Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti ingliz tili grammatikasi va til amaliyoti


Download 0.77 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/55
Sana19.12.2021
Hajmi0.77 Mb.
#181959
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   55
Bog'liq
ingliz va ozbek tillarida sabab ergsh gapli qoshma gaplarning lingvokulturologik jihatlaring qiyosiy tahlili va ularni tarjima qilish hamda oqitish muammolari

I wish I were really your nephew

 

 



 

 

 



 

The book read was interesting.  

 

 



 

 

 



 

Bu  misollarda  ergash  gaplar  bosh  gaplarga  intonatsiya  vositasida 

bog‟lanadi [11; 326]. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Quyida yana shu kabi misollarni  keltirishimiz  mumkin.   

 

 

I wish you could come early 



 

 

 



 

 

 



 

Circumstances try the mental a man is really made off   

 

 

He    could  remember  driving    along  the  road  just  before  the  accident 

happened but he could not remember  the accident itself  

 

 

 

It was a nice place and Mr. and Mrs Witia were rather proud of it 

 

The room was dark, but the street was lighter because of its lamps 

 

He had a glass eye which remained stationary, while other eye looked at 

Reinhardt   

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Bundan  tashqari,    ergash  gapli  qo‟shma gaplarda ergash gap bosh gapga, 

shuning  uchun,  shu  sababli,  chunki,  -ki,  agar,  garchi,  mabodo,  go‟yo  

ergashtiruvchi  bog‟lovchilari:   

 

 

 



 

 

 



 

Olloyorning eng  zo‟r sifati shuki, uning qo‟lida yig‟layotgan chaqaloqlar 

birdan yupanadi qoladi  

 

 



 

 

 



 

 

 



Men bilgan yovuz kishilar u yerda bor, shuning uchun men bormayman.

 

fe‟lning  ravishdosh, sifatdosh, harkat nomi shakli:   



 

 

 



Aytar so‟zni ayt ,aytmas so‟zdan qayt  

 

 

 

 

Salqin  shabada  gulzorlarda  charx  urib,  gullarning  hidini  qochmoqda.

 

Qari gapni oxiriga yetkazmay turib,eshikdan Usmonali qo‟l qovushtirib, 

iljayib kirib keldi [5; 42].  

 

 



 

 

 



 

Shuningdek,  yuklama,  ko‟makchi,  turli  vazifadagi  ko‟rsatish  olmoshi 




 

18 


 

kim-u,  qanday-  shunday,  qancha  –shuncha,  qaysi-  o‟sha,  qayerda-  o‟sha yerda 

kabi nisbiy so‟zlar, sababli, tufayli, deb so‟zlari orqali ham bog‟lanadi [10; 130].      

 

  Olim bo‟lsang, olam seniki.   



 

 

 



 

 

Odamlar yaxshi yashasin deb, tinchlikka imzo chekdik   

 

 

Uch  og‟ayni botirlarning eng yaxshi fazilati shuki, ular xalqdan ajralib 



qolishni istamaydilar [9; 131].  

 

 



 

 

 



 

Ergash  gapli  qo‟shma  gaplar  tasnifi  masalasi  ham  tilshunoslikdagi  muhim 

maslalardan  bir  hisoblanib,    ko‟plab  olimlar  tomonidan  atroflicha  tadqiq etilgan. 

Quyida bir qator olimlarning   fikrlarini  keltirib  o‟tamiz.    

 

 

Bilamizki,  ergash  gapning  har  qanday  turi  ham  u  yoki  bu  tarzda  bosh 



gapda  muayyan  bir  bo‟lak  bilan  aloqalanadi.  Lekin  bundan  boshqacha  deb 

qarash,  ya‟ni  ergash  gap  yaxlit  bosh  gap  bilan  aloqalanadi  deb  bosh  gapdagi 

kesimning  mazmuniy  –sitaktik  maqomoni    buzilishiga  oilb  keladi.  Shuning 

uchun  ham  N.  A  Basakov  hozirgi  turkiy  tillardagi  erash  gaplarni  quyidagi 

guruhlarga  ajratadi:  [22; 220].   

 

 



 

 

 



 

 

1.    Bosh  gapdagi  substantiv  bo‟laklar  bilan  aloqalanadigan  ergash  gaplar. 



Bu guruhga  ega va to‟ldiruvchi  ergash gaplar  kiradi. 

 

 



 

 

2.  Bosh  gapdagi  atributiv  bo‟laklar bilan aloqalanadigan ergash gaplar. Bu 



guruhga  kesim va aniqlovchi  ergash gaplar  kiradi.  

 

 



 

 

3.  Bosh  gapdagi  atributiv  –  hol  bo‟laklar  bilan  aloqalanadigan  ergash  



gaplar.    Bu  guruhga  sabab- natija, shart, to‟siqsiz, maqsad, payt, o‟xshatiash va 

chog‟shtirsh ergash gaplar kiradi  [19; 157].   

 

 

 



 

 

A.Nurmonov  o‟zbek  tilidagi  ergash  gaplarning  tasnifi  umuman  boshqa 



tillardagi  ergash  gaplarning  tasnifiga  yaqin  turishini  takidlaydi.”…  chunki  turkiy 

tillardagi,  shuningdek,  boshqa  tillardagi  ergash  gaplar  nazariyasi  sodda  gaplar  

nazariyasi  bilan  uzviy  bog‟langan  bo‟lib,  ergash  gaplarni  sodda  gaplardagi 

muayyan  bo‟laklar  bilan  nisbatlash  tilshunosliklarda  juda  uzoq  an‟anaga  ega. 

Ayrim  tilshunisliklarda,  masalan,  ispan  tilshunosligida  ergash  gaplarning 

vazifasini  so‟z  turkumlarining  sodda  gaplardagi  vazifasi  bilan  tenglashtirishdan 




 

19 


 

iborat qarash ham bor”  [23; 236, 237]. 

 

 

 



 

 

 



Bu    borada    A.G‟ulomov  va  M.  Asqarovalar    o‟zbek  tilidagi  ergash 

gaplarni  klassifikatsiya  qilishda    ularning  grammatik  va  logik  tomonlariga 

e‟tibor  bergan  holda,  ko‟pchilik  tillarda  davom  etib  kelgan  ananaviy  prinsipga 

asoslanib,  quyidagi  turlarga  ajratishadi:1)  ega  ergash  gap,  2)  kesim  ergash  gap, 

3)  to‟ldiruvchi  ergash  gap,  4)  aniqlovchi  ergash  gap,  5)  ravish  ergash  gap,  6) 

daraja  va  miqdor  ergash  gap,  7)  o‟xshtiash ergash gap, 8) sabab ergash gap, 9) 

maqsad  ergash  gap,  10)  payt  ergash  gap,  11)o‟rin  ergash  gap,  12)  shart ergash 

gap, 13) to‟siqsiz ergash gap, 14) natija  ergashgap [31; 187].    

 

 

V.L  Kaushanskaya  esa  ergashgan  qo‟shma  gaplarni  ega  (subject  clause), 



kesim  (predicative  clause),  aniqlovchi  (attributive  clause),  to‟ldiruchi  (object 

clause) va hol (adverbial  clause) kabi turlarga  ajratadi  [17 ; 277]. 

 

 

Bosh  gapdagi  olmosh  bilan  ifodalangan  egani  izoxlab  kelgan  ergash  gap 




Download 0.77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling