Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti falsafa kafedrasi ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashning ma

Такрорлаш учун саволлар:

1. 
   O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida diniy e’tiqod erkinligiga qanday munosabat bildirilgan?
   
2. 
   Diniy e’tiqod erkinligi haqida Konstitutsiyaning qaysi moddasida so’z yuritiladi?
   
3. 
   «Diniy tashkilotlar» dega nda nimalar nazarda tutiladi?
   
4. 
   Diniy tashkilotlarga kimlar a’zo bo’la oladi?
   

5-mavzu: Vahhobiylikning yuzaga kelishi va uning asosiy g‘oyalari


Reja:

1. 
   Muhammad ibn Abdulvahhob Tamimiy.
   
2. 
   Vahhobiylik g’oyasi va uning zarali oqibatlari.
   
3. 
   Mo’’tadillik – islomning asosi. Imom Abu Hanifa No’’mon ibn Sobit.
   

Tayanch tushunchalar: Muhammad ibn Abdulvahhob, vahhobiylik, Najd vodiysi, mutassiblik, hanbaliylik, salfiylik, hanafiylik.

1. 
   Муҳаммад ибн Абдулваҳҳоб Тамимий.
   

Uning to'liq ismi Muhammad ibn Abdulvahhob ibn Sulaymon ibn Ali ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Rashid Musharrafiy Tamimiydir. Tug'ilgan kunining aniq sanasi noma'lum, u 1703 yilda Naynda, Uyayn shahrida tug'ilgan. Banu Tamim qabilasidan bo'lgan. Shuning uchun nisba “at-Tamimiy” deb ataladi.
Uning bobosi Sulaymon ibn Muhammad Najd muftiysi bo'lgan. Uning otasi Abdulvahhob, Amir Abdulloh ibn Muhammad ibn Munnmar hukmronligi davrida Uyaynda qozi bo'lgan. U shahar masjidlarida hadisshunoslik va musulmon huquqi (fiqh)dan dars bergan va Xanbaliy qonuni bo'yicha bir qancha asarlar qoldirgan, ular qisman saqlanib qolgan.
Muhammad ibn Abdulvahhob bolaligidanoq Arabiston yarim orolida keng tarqalgan Hanbaliy mazhabiga ko'ra islom ilohiyotini o'rgana boshlagan. 12 yoshida u uylanib, muqaddas musulmon Makka va Madina shaharlariga hajga bordi. Safari davomida Ibn Abdulvahhob Tamimiy Ahmad ibn Hanbal va Ibn Taymiyya kabi ilohiyotshunoslarning asarlari bilan tanishdi, ularning qarashlari asosan u va umuman vahhobiylik harakatining kelajak mafkurasiga ta'sir ko'rsatdi, deb hisoblanadi.
Madinada u Abdulloh ibn Ibrohim ibn Sayf degan shaxs bilan birga tahsil olgan. Abdulloh ibn Ibrohim ibn Sayf vohalar aholisi e'tiqodiga qarshi kurashish uchun qandaydir "mafkuraviy qurol" tayyorlagan. Muhammad ibn Abdulvahhob Madinada o'qib bo'lgach, Basraga ko'chib o'tdi va u yerda bir qator tadqiqotchilarning fikriga ko'ra u besh yil yashadi. Aynan o'sha yerda u islomni bid'at va butparastlikdan tozalash haqida va'zini boshlagan va mash`hur "Kitob at-tavhid" kitobini yozgan. Islomni "poklash" haqidagi aniq g'oyalar vohaning aholisi tomonidan qo'llab-quvvatlanmadi, kelishmovchiliklar tufayli u shahardan haydab chiqarildi va otasi keyinroq ko'chib o'tgan Xuraymalaga yetib borguncha Al-Xasda bir muddat turishga majbur bo'ladi. Bu yerda u mahalliy aholi orasida qandaydir obro'ga ham ega edi.
1740 yilda Abdulvahhobning otasi vafot etadi. Otasining yordamisiz qolgan Muhammad ibn Abdulvahhob Tamimiy yana qochishga majbur bo'ladi.
Muhammad ibn Abdulvahhob Tamimiy Uyaynaga qaytgach, mahalliy amir Ibn Muammar bilan umumiy til topishdi va uni o'z tomoniga og'dirdi. Shu paytdan boshlab mahalliy ziyoratgohlarni va mahalliy avliyoning maqbarasini vayron qilish boshlandi, zinokorlik uchun toshbo'ron qilish bilan jazo tayinlandi. Bu voqealardan so`ng voha"hukmdor"i bo'lgan Sulaymon al-Xumaydiybilan amir Ibn Muammar o`rtasida nizo chiqdi. Ibn Muammar Muhammad ibn Abdulvahhob Tamimiyni Diriya vohasiga qochishga majbur qildi.
Zamondoshlarining bergan ma`lumotlariga ko`ra, Muhammad ibn Abdulvahhob Tamimiyning otasi o'g'lini musulmon huquqida ixtisoslashmaganligi uchun tanqid qilgan va uning ta'limotiga norozi bo'lgan.