Замонавий иктисодиёт Сабуров Эркин мавз

ЯИМнидаромадлар ( тақсимот) усулида аниқлаш

ЯИМ = Тn + W+Р

Тn

Ишлаб чиқаришга ва импортга соф билвосита солиқлар (қўшилган қиймат солиғи, акцизлар, божхона божлари, мулк солиғи, ер солиғи ва субсидиялар ҳажмлари ўртасидаги фарқ).

W

Ёлланма ишчиларнинг солиқ тўлагунча ҳисобланган иш ҳақлари плюс иш берувчилар томонидан иш ҳақи фондига нисбатан ҳисобланиб тўланадиган ижтимоий суғурта ажратмалари.

Р

Корпорацияларнинг ялпи фойдаси + нокорпоратив корхоналарнинг аралаш даромади + асосий капитал исеъмоли ( амортизация).

2010 йилда иш ҳақи фондига нисбатан ҳисобланадиган ягона ижтимоий тўлов ставкаси Ўзбекистон Республикасида 25 % этиб белгиланган ( 2000 йилда 40 %).

Корпорацияларнинг ялпи фойдаси(Р1) = Корпорация фойдасига солиқ (Р1.1) + дивидендлар (Р1.2) +корпорациянинг тақсимланмаган фойдаси (Р1.3)

Нокорпоратив корхоналар- кичик ҳажмдаги, уй хўжаликларига тегишли корхоналар бўлиб уларда корхона фойдаси ва корхона эгасининг иш ҳақи элементлари ўзаро қўшилиб кетган бўлади. Бу ҳолат аралаш даромад атамасини қўллашга сабаб бўлади.


ЯМД - мамлакат резидентлари томонидан, мамлакатда ва мамлакат ташқарисида, ишлаб чиқаришда иштирок этиш ва мулкдан олган бошланғич даромадлари йиғиндисидир.
СМД = ЯМД - А СИМ = ЯИМ - А


ЯМД (Ялпи миллий даромад)= ЯИМ + мамлакат резидентларои томонидан хориждан олинган даромадлари - норезидентларнинг мамлакатдан хорижга жўнатган даромадлари
Соф ички маҳсулот (СИМ) = ЯИМ – А (амортзация) Соф миллий даромад (СМД) = ЯМД - А
ЯМТД (Ялпи миллий тасарруфдаги даромад)= ЯМД+ хориждан олинган соф трансфертлар

ЯМТД= Якуний истеъмол +Миллий жамғармалар


ЯИМ миқдорига бир вақтнинг ўзида ҳам ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг физик ҳажми, ҳам баҳо даражаcи ўзгариши таъсир кўрсатади. Бу кўрсаткич динамикаси бир вақтнинг ўзида ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар миқдори ва баҳо даражаларининг ўзгаришини ифодалайди.

ЯИМ дефлятори

Саноат ишлаб чиқарувчила-ри баҳолари индекси

Инфляция даражасини ифодаловчи баҳо индекслари

Истеъмонл нархлари индекси

Фишер индекси

Инфляция даражаси баҳо индекслари воситасида ифодаланади. Баҳолар индексини ёки инфляция даражасини ҳисоблаш учун:
- дефлятор (Пааше индекси);
- истеъмол нархлари индекси (Ласпейрес индекси);
- саноат ишлаб чиқариш баҳолари индекслари ҳисобланиши лозим.


 Qⁱ1 Pⁱ1 Дефлятор = ------------- 100
 Qⁱ1 Pⁱ0
Бу ерда: i – дефляторни ҳисоблаш учун бозор саватига киритилган товарлар сони;
Qⁱ₁ – жорий йилда бозор саватига киритилган i – товар ёки хизматлар ҳажми миқдори (Масалан 2 кг шакар, 2 дона кўйлак ва ҳ.к);
Pⁱ₁ – жорий йилда бозор саватига киритилган i — маҳсулотнинг шу йилга баҳоси;
Pⁱ₀ – жорий йилда бозор саватига киритилган i – маҳсулотнинг базис йилдаги баҳоси.

18-слайд

Истеъмол нархлари индекси қуйидагича аниқланади:

 Qⁱ0 Pⁱ1

ИНИ = ------------- 100  Qⁱ0 Pⁱ0
Бу ерда:
Qⁱ₀– базис йилда бозор саватига киритилган i – товар ва хизматлар ҳажми; Pⁱ₁ – i – товарнинг жорий йилдаги баҳоси;
Pⁱ₀ – i – товарнинг базис йилдаги ҳажми.

19-слайд

Доимий инфляция жараёнининг мавжудлиги иқтисодиётни таҳлил қилиш, муаммоларни аниқлаш ҳамда бошқарув қарорларини қабул қилишни қийинлаштиради. Бу эса макроиқтисодий кўрсаткичларни, шу жумладан ЯИМ кўрсаткичини таққослама баҳоларда ҳисоблашни зарур этиб қўяди.
Номинал ЯММ Реал ЯИМ = ————————— 100
Дефлятор

20-слайд

Асосий макроиқтисодий айният:

Y=C+I+G+ Xn Даромадлар ва харажатлар кўринишида

Макроиқтисодий айниятлар
ҳисобланган ЯИМ кўрсаткичларининг (даромадлар ва харажатларнинг тенглиги)

Инвестициялар ва жамғармаларнинг ўзаро тенглиги: I=S
Бу ерда I-инвестициялар S-жамғармалар
S=Sp+Sg+ Sxn Sp - хусусий жамғармалар;
Sg – давлат жамғармалари
Sxn – мамлакат иқтисодиётига киритилган хусусий жамғармалар ( Sxn= -Xn)