informatsion kompetentlik - axborot muhitida zarur, muhim, kerakli, foydali
ma 'lumotlarni izlash, yig'ish, saralash, gayta ishlash va ulardan maqsadli, o'rinli, samarali foydalanish;
2.4) kreativ kompetentlik - pedagogik faoliyatga tanqidiy, ijodiy yondashish, o'zining ijodkorlik malakalariga egaligini namoyish eta olish;
2.5) innovatsion kompetentlik - pedagogik jarayonni takomillashtirish, ta'lim sifatini
yaxshilash, tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga doir yangi g'oyalarni ilgari surish. ularni amaliyotga samarali tatbiq etish;
2.6) kommunikativ kompetentlik - ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari, jumladan, talabalar bilan samimiy mulogotda bo'lish, ularni tinglay bilish, ularga ijobiy ta'sir ko'rsata olish.
3. Shaxsiy kompetentlik - izchil ravishda kasbiy o sishga erishish, malaka darajasini
oshirib borish. kasbiy faolivatda o'z ichki imkonivatlarini namovon gilish.
4. Texnologik kompetentlik - kasbiy-pedagogik BKMni boyitadigan ilg'or
texnologiyalarni o'zlashtirish, zamonaviy vosita, texnika va texnologiyalardan foydalana olish.
5. Ekstremal kompetentlik - favqulotda vaziyatlar (tabiiy ofatlar, texnologik jarayon
ishdan chiggan)da, pedagogik nizolar yuzaga kelganda oqilona qaror qabul qilish, to'g'ri harakatlanish malakasiga egalik.
Qobiliyat - bu kasbiy faoliyat shakllaridan biri bo'lib, u ma'lum bir mavzudagi samarali faoliyat uchun zarur bo'lgan bilim va tajribaning mavjudligini anglatadi.
1. Maktabgacha tarbiyachi bolalarni kognitiv rivojlanishiga imkon beradigan quyidagi ijtimoiy va kasbiy kompetentsiyalarga ega bo'lishi kerak:
2 . Ijtimoiy vakolatlarga jismoniy shaxslar o'rtasida ma'lumot almashish, ularning qiziqishlari va ehtiyojlarini bayon qilish, boshqa odamlarga nisbatan bag'rikenglikning namoyon bo'lishi va ularning fikrlari, jamoada ishlash qobiliyati va hissiy barqarorlikka ega bo'lgan boshqa odamlarga turli xil yordam berish qobiliyati kiradi;
3. Kognitiv kompetentsiyalar ma'lumotni mustaqil ravishda qayta ishlash va tuzilishida, yangi axborot manbalarini izlashda, o'qish yoki ishlashga konsentratsiya qilishda, olingan bilim va ko'nikmalardan foydalanish qobiliyatida namoyon bo'ladi. turli vaziyatlar;
4. Operatsion kompetensiyalar - maqsad va ish tartibini belgilash, noaniqlik va noaniqlikka qarshi turish qobiliyati, qaror qabul qilish va amalga oshirish qobiliyati, ish natijalarini sarhisob qilish, ish vaqt jadvalini aniqlash;
5. Maxsus kompetentsiyalarga muammoni hal qilish, o'zini o'zi boshqarish, kasbiy faoliyatda faol bo'lish, yangi vaziyatlarga moslashish, rejalarni baholash va tuzatish, xatolarni aniqlash va ularni yo'q qilishning etarli usullarini rejalashtirish usullari kiradi.
Demak, kasbiy kompetentsiyalar pedagogik jarayonga kompetentsiyaviy yondashuvni joriy etish uchun asos bo'lib, maktabgacha tarbiyachiga bilim, ko'nikma va malakalarni innovatsion faoliyatni amalga oshirishda va zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan amaliyotda foydalanishda yordam beradi.
Maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyachisi ommaviy zamonaviy pedagogik kasblardan biridir. U 17-18 asrlarda paydo bo'lgan. Zamonaviy ma'noda, o'qituvchi - bu hayotning holati va boshqa shaxsning rivojlanishi uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga olgan holda tarbiyani amalga oshiradigan shaxs.
O'qituvchi quyidagilarga ega bo'lishi kerak: xayrixoh, samimiy, do'stona, xushmuomala, hazil tuyg'usi, sabr-toqatli bo'lishi, bolalar bilan munosabatlarni o'rnatishi, nizolarning oldini olish va ularni hal qilishi, o'z-o'zini tarbiyalash orqali o'z bilimlarini to'ldirishi, maktabgacha tarbiya va ta'lim usulini bilishi kerak.
Faoliyatlarni samarali bajarish uchun odam diqqatli, mas'uliyatli, sezgir, sabr-toqatli bo'lishi, bolalar bilan ishlashga moyilligini ko'rsatishi kerak. O'qituvchi doimiy va katta e'tiborga ega bo'lishi kerak. Shuningdek, tarbiyachi aqliy faoliyatning xususiyatiga ega bo'lishi kerak: og'zaki-mantiqiy xotira, faoliyat maqsadlari xususiyati: beixtiyor xotira, materialning saqlanish muddatiga ko'ra: qisqa muddatli xotira.
Muloqot sifatlari
Bizga umumiy madaniyat va bilim, malakali va tushunarli nutq, yaxshi tayyorlangan ovoz, jamoani boshqarish qobiliyati, yuqori muloqot qobiliyatlari kerak
Hissiy va irodaviy fazilatlar
Stressga chidamlilik, o'z xatti-harakatlarini va his-tuyg'ularini boshqarish qobiliyati, kuchli asab tizimi zarur: tarbiyachining ishi jismoniy kuch bilan kuchaymasa ham, doimiy psixo-emotsional stress sharoitida davom etadi.
Demak, o'qituvchi, uning o'zi juda aqlli, odobli va mehribon inson bo'lishi kerak, shunda u xuddi shu tarzda bir nechta avlod avlodlarini tarbiyalashi mumkin. Tadqiqotning dolzarbligi. Zamonaviy maktabgacha ta'lim Rossiya Federatsiyasi ta'lim tizimining eng rivojlangan bosqichlaridan biridir. Umumiy tuzilmani belgilash uchun yangi me'yoriy talablar, amalga oshirish shartlari ta'lim dasturi maktabgacha ta'lim pedagogik kadrlar bilan ishlashga bevosita ta'sir qiladi, o'zgaruvchan sharoitlarda ta'lim jarayonini amalga oshirishga chaqiriladi. Rossiyaning turli mintaqalarida yosh bolalarning rivojlanishi, tarbiyasi va ta'limini ta'minlaydigan ta'lim muassasalari bir qator kadrlar muammolarini boshdan kechirmoqdalar. Xususan, malakali kadrlar etishmasligi, an'anaviy ta'lim tizimining zaif sezuvchanligi mavjud tashqi so'rovlar jamiyat, ta'lim jarayonining zamonaviy mazmunini ta'minlashga va tegishli ta'lim texnologiyalaridan foydalanishga qodir kadrlar rivojlanishiga to'sqinlik qiladigan sanoatning haqiqiy ehtiyojlaridan orqada qoladigan qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimi.

Maktabgacha ta'lim konsepsiyasiga binoan maktabgacha ta'limning ustuvor vazifalari quyidagilardan iborat: bolaning shaxsiy rivojlanishi, uning hissiy farovonligi haqida g'amxo'rlik qilish, tasavvur va ijodkorlikni rivojlantirish, bolalarning boshqa odamlar bilan hamkorlik qilish qobiliyatini shakllantirish. Ushbu vazifalar shaxsni rivojlantirishning o'ziga xos o'ziga xos qimmatli davri sifatida maktabgacha yoshga bo'lgan munosabat bilan belgilanadi. Maktabgacha taraqqiyot davrining qiymati va uning keyingi barcha inson hayoti uchun doimiy ahamiyati maktabgacha tarbiyachilarga alohida mas'uliyat yuklaydi.

Maktabgacha tarbiya muassasalari oldida turgan asosiy vazifalarni hal qilish, maktabgacha ta'limning muqobil dasturlarining yangi maqsadlari va mazmuni bolaga nisbatan manipulyativ yondashuvni, u bilan o'zaro munosabatlarning tarbiyaviy va intizomiy modelini inkor etib, kattalar va bolalar o'rtasidagi yangi munosabatlarni kutmoqda. Biroq, kelajakdagi o'qituvchilarni o'qitish jarayonida hozirgi paytda ko'plab ta'lim muassasalarida o'qituvchilar faqat maxsus bilimlarga ega bo'lishadi; ular ko'nikma va ko'nikmalarni egallaydilar! mustaqil ravishda, sinov va xatolar orqali. Tadqiqot so'nggi yillarda ko'rsatish; o'qituvchilar, ham boshlang'ich, ham tajribali, echimlar arsenaliga ega emasligi pedagogik vazifalar, pedagogik mahorat va boshqa odamni tushunish mexanizmlarining etarli darajada shakllanmaganligi.
Ilmiy-nazariy darajadagi tadqiqot muammosining dolzarbligi ushbu tadqiqot uchun asosiy ta'rif - "maktabgacha yoshdagi o'qituvchilarning kasbiy kompetentsiyasi" ning etarli darajada rivojlanmaganligi bilan belgilanadi. So'nggi yillarda "kompetensiya", "kompetensiya" tushunchalari faol o'zlashtirilmoqda ichki pedagogika (V.I.Baydenko, A.S. Belkin, S.A. Drujilov, E.F. Zeer, O.E. Lebedev, V.G. Pishchulin, I.P. Smirnov, E.V. Tkachenko, S. B. Shishov va boshqalar). Ko'plab dissertatsiya tadqiqotlari ushbu muammoga bag'ishlangan, ammo ular maktab o'quvchilarida turli xil o'quv fanlari bo'yicha kommunikativ kompetentsiyani shakllantirish shartlariga, talabalarda turli xil kompetentsiyalarni shakllantirish texnologiyalariga, o'qituvchilarda ijtimoiy-idrok etish qobiliyatiga va boshqalarga e'tibor berishadi.
Shunday qilib, tadqiqot sohasi asosan maktab va universitet ta'lim darajalariga tegishli. Shu bilan birga, aspiranturadan keyingi davrda kasbiy kompetentsiyani rivojlantirish shartlari va bu muhim ahamiyatga ega bo'lgan, maktabgacha ta'lim muassasalarining ishlaydigan o'qituvchilari uchun etarli darajada o'rganilmagan.
Tadqiqot ob'ekti - bu rivojlanish jarayoni kasbiy vakolat maktabgacha tarbiyachilar.
Tadqiqot mavzusi - maktabgacha tarbiyachilarning kasbiy vakolatlarini rivojlantirishga hissa qo'shadigan uslubiy xizmat.
Tadqiqotning maqsadi nazariy jihatdan asoslash, ishlab chiqish va sinovdan o'tkazishdir yangi shakl individual xususiyatlarni hisobga olgan holda, maktabgacha yoshdagi o'qituvchilarning kasbiy vakolatlarini rivojlantirishga yo'naltirilgan uslubiy xizmatning ishi o'qituvchilar tarkibi.
Tadqiqot quyidagi gipotezaga asoslangan:
Maktabgacha tarbiyachilarning kasbiy vakolatlarini rivojlantirish quyidagi tashkiliy-pedagogik shart-sharoitlarni hisobga olgan holda va amalga oshirilsa samarali bo'lishi mumkinligi haqida takliflar mavjud.
Zamonaviy maktabgacha ta'lim tizimining me'yoriy talablari, ehtiyojlari o'rganildi maktabgacha va maktabgacha ta'lim muassasasida kasbiy vakolatlarni rivojlantirish bo'yicha o'qituvchi;
maktabgacha ta'lim muassasasi sharoitida o'qituvchining faoliyatini funktsional tahlil qilish asosida kasbiy kompetentsiyalarning mazmuni aniqlanadi, ularning pedagogik faoliyat jarayonida namoyon bo'lish darajalari aniqlanadi;
maktabgacha ta'lim muassasalarining uslubiy xizmati ishining modeli ishlab chiqilgan va ularning namoyon bo'lish darajasini hisobga olgan holda tarbiyachilarning kasbiy vakolatlarini rivojlantirishga yo'naltirilgan loyiha faoliyati doirasida amalga oshirilgan.
Maqsad, mavzu va gipotezaga muvofiq ishning vazifalari aniqlanadi:
1.Maktabgacha tarbiyachilarning kasbiy kompetentsiyasiga tavsif bering;
2.Maktabgacha tarbiyachilarning kasbiy vakolatlarini rivojlantirishda metodik xizmatning rolini ko'rib chiqing;
.Faoliyat jarayonida maktabgacha ta'lim muassasalarining kasbiy vakolatlarini rivojlantirish shakllari va usullarini aniqlash;
.Maktabgacha tarbiyachilarning kasbiy vakolatlarini tashxislash;
.Loyihani ishlab chiqish va amalga oshirish "Maktab yosh mutaxassis DOE "o'qituvchilarining kasbiy vakolatlarini rivojlantirish doirasida;
."Maktabgacha ta'lim muassasasining yosh mutaxassisi uchun maktab" loyihasi natijalarini baholash.
Tadqiqot usullari.
Ishda gipotezani sinashga va belgilangan vazifalarni hal qilishga qaratilgan tadqiqot usullari to'plami, shu jumladan tadqiqotlarni tayyorlash va tashkil etish usullari qo'llaniladi.
Nazariy:
o'rganilayotgan muammo bo'yicha ilmiy, pedagogik va psixologik adabiyotlarni tahlil qilish, o'rganish, umumlashtirish va tizimlashtirish.
Ma'lumot yig'ishning empirik usullari:
pedagogik o'lchov usullari - maktabgacha yoshdagi o'qituvchilarning kasbiy vakolatlari darajasini sinash, diagnostika qilish, kuzatuv, suhbat, so'rovnoma, so'rovnomalar, maktabgacha ta'lim muassasalarining ta'lim faoliyati va maktabgacha tarbiyachilarning pedagogik faoliyati samaradorligini o'rganish, ekspert bahosi, statistik va matematik hisoblar.
Tadqiqot mavzusi bo'yicha eksperimental qidiruv ishlari o'quv yurti bazasida olib borildi:
Kommunal byudjet maktabgacha ta'lim muassasasi - Yekaterinburg shahrining Lenin tumanidagi 38-sonli bolalar bog'chasi.
Tadqiqotning ta'kidlangan maqsadi, gipotezasi va vazifalari 2012 yildan 2013 yilgacha o'tkazilgan tadqiqot mantig'ini aniqladi. va uchta bosqichni o'z ichiga olgan.
Birinchi bosqichda (2012 yil sentyabr) tadqiqot muammosi bo'yicha me'yoriy hujjatlar, ilmiy, psixologik, pedagogik va uslubiy adabiyotlar tahlili o'tkazildi, tadqiqot mavzusi, maqsadi va vazifalari shakllantirildi. Ishning amaliy jihati aniqlovchi eksperimentni o'tkazishdan iborat bo'lib, u har xil turdagi maktabgacha ta'lim muassasalari o'qituvchisiga va tarbiyachilarning kasbiy kompetentsiyalarining rivojlanish darajalariga qo'yiladigan me'yoriy talablarni aniqlashga imkon berdi.
Ikkinchi bosqichda (2012 yil oktyabr-2013 yil aprel) maktabgacha ta'lim muassasasining metodik xizmati tomonidan maktabgacha ta'lim muassasalarining kasbiy vakolatlarini rivojlantirishga yo'naltirilgan malaka oshirish bo'yicha loyiha ishlab chiqildi va 38-sonli maktabgacha ta'lim muassasasi asosida uni aprobatsiyasi boshlandi.
Uchinchi bosqichda (2013 yil may) o'quv faoliyati turlari bo'yicha farqlanadigan va o'qituvchilarning kasbiy kompetentsiyalarini rivojlantirishga, uning eksperimental qidiruv ishlarini baholashga yo'naltirilgan malaka oshirish jarayoni samaradorligini eksperimental sinovi o'tkazildi.
Yakuniy malakaviy ishning tuzilishi kirish, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati va ilovadan iborat.
Maktabgacha ta'lim muassasasidagi metodik ish jarayonini sub'ekt va ob'ekt o'rtasidagi o'zaro ta'sir tizimi deb hisoblash mumkin. Maktabgacha ta'lim muassasasining pedagogik xodimlari bu jarayonda nafaqat uning ob'ekti, balki sub'ekti sifatida ham harakat qilishadi, chunki metodik ish jarayoni nafaqat o'qituvchining o'zini o'zi tarbiyalash va o'qituvchining o'zini o'zi tarbiyalash elementlarini o'z ichiga olgan taqdirda samarali bo'ladi. Bundan tashqari, maktabgacha ta'lim muassasasi rahbariyatining o'qituvchilar jamoasi bilan olib boradigan uslubiy ishi nafaqat o'qituvchilarni, balki ushbu jarayonni tashkilotchilarini ham o'zgartiradi: metodist, katta o'qituvchi, maktabgacha ta'lim muassasasining bevosita rahbari, ularga shaxs sifatida ham, mutaxassis sifatida ham ta'sir ko'rsatib, shaxsiy va kasbiy fazilatlarni shakllantiradi. va boshqalarni bostirish.
Shunday qilib, maktabgacha ta'lim muassasasida metodik ish ob'ekt, mavzu va mavzuni birlashtiradi.
Uslubiy ishni tashkil etish uchun javobgarlik metodistga tegishli. U maktabgacha ta'lim muassasasini rivojlantirish va faoliyatining strategiyasini, maqsadlarini, vazifalarini aniqlab, maqsadlar, vazifalar va uslubiy ishlarning mazmunini aniqlashga ta'sir qiladi. O'qituvchi - psixolog va pedagog - mutaxassislar o'zlarining vakolatlari doirasida o'qituvchilar va ota-onalarga maslahat berib, uslubiy ishlarda qatnashadilar.
Barcha holatlarda metodik xizmatning vazifasi har bir o'qituvchining, butun o'qituvchilar jamoasining ijodiy salohiyati to'liq amalga oshiriladigan ta'lim muhitini yaratishdir.
Ko'plab o'qituvchilar, ayniqsa yangi boshlanuvchilar, tajribali hamkasblari, maktabgacha ta'lim muassasasi rahbari, metodisti, mutaxassislarning malakali yordamiga muhtoj turli sohalar bilim. Hozirgi vaqtda bu ehtiyoj o'zgaruvchan ta'lim tizimiga o'tish, bolalarning qiziqishlari va imkoniyatlarining xilma-xilligini hisobga olish zarurati bilan bog'liq ravishda ortdi.
Metodik ish kelajakka yo'naltirilgan bo'lishi va butun o'quv jarayonini pedagogika va psixologiya fanining yangi yutuqlariga muvofiq rivojlanishini ta'minlashi kerak. Biroq, bugungi kunda, P.N. Losev, ko'plab maktabgacha ta'lim muassasalarida uslubiy ishlarning past samaradorligi muammosi mavjud. Asosiy sabab - bu sistematik yondashuvni rasmiy ravishda amalga oshirish, uning o'rnini fursatchi xarakterdagi eklektik, tasodifiy tavsiyalar to'plami bilan almashtirish, tarbiya va ta'limni tashkil qilishning uzoq uslublari va usullarini joriy etish.
V.P. Bespalko, Yu.A. Konarjevskiy, T.I. Shamov, yaxlitlik har qanday tizimning muhim xususiyati sifatida ko'rsatilgan. N.V.ning talqinida Kuzminaning "pedagogik tizimi" - bu "yosh avlod va kattalarni o'qitish, tarbiyalash va o'qitish maqsadlariga bo'ysunadigan o'zaro bog'liq tarkibiy va funktsional tarkibiy qismlar to'plami".
Individual pedagogik tizimlarning umumiyligi yagona hisoblanadi ajralmas tizim ta'lim. Maktabgacha ta'lim umumiy pedagogik tizimning birinchi bosqichi bo'lib, maktabgacha ta'lim muassasasining o'zi ham maktab singari ijtimoiy-pedagogik tizim sifatida qaralishi mumkin. Binobarin, K.Yu.ning fikriga ko'ra. Oq rang, u ma'lum xususiyatlarga javob beradi: maqsadga muvofiqlik, yaxlitlik, ko'p tuzilishlilik, boshqaruvchanlik, tarkibiy qismlarning o'zaro bog'liqligi va o'zaro ta'siri, ochiqlik, atrof-muhit bilan bog'liqlik.
K.Yu. Uayt maktabgacha ta'lim muassasasidagi metodik ishlarni tizim sifatida quyidagi tuzilishda loyihalashtirilishi mumkinligini ta'kidlaydi: bashorat qilish - dasturlash - rejalashtirish - tashkil etish - tartibga solish - nazorat qilish - rag'batlantirish - tuzatish va tahlil qilish.
Demak, uslubiy ish menejmentning bir jihati deb qaralishi va maktabgacha ta'lim muassasasining o'quv jarayonining sifatini ta'minlashga qaratilgan faoliyat sifatida qaralishi kerak. Uning vazifalarini ta'kidlash kerak: o'quv jarayonini boshqarish, o'qituvchilarning malakasini oshirishni tashkil etish, ota-onalar bilan ishlashni tashkil etish. Uslubiy ish ilg'or xarakterga ega bo'lishi va butun o'quv-tarbiya jarayonining rivojlanishini, pedagogika va psixologiya fanining yangi yutuqlariga muvofiqligini ta'minlashi kerak.
Maktabgacha tarbiya muassasasida metodik ishlarni qayta qurish muqarrar ravishda vazifalarni qo'yadi, ularning echimi muqarrar ravishda savollarga to'g'ri javoblarni keltirib chiqaradi: o'qituvchilar nimani o'rgatadi, qanday ma'lumot, qanday bilim, ko'nikma va bugungi kunda o'qituvchi-amaliyotchi o'zining kasbiy mahorati va malakasini oshirish uchun qancha bilimga ega bo'lishi kerak. ... Shunday qilib, zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasalarida metodik ishlarning mazmunini maqbul tanlash muhimligini ta'kidlash lozim. Ushbu tanlovning dolzarbligi, shuningdek, maktabgacha tarbiya muassasalarida uslubiy ishlar amaliyoti natijalari bilan tasdiqlangan. P.N. Losevning ta'kidlashicha, ko'pincha o'qituvchilar bilan ishlashning mazmunini tanlash tasodifiy bo'lib, u tizimsizligi, bolalar bog'chasi ishchilari malakasini oshirishning asosiy yo'nalishlari o'rtasidagi aloqalarning yo'qligi yoki kuchsizligi, bir qator zarur tarkib bloklari yo'qligi, uslubiy ish rejalarida eng dolzarb va dolzarb muammolar bilan tavsiflanadi. Ko'pgina bolalar bog'chalarida o'quv jarayonining haqiqiy muammolari, aniq o'qituvchilar va o'quvchilarning muammolari va uslubiy ishlarning mazmuni ancha tinch, ammo parallel ravishda bir-biriga nisbatan mavjud.
V.N. Dubrovaning fikricha, o'qituvchi oldida turgan dolzarb muammolardan ajralgan tarkib u tomonidan muqarrar ravishda rasmiy deb qabul qilinadi, nega tashqaridan majburlanganligi aniq emas.
Ushbu kamchiliklarni bartaraf etish va uslubiy ishlarning mazmunini zamonaviy talablarning yangi darajasiga ko'tarish uchun P.N. Losev harakatlarni ikki darajada namoyish etishni maslahat beradi.
Birinchidan, o'qituvchilarning kasbiy mahoratini va maktabgacha ta'lim muassasalarida o'quv jarayonini rivojlantirishning eng muhim muammolari va tendentsiyalarini hisobga olgan holda maktabgacha ta'lim muassasalari uchun uslubiy ishlarning mazmunini maqbul tanlashni ta'minlash va asoslash; zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasi uchun uslubiy ishlar mazmuni loyihasini ishlab chiqish. (Bu pedagogika fanidagi ishchilar va ta'lim organlari, ilmiy-metodik xizmatlar va markazlar rahbarlarining vazifasidir). Ikkinchidan, har bir maktabgacha ta'lim muassasasining haqiqiy, o'ziga xos sharoitlari asosida umumiy qoidalarni konkretlashtirish. (Bu muassasadagi uslubiy ishlar tashkilotchilarining vazifasidir). U shuningdek, metodik ishlarning mazmunini tanlashning ikkinchi, maktabgacha darajasidagi vazifalarni umumiy ilmiy asoslarni hisobga olmagan holda muvaffaqiyatli hal etib bo'lmaydi, deb hisoblaydi. Shu bilan birga, har bir maktabgacha tarbiya muassasasining shart-sharoitlari bilan bog'liq holda umumiy tarkibni ko'rsatmasdan, har bir aniq pedagogik xodimlar uchun dolzarb bo'lgan muammolarga e'tibor qaratmasdan, hatto eng boy uslubiy ish mazmuni ham o'qituvchilarni ijod qilishga ilhomlantirmaydi, ta'lim ishlarini takomillashtirishga, demokratlashtirishga hissa qo'shmaydi. maktabgacha hayot. Shunday qilib, zamonaviy maktabgacha tarbiya muassasasidagi metodik ishlarning mazmuni mintaqadagi barcha maktabgacha ta'lim muassasalari uchun umumiy bo'lgan va o'ziga xos, alohida noyob manbalar asosida turli xil manbalar asosida shakllantirilishi kerak.
P.N. Losev maktabgacha ta'lim muassasasida metodik ishlarning mazmuni uchun quyidagi manbalarni o'rganishni, shuningdek kelajakda ishlab chiqishni va ulardan foydalanishni taklif qiladi:
-qayta qurish to'g'risidagi davlat hukumati hujjatlari va ijtimoiy - iqtisodiy rivojlanish bizning jamiyatimiz, ta'lim, maktabgacha ta'lim muassasasini qayta qurish, barcha uslubiy ishlar uchun umumiy maqsadli yo'nalish berish;
-uslubiy ishlarning an'anaviy mazmunini kengaytirish va yangilashga yordam beradigan yangi va takomillashtirilgan o'quv dasturlari, o'quv qo'llanmalari;
-ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlari, psixologik-pedagogik izlanishlarning yangi natijalari, shu jumladan maktabgacha ta'lim muassasasida eng uslubiy ish muammolarini tadqiq qilish, uning ilmiy saviyasini oshirish;
-o'qituvchilar va tarbiyachilar bilan ishlashning mazmunini tanlash bo'yicha aniq tavsiyalar va ko'rsatmalar berib, maktabgacha ta'lim muassasasida uslubiy ishlar bo'yicha ta'lim organlarining ko'rsatma va uslubiy hujjatlari;
-yangi namunadagi ish namunalarini beradigan ilg'or, innovatsion va ommaviy pedagogik tajriba to'g'risidagi ma'lumotlar, shuningdek mavjud kamchiliklarni yanada bartaraf etishga qaratilgan ma'lumotlar;
-ma'lum bir maktabgacha ta'lim muassasasidagi ta'lim jarayonining holatini, ushbu bolalar bog'chasi uchun metodik ishning asosiy muammolarini aniqlashga yordam beradigan, shuningdek, o'qituvchilarning o'z-o'zini tarbiyalashidagi o'quvchilarning tarbiyasi va rivojlanish darajasi to'g'risidagi ma'lumotlar, bilim, qobiliyat va ko'nikmalar sifati to'g'risidagi ma'lumotlar.
Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ushbu qo'shimcha manbalarning har biriga e'tibor bermaslik o'qituvchilarning malakasini oshirish tizimida bir tomonlama, qashshoqlashishga, mazmunan ahamiyatsizlikka olib keladi. uslubiy ishning mazmunini tanlash suboptimal bo'lib chiqadi.
K.Yu. Belaya zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasi sharoitida uslubiy ishlarning mazmunini stereotiplar va dogmatizmga toqat qilmaydigan ijodiy masala deb biladi. Uning ta'kidlashicha, maktabgacha ta'lim muassasasidagi metodik ishlarning mazmuni takrorlanmasdan yoki uni almashtirishga urinmasdan, malaka oshirish tizimining boshqa bo'g'inlari mazmuni bilan ham muvofiqlashtirilishi kerak.
Uslubiy ishlar va konstruktiv - uslubiy hujjatlar bo'yicha adabiyotlarni tahlil qilish, o'qituvchilarning malakasini oshirish va ko'nikmalarini o'rganish uchun K.Yu. Beloy, P.N. Loseva, I.V. Nikishenoy zamonaviy sharoitda maktabgacha ta'lim muassasasida metodik ish (o'qituvchilarni tayyorlash) mazmunining quyidagi asosiy yo'nalishlarini ajratib ko'rsatishga imkon beradi:
-mafkuraviy va uslubiy;
-xususiy uslubiy;
Didaktik;
Ta'lim;
-psixologik va fiziologik;
Axloqiy;
Umumiy madaniy;
Texnik.
Uslubiy ishlar mazmunining har bir yo'nalishi ortida fan, texnika, madaniyatning ma'lum tarmoqlari turadi. O'qituvchi yangi bilimlarni o'zlashtirib, yangi yuqori darajadagi kasbiy mahorat darajasiga ko'tarilishi, yanada boy, ijodkor shaxsga aylanishi mumkin.
Shunday qilib, adabiyotlarni tahlil qilish maktabgacha ta'lim muassasasida uslubiy ishlar mazmunining yo'nalishlarini aniqlashga imkon berdi. Ushbu kichik bobda biz maktabgacha ta'lim muassasasida metodik ishlarning mazmuni uchun manbalar majmuini ko'rib chiqdik va zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasi sharoitida bu stereotiplar va dogmatizmga toqat qilmaydigan ijodiy biznes ekanligini ta'kidladik. Ular metodik ishlarning mazmuni mintaqadagi barcha maktabgacha ta'lim muassasalari uchun umumiy bo'lgan va individual ravishda noyob bo'lgan turli xil manbalar asosida shakllantirilishi kerakligini ta'kidladilar.

Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim – “Ilq qadam” Davlat o‘quv dasturi va Maktabgacha ta’limni 2030 yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasida aks ettirilgan ta’lim va tarbiyaning asosiy tamoyilidir. Ushbu pedagogik konsepsiyamni yozishdan oldin men o‘tgan davr mobaynida, o‘zimning hamkasblarimning ish faoliyatini kuzatuvim hamda turli o‘quv seminarlaridagi kuzatuvlarim asosida yozishga qaror qildim. Pedagogik konsepsiya eng avvalo o‘zimning Pedagogik kompetensiyamni oshirishga xizmat qiladi, shu bilan birgalikda ushbu Konsepsiya orqali men tashkilotim va shahrimdagi tarbiyachilarning o‘zlarini ustida ishlari uchun ozgina bo‘lsa ham turtki, shu bilan birgalikda yo‘l ko‘rsatuvchi ish bo‘ladi deb o‘yladim. Ushbu konsepsiyani yozish vaqtida, konsepsiyadagi ko‘rsatma va yo‘nalishlarni hayotga to‘liq tadbiq etishim uchun men doimiy o‘z ustimda ishlashim kerakligi hamda kamida 2 yil davomida ta’lim-tarbiya jarayonimga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni tadbiq etishim lozimligini tushundim. Aytib o‘tish lozimki, bolalarga ularning individual ritmda rivojlanishlari va individual potensialini hamda qiziqishni oshirish uchun teng imkoniyatlarni taqdim etuvchi qulay muhitni ta’minlash uchun tarbiyachi shaxsi muayyan kasbiy kompetensiyalarga ega bo‘lishi kerak.

Pedagogik kompetensiyalar-bilimlar, malaka va ko‘nikmalar hamda o‘zlashtirilgan qadriyatlar asosida mustaqil harakatlanishga bo‘lgan motivatsiyaning uyg‘unlashgan majmuini o‘zida aks ettiradi. Kompetentli kadr kasbiy vazifalarni samarali va sifatli bajarishi mumkin. Zamonaviy kompetensiya nafaqat malaka, bilim va ko‘nikmalarni, balki qadriyatlar va axloqiy fazilatlarni xam o‘z ichiga oladi. Har bir tarbiyachi shaxsi, temperamenti va tarbiyachiik uslubi boshqalarinikidan farqlanadi. Biroq bolaga, uning ta’limiga va rivojlanishiga yondashuv barcha tarbiyachilarda bir xil bo‘lishi lozim. Shuning uchun ham kasbiy standart barcha tarbiyachilar uchun bir xil talabni qo‘ydi. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, zamonaviy bolalar bog‘chasini yangi axborot texnologiyalarisiz tasavvur qilish qiyin. AKTga egalik qilish ta’lim jarayoni samaradorligini oshirishga, tarbiyachilarning kasbiy malakasini oshirishga yordam beradi.
Kasbiy mahoratning bir qismi sifatida tarbiyachining loyiha madaniyati ham katta o‘rin tutadi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotining loyihaviy faoliyati - bu tadqiqot qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan (muammo “tug‘dirish”, ma’lumot to‘plash va qayta ishlash, tajribalar o‘tkazish, olingan natijalarni tahlil qilish) rivojlantiruvchi ta’lim va o‘z-o‘zini tarbiyalash usullaridan biridir. va mantiqiy fikrlash; maktabgacha ta’lim tashkilotining uslubiy faoliyati davomida va malaka oshirish kurslarida olgan bilimlarini birlashtiradi. Loyiha faoliyatining maqsadi - maktabgacha ta’lim tashkilotlarida innovatsion faoliyat uchun sharoit yaratish, tarbiyachilar tomonidan kasbiy faoliyatda olingan bilim, ko‘nikma va malakalardan foydalanish. Tarbiyachilar tomonidan loyihalarni ishlab chiqish uchun mavzular, mini-loyihalar faoliyatning ijodiy yo‘nalishiga qarab mustaqil ravishda tanlanadi. Faoliyatning yakuniy bosqichida taqdimot o‘tkaziladi.
TARBIYACHILARNING MALAKASINI RIVOJLANTIRISH
Tarbiyachilarning malakasini rivojlantirishning turli shakllari va usullari mavjud bo‘lib ularni bosqichma-boqich amalga oshirish mumkin. Tarbiyachilar bilan ishlashda malakani rivojlantirishga qaratilgan ko‘plab shakl va usullardan quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin:

1. 
   Seminar - ijodiy darslar ijodiy fikrlashni rivojlantirish va innovatsion loyihalarni yaratishga qaratilgan.
   
2. 
   O‘yinlarni modellashtirish. Ishbilarmonlik va rol o‘ynash o‘yinlari haqiqiy jarayonni modellashtirishni o‘z ichiga oladi, bu davrda sun’iy ravishda yaratilgan pedagogik vaziyatlarni tahlil qilish asosida maqbul kasbiy qarorlar qabul qilinadi.
   
3. 
   Kollektiv muammolarni hal qilish, guruh muhokamasi yoki aqliy hujum; kasbiy mahoratni oshirish uchun kichik guruhlarda treninglar; o‘z-o‘zini tarbiyalash ishlarining usullari, maktabgacha ta’lim muassasasining innovatsion faoliyati natijalariga bag‘ishlangan ilmiy va amaliy konferensiyalar.
   
4. 
   Pedagogik halqa - tarbiyachilarni psixologiya va pedagogika sohasidagi so‘nggi tadqiqotlarni, uslubiy adabiyotlarni o‘rganishga yo‘naltiradi, pedagogik muammolarni hal qilishning turli xil yondashuvlarini aniqlashga yordam beradi, mantiqiy fikrlash va o‘z pozitsiyalarini dalil qilish ko‘nikmalarini yaxshilaydi, bayonlarning ixchamligi, aniqligi, to‘g‘riligini o‘rgatadi. Ushbu shakl ishtirokchilarning javoblari, nutqlari va harakatlarini baholash mezonlarini taqdim etadi:
   

• 
  umumiy bilim;
  
• 
  kasbiy bilim, qobiliyat, ko‘nikma;
  
• 
  qiyin vaziyatdan chiqish qobiliyati, tezkorlik.
  

1. 
   Ishbilarmonlik o‘yini nafaqat maktabgacha ta’lim muassasasi uchun dolzarb bo‘lgan muammo bo‘yicha nazariy seminar natijalariga asoslangan test darsi sifatida, balki yangi muammo echimlarini ishlab chiqishda ham qo‘llanilishi mumkin. Masalan: “Maktabgacha yoshdagi bola bo‘lish osonmi? «
   
2. 
   G‘oyalar banki - bu bosqichda an’anaviy usullar yordamida hal qilib bo‘lmaydigan muammolarni kollektiv ravishda hal qilishning oqilona usuli. Masalan: “O‘yin ekologiyasi”, “Pedagogik g‘oyalar yarmarkasi”, “Eng yaxshi rivojlantiruvchi o‘yin”.
   
3. 
   Master-klass. Uning asosiy maqsadi pedagogik tajriba, ish tizimi, mualliflik topilmalari va tarbiyachiga eng yaxshi natijalarga erishishda yordam bergan barcha narsalar bilan tanishishdir.
   

 Qobiliyat - bu kasbiy faoliyat shakllaridan biri bo'lib, u ma'lum bir mavzudagi samarali faoliyat uchun zarur bo'lgan bilim va tajribaning mavjudligini anglatadi.
1. Maktabgacha tarbiyachi bolalarni kognitiv rivojlanishiga imkon beradigan quyidagi ijtimoiy va kasbiy kompetentsiyalarga ega bo'lishi kerak:
2 . Ijtimoiy vakolatlarga jismoniy shaxslar o'rtasida ma'lumot almashish, ularning qiziqishlari va ehtiyojlarini bayon qilish, boshqa odamlarga nisbatan bag'rikenglikning namoyon bo'lishi va ularning fikrlari, jamoada ishlash qobiliyati va hissiy barqarorlikka ega bo'lgan boshqa odamlarga turli xil yordam berish qobiliyati kiradi;
. Kognitiv kompetentsiyalar ma'lumotni mustaqil ravishda qayta ishlash va tuzilishida, yangi axborot manbalarini izlashda, o'qish yoki ishlashga konsentratsiya qilishda, olingan bilim va ko'nikmalardan foydalanish qobiliyatida namoyon bo'ladi. turli vaziyatlar;
4. Operatsion kompetensiyalar - maqsad va ish tartibini belgilash, noaniqlik va noaniqlikka qarshi turish qobiliyati, qaror qabul qilish va amalga oshirish qobiliyati, ish natijalarini sarhisob qilish, ish vaqt jadvalini aniqlash;
5. Maxsus kompetentsiyalarga muammoni hal qilish, o'zini o'zi boshqarish, kasbiy faoliyatda faol bo'lish, yangi vaziyatlarga moslashish, rejalarni baholash va tuzatish, xatolarni aniqlash va ularni yo'q qilishning etarli usullarini rejalashtirish usullari kiradi.
Demak, kasbiy kompetentsiyalar pedagogik jarayonga kompetentsiyaviy yondashuvni joriy etish uchun asos bo'lib, maktabgacha tarbiyachiga bilim, ko'nikma va malakalarni innovatsion faoliyatni amalga oshirishda va zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan amaliyotda foydalanishda yordam beradi.
Maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyachisi ommaviy zamonaviy pedagogik kasblardan biridir. U 17-18 asrlarda paydo bo'lgan. Zamonaviy ma'noda, o'qituvchi - bu hayotning holati va boshqa shaxsning rivojlanishi uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga olgan holda tarbiyani amalga oshiradigan shaxs.
O'qituvchi quyidagilarga ega bo'lishi kerak: xayrixoh, samimiy, do'stona, xushmuomala, hazil tuyg'usi, sabr-toqatli bo'lishi, bolalar bilan munosabatlarni o'rnatishi, nizolarning oldini olish va ularni hal qilishi, o'z-o'zini tarbiyalash orqali o'z bilimlarini to'ldirishi, maktabgacha tarbiya va ta'lim usulini bilishi kerak.
Faoliyatlarni samarali bajarish uchun odam diqqatli, mas'uliyatli, sezgir, sabr-toqatli bo'lishi, bolalar bilan ishlashga moyilligini ko'rsatishi kerak. O'qituvchi doimiy va katta e'tiborga ega bo'lishi kerak. Shuningdek, tarbiyachi aqliy faoliyatning xususiyatiga ega bo'lishi kerak: og'zaki-mantiqiy xotira, faoliyat maqsadlari xususiyati: beixtiyor xotira, materialning saqlanish muddatiga ko'ra: qisqa muddatli xotira.
Bizga umumiy madaniyat va bilim, malakali va tushunarli nutq, yaxshi tayyorlangan ovoz, jamoani boshqarish qobiliyati, yuqori muloqot qobiliyatlari kerak
Hissiy va irodaviy fazilatlar
Stressga chidamlilik, o'z xatti-harakatlarini va his-tuyg'ularini boshqarish qobiliyati, kuchli asab tizimi zarur: tarbiyachining ishi jismoniy kuch bilan kuchaymasa ham, doimiy psixo-emotsional stress sharoitida davom etadi.
Demak, o'qituvchi, uning o'zi juda aqlli, odobli va mehribon inson bo'lishi kerak, shunda u xuddi shu tarzda bir nechta avlod avlodlarini tarbiyalashi mumkin.