Zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyating ahamiyati
Download 98.53 Kb.
|
zuhra 56
|
Zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyating ahamiyati. Reja
l.1.Maktabgacha ta’lim tizimida inavatsion pedagogik jarayonlar. l.2.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagogik jarayonlarni tashkil etish tamoillari. ll.Asosiy qism. ll.1 Pedagogik faoliyatni loyilashtirish turlari. ll.2. Bolalarni har tomonlama rivojlantirishda loyihalashtirish faoliyatining ahamiyati. ll.3. Zamonaviy maktab va maktabgacha ta'lim muassasalarida loyiha usulidan foydalanish. "loyiha usuli" zamonaviy maktabda o'quv jarayonining hodisasi sifatida Marina Mixaylovna Morozova Zamonaviy rus maktabida loyiha usuli.lll.Xulosa. Maktabgacha taʼlim tashkiloti, shuningdek, bolalar bogʻchasi, boshlangʻich maktab yoki oʻyin maktabi sifatida ham tanilgan, bolalarga boshlangʻich maktabda majburiy taʼlimni boshlashdan oldin erta bolalik davridagi taʼlimni taklif qiladigan taʼlim tashkiloti. U davlat yoki xususiy boʻlishi mumkin va davlat mablagʻlari hisobidan subsidiyalanishi mumkin.Maktab uyda oʻqish va yozishni oʻrgangan bolalar uchun cheklangan davrda yetim bolalar yoki fabrikalarda ishlaydigan ayollarning bolalari uchun oʻquv maskanini ochishga urinishlar koʻp boʻlgan.1779-yilda Iogann Fridrix Oberlin va Luiza Scheppler Strassburgda ota-onalari kun davomida boʻlmagan maktabgacha yoshdagi bolalarga gʻamxoʻrlik qilish va oʻqitish uchun dastlabki muassasaga asos solishdi. Taxminan bir vaqtning oʻzida, 1780-yilda, xuddi shunday chaqaloqlar muassasalari Bavariyada tashkil etilgan 1802-yilda Pauline zur Lippe Detmoldda maktabgacha taʼlim markazini tashkil etdi.1816-yilda faylasuf va pedagog Robert Ouen Shotlandiyaning Nyu-Lanark shahrida birinchi ingliz va ehtimol global miqyosda birinchi chaqaloqlar maktabini ochdi. Ouen tegirmon kooperativlari bilan birgalikda bolalaring har qanday mehnatga layoqatli boʻlishlari uchun bolalarga yaxshi axloqiy taʼlim berishni xohladi.Uning tizimi asosan savodxonlik va hisob-kitoblarga ega boʻlgan itoatkor bolalarni voyaga yetkazishda muvaffaqiyat qozondi. Samuel Uilderspin 1819-yilda Londonda oʻzining birinchi bolalar maktabini ochdiva yana yuzlab maktablarni tashkil etdi. U ushbu mavzu boʻyicha koʻplab asarlar nashr etdi va uning ishi butun Angliya va undan uzoqdagi bolalar maktablari uchun namuna boʻldi. Oʻyin Vilderspin taʼlim tizimining muhim qismi edi.U oʻyin maydonchasini ixtiro qilgan. 1823-yilda Uilderspin maktabga asoslanib, „On the Importance of Educating the Infant Poor“ („Kambagʻal goʻdaklarni tarbiyalashning ahamiyati toʻgʻrisida“) kitobini nashr etdi. U keyingi yili chaqaloqlar maktabi jamiyatida ishlay boshladi va boshqalarga oʻz qarashlari haqida maʼlumot berdi. U shuningdek, „The Infant System, for developing the physical, intellectual, and moral powers off all children from one to seven years of age“ („ Chaqaloq tizimi, bir yoshdan yetti yoshgacha boʻlgan barcha bolalarning jismoniy, intellektual va axloqiy kuchlarini rivojlantirish uchun“) asarini yozgan. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun oʻquv dasturlari uzoq vaqtdan beri munozaralarga sabab boʻlgan. Buning koʻp qismi mazmun va Inovarsion pedagogika ustida boʻladi; oʻquv rejasiga akademik mazmunni qanchalik kiritish kerakligi va kattalar tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan rasmiy oʻqitish yoki bolalar tashabbusi bilan oʻrganish samaraliroqligi haqida fikr yuritiladi. Akademik oʻquv dasturi tarafdorlari asosiy koʻnikmalarga, ayniqsa savodxonlik va hisob -kitoblarga va tegishli maqsadlarga erishish uchun tuzilgan oldindan belgilangan faoliyatga eʼtibor berishni afzal koʻrishadi. Xalqaro miqyosda bunday turdagi erta bolalarni parvarish qilish va taʼlim dasturiga va bolaning umumiy rivojlanishini, jumladan, sogʻligʻi va jismoniy rivojlanishini, hissiy va maʼnaviy farovonligini, ijtimoiy kompetensiyasini, intellektual rivojlanishini va muloqot qobiliyatlarini qoʻllab-quvvatlaydigan keng qamrovli oʻquv dasturini himoya qilishga keskin qarshilik mavjud. Respublikamizda 2019 yil 8 maydagiPQ-4312-son “O’zbekiston Respublikasi maktabga chata’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish” kontseptsiyasini ishlab chiqildi. Kontseptsiya O’zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’limni rivojlantirishning maqsadlari, vazifalari, ustuvor yo’nalishlari, o’rta va uzoq muddatli istiqboldagi bosqichlarini belgilaydi hamda maktabgacha ta’lim sohasini rivojlantirishga yo’naltirilgan dasturlar va kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish uchun asos bo’ladi Ushbu vazifalarni amalga oshirishda maktabgacha ta’lim tashkilotlarida yosh avlodning aqliy-intellektual, estetik, jismoniy, ma’naviy salohiyatini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni takomillashtirish alohida dolzarblik kasb emoqda.Bu borada pedagog rahbar–jamiyatning yosh avlod ta’lim-tarbiyasiga qo’ygan ijtimoiy buyurtmasining asosiy ijrochisiga aylanishi muqarrar. Bugungi kunda jahonda texnologiyalar va axborotlashtirish jarayonlarining rivojlanishi davrida maktabgacha ta’limni isloh qilish, komil insonni tarbiyalash, ularga zamonaviy ta’lim berish masalalari birinchi navbatda hal qilinishi kerak bo’lgan muammo hisoblanadi. Aynan, maktabgacha ta’limni isloh qilishda bolaning maktabga tayyorgarligi bilan belgilanuvchi ta’lim sifatini oshirish muhim va zaruriy bo’lib hisoblanadi. Shu jihatdan olganda, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim sifatini ta’minlashda zamonaviy yondashuvlar, boshqaruv, innovatsiya va axborot texnologiyalarini ta’lim-tarbiya jarayoniga joriy etishda rahbarlik layoqatini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. Mazkur vazifani amalga oshirish kerak kasbiy salohiyat va insoniy sifatlarga ega bo’lish talab etiladi. ‘‘Avvalambor, uning vatanparvar va yurtparvarlik fazilatlariga ega bo’lishi, ona yurtini chin qalbidan sevishi va ardoqlashi, el-yurti uchun o’zini ayamasligi, kerak bulsa, bu yo’lda jonini ham fido qilishiga tayyor bo’lishini, o’z kasbkorining ustasi, shu ishning chinakam bilimdoni, bu borada boshqalarga o’rnak bo’lishini kutadi. Jamoatchilik, halq rahbar shaxsning mustaqil dunyoqarashi, keng fikrlashi, uzoqni ko’ra bilish qobiliyati bilan boshqalardan ajralib turishini, iymone’tiqodi mustahkam, irodasi baquvvat, or-nomusli, harom-xarish ishlardan hazar qiladigan, izlanuvchan, tashabbuskor, tadbirkorlik fazilatiga ega bo’lishini, tashkilotchi, talabchan va qat’iyatli bo’lishini istaydi’’.3 O’zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi maktabgacha ta’lim tashkilotlarining oldiga - yangi demokratik davlatning fuqarolarini shakllantirishdek muhim vazifani qo’ydi.Bu esa hozirgi vaqtda maktabgacha ta’lim tizimida davr talabiga javob beradigan mutaxassislarni nazariy bilimlar bilan bir qatorda jahon andozalariga mos holatda tayyorlash, ularning malakasini oshirish zaruriyatini keltirib chiqaradi.SHu bilan birga maktabgacha ta’limni isloh qilishning asosiy shartlaridan biri - buyuk ma’naviy fazilatlarga ega, insoniy fazilatlarni o’zida mo’jassamlashtirgan, yetuk kadr sifatida faoliyat yuritayotgan mutaxassislar avlodini yetishtirishni talab etadi. Hozirgi davrning bu talabi – matabgacha ta’lim tarbiyalanuvchilarini axloqan va ma’nan yetuk, komil insonlar qilib tarbiyalash vazifalarini bajarishni talab etadi. MTT rahbarlari va pedagog kadrlari oldida turgan eng dolzarb vazifalardan biri – erkin fuqaro ma’naviyatini, ozod shaxsni shakllantirish masalasidir. Boshqacha aytganda, o’z xaq-huquqlarini taniydigan, o’z kuchi va imkoniyatlarini anglagan, atrofda sodir bo’layotgan voqea va hodisalarga mustaqil munosabat bilan yondashgan, ayni zamonda shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg’un xolda quradigan erkin, har jihatdan barkamol insonlarni tarbiyalash lozim. Shu jihatdan olganda, barkamol insonni tarbiyalash avvalo, pedagoglardan ulkan mahorat va mas’uliyatni talab qiladi. Ustozlik mahorati va tarbiyachilik san’atining tayyor andozasi yoki qolipi mavjud emas. Ushbu san’atni egallash uchun insondan katta kuch, ijodkorlik va ko’p yillik tajriba talab etiladi. O’zbekistonda maktabgacha ta’limni isloh qilishning asosiy omillaridan biri komil inson tarbiyasida “shaxs manfaatlari va ta’lim ustuvorligi” masalalari borasida bir qator olimlar izlanish olib bormoqdalar. Bular R.H. Djuraev, J.G’. Yo’ldoshev, S.Turg’unov, R.Safarova, M. Yuldashev, SH.A. Abdullaeva, Y. M. Asadovlardir. Bolalarning har xil faoliyatlarini ilmiy asoslangan tamoyillar asosida almashtirib borish MTTning har xil yosh guruhlarida bolalar hayotini toʻgʻri tashkil etishni taʼminlaydi.Bolalarning har tomonlama rivojlanishini taʼminlashga qaratilgan Inovarsion pedagogik jarayon murakkab va rang-barangdir. Tarbiya masalalari taʼlim-tarbiya ishining tashkiliy shakllari, bolalar faoliyatining har xil turlari: mashgʻulotlarda taʼlim berish orqali, ijodiy va qoidali oʻyinlar, bolalarning mustaqil faoliyati, ularning oʻz mehnati va kattalar mehnati bilan tanishtirish, oʻz-oʻziga xizmat qilish, sayrlar, gigiyenik tadbirlar orqali amalga oshiriladi. Taʼlim-tarbiya ishlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish bolalar MTTda Inovarsion pedagogik jarayonning har bir faoliyat turini toʻgʻri tashkil etishga bogʻliqsir . MTTning Inovarsion pedagogik jarayonida taʼlim muhim ahamiyat kasb etadi va kundalik hayot, oʻyin, mehnat, mashgʻulotlar orqali amalga oshiriladi. Mashgʻulotda taʼlim va tarbiya vazifalari hal etiladi. Bolalar tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishish, nutq oʻstirish, savod oʻrgatish, matematika, jismoniy madaniyat, tasviriy faoliyat, musiqa boʻyicha eng oddiy tasavvur va bilimlarni, malaka hamda koʻnikma sistemasini egallab oladilar . Fiziologiya, gigiyena, psixologiya, Inovarsion pedagogika sohasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijasida maktabgacha taʼlim tashkilotlarida kichkintoylar hayotini tashkil etishning quyidagi tamoyillari ishlab chiqildi: Har bir yosh guruhida bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalash va ularning har tomonlama rivojlanishini taʼminlaydigan bir xil shart-sharoitlar yaratish. Bolalarni yosh guruhlariga taqsimlashda har bir guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab taʼlim-tarbiya jarayonini tashkil etish. Bolalarning har xil faoliyat bilan shugʻullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun zarur boʻlgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va maydonchani gigiyenik, Inovarsion pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli asbob- anjomlar bilan taʼminlash. Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga rioya qilish va uning barqarorligini taʼminlash. Bolalar shaxsini shakllantiradigan faoliyat turlarini tashkil etish va bu faoliyatlar uchun kun tartibidan maʼlum vaqt ajratish. Bolalar egallab olishlari kerak boʻlgan bilim, malaka va koʻnikmalar bolalar MTTning dasturida belgilab berilgan boʻlib, u bolalarning umumiy rivojlanishi va ularni maktab taʼlimiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashgʻulotlarda taʼlim berish didaktika tamoyillari asosida bolalarning yosh va oʻziga xos xususiyatlarini eʼtiborga olib, maʼlum izchillikda olib boriladi, mazmuni sekin-asta murakkablashtirib boriladi. Natijada, u rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xususiyatga ega boʻladi . Dasturda har bir yosh guruhida hafta davomida oʻtkaziladigan mashgʻulotlar soni va har bir mashgʻulot qancha davom etishi belgilab qoʻyilgan. Tarbiyachi mana shunga asoslanib, oʻzining haftalik mashgʻulotlar jadvalini tuzadi, bu taʼlimning hamma boʻlimlari boʻyicha belgilangan taʼlim-tarbiya ishlarini toʻgʻri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon yaratadi. Mashgʻulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya qilish kerak: Dasturning hamma boʻlimlari boʻyicha mashgʻulotlarni haftaga teng taqsimlash3. Har bir yosh guruhida bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalash va ularning har tomonlama rivojlanishini taʼminlaydigan bir xil shart-sharoitlar yaratish. Bolalarni yosh guruhlariga taqsimlashda har bir guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab taʼlim-tarbiya jarayonini tashkil etish. Bolalarning har xil faoliyat bilan shugʻullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun zarur boʻlgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va maydonchani gigiyenik, Inovarsion pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli asbob- anjomlar bilan taʼminlash. Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga rioya qilish va uning barqarorligini taʼminlash. Bolalar shaxsini shakllantiradigan faoliyat turlarini tashkil etish va bu faoliyatlar uchun kun tartibidan maʼlum vaqt ajratish. Bolalar egallab olishlari kerak boʻlgan bilim, malaka va koʻnikmalar bolalar MTTning dasturida belgilab berilgan boʻlib, u bolalarning umumiy rivojlanishi va ularni maktab taʼlimiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashgʻulotlarda taʼlim berish didaktika tamoyillari asosida bolalarning yosh va oʻziga xos xususiyatlarini eʼtiborga olib, maʼlum izchillikda olib boriladi, mazmuni sekin-astamurakkablashtirib boriladi. Natijada, u rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xususiyatga ega boʻladi . Dasturda har bir yosh guruhida hafta davomida oʻtkaziladigan mashgʻulotlar soni va har bir mashgʻulot qancha davom etishi belgilab qoʻyilgan. Tarbiyachi mana shunga asoslanib, oʻzining haftalik mashgʻulotlar jadvalini tuzadi, bu taʼlimning hamma boʻlimlari boʻyicha belgilangan taʼlim-tarbiya ishlarini toʻgʻri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon yaratadi. Mashgʻulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya qilish kerak: Dasturning hamma boʻlimlari boʻyicha mashgʻulotlarni haftaga teng taqsimlash 1.Haftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq mashgʻulotlar qoʻyiladi. 2.Haftaning seshanba, chorshanba va payshanba kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi. 3.Kun davomida birinchi boʻlib bolalardan aqliy zoʻr berishni koʻproq talab etadigan, kam harakatli mashgʻulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa va shunga oʻxshash mashgʻulotlar keyinroqqa rejalashtiriladi. Kun davomida mashgʻulotlar quyidagicha tartibda almashtirib boriladi: matematika va jismoniy tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat. Haftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq mashgʻulotlar qoʻyiladi.Haftaning seshanba, chorshanba va payshanba kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi.Kun davomida birinchi boʻlib bolalardan aqliy zoʻr berishni koʻproq talab etadigan, kam harakatli mashgʻulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa va shunga oʻxshash mashgʻulotlar keyinroqqa rejalashtiriladi.Kun davomida mashgʻulotlar quyidagicha tartibda almashtirib boriladi: matematika va jismoniy tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat Mashgʻulotlarni bunday taqsimlash bolalarning dastur materialini yengilroq oʻzlashtirib olishiga imkon yaratadi. Kun davomida bir necha marta: ertalabki qabul vaqtida, ertalabki va kechki sayrda bol alarning mustaqil faoliyatlari tashkil etiladi. Bolalar oʻzlariga tanish boʻlgan didaktik va harakatli oʻyinlarni oʻynaydilar, hohlagan rasmlarini chizadilar, hohlagan narsalarini yasaydilar, kitoblar, rasmlarni tomosha qiladilar, hohlagan badiiy asarlarini tinglaydilar. Bolalarning mustaqil faoliyati ular uchun dam olish soati hisoblanadi, ammo ish bilan bir vaqtda bolalarning oʻz-oʻzini tashkil eta bilish qobiliyati oʻsishiga, xulq madaniyati irodaviy sifatlarning tarbiyalanishiga, jamoa munosabatlarining shakllanishiga yordam beradi.U har xil faoliyatlarda bolalardagi oʻziga xos ijodkorlikning rivojlanishiga keng imkoniyat yaratadi. Shuning uchun bolalarning mustaqil faoliyatiga ham tarbiyachining rahbarlik qilishi talab etiladi: chunki hohlagan ishi bilan shugʻullanishiga imkon yaratish, kerakli material va asbob-uskunalar bilan taʼminlashda, tarbiyachining maslahati lozim boʻladi. Kun davomida sistemali ravishda mehnat faoliyati tashkil etilib, bolalar kattalarning mehnati bilan tanishtirib boriladi.Bu ish mashgʻulotlarda, ekskursiyalarda, maqsadli sayrlarda, bolalarning kattalar bilan birgalikdagi mehnati davomida amalga oshiriladi.Bunda bolalarning asosiy eʼtibori mehnatning insonlar uchun foydasiga, uning xilma-xilligiga, ishlayotganlarning axloqiy munosabatlariga qaratiladi. Bolalarning ovqatlanishi, mashgʻulotga tayyorlanishi, tabiat burchagida navbatchi vazifasini bajarish ularda topshiriqqa nisbatan javobgarlik hissini rivojlantiradi, shu bilan birga ijtimoiy his va munosabatlarni shakllantiradi. Bolalar hayoti kunning birinchi va ikkinchi yarmidagi kun tartibiga binoan tashkil etiladi. Moddiy muhit ikkinchi guruh bolalari uchun ham xuddi birinchi kichik guruhnikidek tashkil etiladi. Bundan tashqari, kuzatish va mehnat uchun tabiat burchagiga akvariumda baliq, toʻrlarda qushlar va mayda hayvonlar joylashtiriladi. Guruh xonasidan kitob javoni uchun joy ajratiladi. Har bir yosh guruhida bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalash va ularning har tomonlama rivojlanishini taʼminlaydigan bir xil shart-sharoitlar yaratish. Bolalarni yosh guruhlariga taqsimlashda har bir guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab taʼlim-tarbiya jarayonini tashkil etish. Bolalarning har xil faoliyat bilan shugʻullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun zarur boʻlgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va maydonchani gigiyenik, Inovarsion pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli asbob- anjomlar bilan taʼminlash. Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga rioya qilish va uning barqarorligini taʼminlash. Bolalar shaxsini shakllantiradigan faoliyat turlarini tashkil etish va bu faoliyatlar uchun kun tartibidan maʼlum vaqt ajratish. Bolalar egallab olishlari kerak boʻlgan bilim, malaka va koʻnikmalar bolalar MTTning dasturida belgilab berilgan boʻlib, u bolalarning umumiy rivojlanishi va ularni maktab taʼlimiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashgʻulotlarda taʼlim berish didaktika tamoyillari asosida bolalarning yosh va oʻziga xos xususiyatlarini eʼtiborga olib, maʼlum izchillikda olib boriladi, mazmuni sekin-asta murakkablashtirib boriladi. Natijada, u rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xususiyatga ega boʻladi . Dasturda har bir yosh guruhida hafta davomida oʻtkaziladigan mashgʻulotlar soni va har bir mashgʻulot qancha davom etishi belgilab qoʻyilgan. Tarbiyachi mana shunga asoslanib, oʻzining haftalik mashgʻulotlar jadvalini tuzadi, bu taʼlimning hamma boʻlimlari boʻyicha belgilangan taʼlim-tarbiya ishlarini toʻgʻri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon yaratadi. Mashgʻulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya qilish kerak: Dasturning hamma boʻlimlari boʻyicha mashgʻulotlarni haftaga teng taqsimlash Haftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq mashgʻulotlar qoʻyiladi. Haftaning seshanba, chorshanba va payshanba kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi. Kun davomida birinchi boʻlib bolalardan aqliy zoʻr berishni koʻproq talab etadigan, kam harakatli mashgʻulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa va shunga oʻxshash mashgʻulotlar keyinroqqa rejalashtiriladi. Kun davomida mashgʻulotlar quyidagicha tartibda almashtirib boriladi:matematika va jismoniy tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat. Bolalar oʻzlariga tanish boʻlgan didaktik va harakatli oʻyinlarni oʻynaydilar, hohlagan rasmlarini chizadilar, hohlagan narsalarini yasaydilar, kitoblar, rasmlarni tomosha qiladilar, hohlagan badiiy asarlarini tinglaydilar. Bolalarning mustaqil faoliyati ular uchun dam olish soati hisoblanadi, ammo ish bilan bir vaqtda bolalarning oʻz-oʻzini tashkil eta bilish qobiliyati oʻsishiga, xulq madaniyati irodaviy sifatlarning tarbiyalanishiga, jamoa munosabatlarining shakllanishiga yordam beradi.U har xil faoliyatlarda bolalardagi oʻziga xos ijodkorlikning rivojlanishiga keng imkoniyat yaratadi. Shuning uchun bolalarning mustaqil faoliyatiga ham tarbiyachining rahbarlik qilishi talab etiladi: chunki hohlagan ishi bilan shugʻullanishiga imkon yaratish, kerakli material va asbob-uskunalar bilan taʼminlashda, tarbiyachining maslahati lozim boʻladi. Kun davomida sistemali ravishda mehnat faoliyati tashkil etilib, bolalar kattalarning mehnati bilan tanishtirib boriladi.Bu ish mashgʻulotlarda, ekskursiyalarda, maqsadli sayrlarda, bolalarning kattalar bilan birgalikdagi mehnati davomida amalga oshiriladi.Bunda bolalarning asosiy eʼtibori mehnatning insonlar uchun foydasiga, uning xilma-xilligiga, ishlayotganlarning axloqiy munosabatlariga qaratiladi. Bolalarning ovqatlanishi, mashgʻulotga tayyorlanishi, tabiat burchagida navbatchl vazifasini bajarish ularda topshiriqqa nisbatan javobgarlik hissini rivojlantiradi, shu bilan birga ijtimoiy his va munosabatlarni shakllantiradi. Bolalar hayoti kunning birinchi va ikkinchi yarmidagi kun tartibiga binoan tashkil etiladi. Moddiy muhit ikkinchi guruh bolalari uchun ham xuddi birinchi kichik guruhnikidek tashkil etiladi. Bundan tashqari, kuzatish va mehnat uchun tabiat burchagiga akvariumda baliq, toʻrlarda qushlar va mayda hayvonlar joylashtiriladi. Guruh xonasidan kitob javoni uchun joy ajratiladi.MTT maydonchasida sport oʻyinlari bilan shugʻullanish uchun maxsus joy buladi, u kerakli anjomlar bilan jihozlab qoʻyiladi. Oʻrta guruh. Guruhda uxlash xonasi, hojatxona va yechinish xonasi boʻlishi kerak. Guruh xonasi bir necha boʻlimdan iborat boʻlishi kerak.Birinchi oʻyin boʻlimida qoʻgʻirchoqpar hamda kerakli narsalar joylashtirilgan shkaf boʻladi. Ikkinchi oʻyin boʻlimida qurilish materiallari qoʻyiladigan shkaf va ular bilan oʻynash uchun joy ajratiladi. Shu xonaning yana bir qismida bolalarning badiiy faoliyat bilan mustaqil shugʻullanishlari uchun kerakli materiallar qoʻyiladi.Kitob burchagi va stol usti bosma oʻyini bilan shugʻullanishlari uchun oʻyin burchagida tinchroq joyni ajratish kerak. Tabiat burchagini dera- zalarga yaqinroqqa joylashtirgan maʼqul. Xona amaliy sanʼat asarlari va koʻkalamzorlashtiruvchi oʻsimliklar bilan bezatiladi. Maydoncha boshqa maydonchalardan yashil, manzarali oʻsimliklar bilan toʻsilib, jismoniy mashqlar va sport oʻyinlar uchun kerakli asboblar bilan jihozlanadi. Katta guruh.Oʻyin boʻlimlari bolalarning yoshiga mos holda oʻrta guruh xonasi kabi jihozlanadi. Guruh xonasida yana mashgʻulot oʻtkaziladigan boʻlim ajratiladi va u yerga tarbiyachining stoli, ekran, shkaf, taxta joylashtiriladi. Pedagogika va ta'lim sohasidagi dizayn ijtimoiy sohaga tegishli bo'lib, uning mahsuloti inson tabiati va munosabatlarining xususiyatlari bilan belgilanadigan narsalarni takomillashtirishdan iborat bo'lgan insonparvarlik loyihalari toifasiga kiradi. Olimlar turli xil pedagogik dizayn turlarini ajratib ko'rsatishadi: ● ijtimoiy muhit va uning sharoitlariga moslashish va atrof-muhitni o'z qadriyatlari, maqsadlari va e'tiqodlariga muvofiq o'zgartirish (G.P. Shchedrovitskiy); ● ta'lim jarayonlarini psixologik-pedagogik loyihalash, ya'ni o'rganish - faoliyat usullarini ishlab chiqish, shakllanish - harakatning mukammal shaklini rivojlantirish, kamolot va ijtimoiylashuv sifatida tarbiya, ta'lim muassasalari va ta'lim muhitining ijtimoiy-pedagogik dizayni. tegishli jarayonlar amalga oshiriladi. (V.I. Slobodchikov); Tashkiliy va faol, innovatsion, samarali o'yinlar va dizayn o'yinlarini o'z ichiga olgan intensiv shakllarda loyihalarni ishlab chiqish va yaratish, shuningdek, barcha ishtirokchilar tomonidan o'quv jarayonini bosqichma-bosqich loyihalash, bunda dizayn jarayonining o'zi omillardan biri hisoblanadi. insonparvarlik yo'nalishidagi ta'lim muassasasini shakllantirishda (V.P.Bederxanov). 82 Hozirgi vaqtda ta'limda konvertatsiya qilish hajmi, maqsadga yo'naltirilganligi va natijasi bilan farq qiluvchi uchta dizayn turi ishlab chiqilmoqda: a) ijtimoiy muhitni o'zgartirishga yoki ijtimoiy muammolarni pedagogik vositalar bilan hal qilishga qaratilgan ijtimoiy-pedagogik dizayn; b) psixologik-pedagogik dizayn, uning maqsadi motivatsiya, ma'lumotni idrok etish, bilimlarni o'zlashtirish, faoliyatda ishtirok etish, ta'lim jarayonlari doirasidagi muloqotga asoslangan shaxs va shaxslararo munosabatlarni o'zgartirish, ya'ni. ta'lim va tarbiya usullari va pedagogik faoliyatni tashkil etish shakllarini yaratish va o'zgartirish; v) ta'lim sifati va ta'lim tizimi va muassasalaridagi innovatsion o'zgarishlarni loyihalashga yo'naltirilgan ta'lim dizayni. Ta'limda loyihalash turli darajalarda amalga oshirilishi mumkin. Daraja deganda loyiha faoliyati doirasida foydalaniladigan loyiha protseduralari va natijalarini umumlashtirish darajasi tushuniladi. Natijaga qo'yiladigan talablar va mahsulotni taqdim etish shakllariga qarab, pedagogik loyihalash kontseptual, mazmunli, texnologik va protsessual darajada amalga oshirilishi mumkin. Loyihalash darajalarini o'quv loyihasi misolida ko'rib chiqamiz. Maktabni rivojlantirishning pedagogik dasturining mazmuni va tuzilishi. Dizaynning kontseptual darajasi kontseptsiya, model yaratishga qaratilgan. Oldingi ishlarni har tomonlama tahlil qilish asosida jamoa ishining kuchli va zaif tomonlari, uning ijodiy va kasbiy salohiyati, innovatsiyalarga tayyorligi aniqlanadi, ijtimoiy-iqtisodiy muhitning o'zaro ta‘siri va ta‘siri tavsiflanadi, xulosalar chiqariladi. chiziladi, muammolar tasvirlanadi va vazifalar qo'yiladi va o'zgarishlarning umumiy (hali sxematik, g'oyada) ko'rinishi. Diagnostika natijalarini baholash, atrofdagi jamiyat va hayotni tashkil etish bilan o'zaro munosabatlarga yondashuvlar yaxlit tizimni tashkil etuvchi tamoyillarga asoslanishi kerak. Maqsadlar va aniq vazifalar belgilab qo'yiladi, ular ham butun jamoa, ham ta'lim boshqaruvi rahbarlari tomonidan tushuniladi. Mavjud sozlamalar 83 aniqlashtiriladi va tizimga birlashtiriladi. Dizaynning kontseptual qismi - bu muassasaning o'ziga xos pedagogik siyosatini belgilaydigan, uni yaxlit tizimga aylantiradigan pedagogik g'oyalar va tamoyillar yig'indisining bayoni. A.M. Moiseev ta'lim muassasalari va hududiy ta'lim tizimlari rahbarlari uchun ob'ektni loyihalash bosqichlari taqdim etilgan. Birinchi bosqich. Dizaynga tayyorgarlik Vazifalar. vaziyatni dastlabki baholash. Dizaynga bo'lgan ehtiyojni tan olish, vazifalarni belgilash. Ob'ektni loyihalash kontseptsiyasini ishlab chiqish. Harakat algoritmi. Ob'ektdagi muammolarni, qarama-qarshiliklarni dastlabki baholash; tahlil predmetlarini belgilash; ob'ektning undagi muammolarni innovatsion tadqiq qilish uchun zarur va etarli bo'lgan tomonlarini tavsiflash; gipotezalarni shakllantirish, muammolarni hal qilishning oqilona usullari; dizayn konsepsiyasini ishlab chiqish, maqsadlar va turli dizayn shartlarini belgilash; loyihani amalga oshirish rejasini ishlab chiqish; loyiha jamoasini, maslahatchini (ekspertni) shakllantirish. Dizayn jamoasida mehnat taqsimoti. Ikkinchi bosqich. Loyihadan oldingi tahlil Vazifalar. Ob'ekt holatini empirik o'rganish va tahlil qilish. Ob'ektni rivojlantirish bo'yicha takliflarni ishlab chiqish. Harakat algoritmi. Maktab ta'lim tizimini tashkil etishni tahlil qilish; uni rivojlantirishning strategik yo'nalishlari; tizimning barcha elementlarini tahlil qilish, ularning roli, o'rni, ijtimoiy tartib va boshqariladigan ob'ekt ehtiyojlariga 85 muvofiqligi; tizimdagi taklif etilayotgan o‗zgarishlar bilan bog‗liq holda uning haqiqiy holatini, salohiyatini baholash; ishlab chiqish bo'yicha takliflar. Uchinchi bosqich. Dizayn echimlarini ishlab chiqish, ularni amalga oshirish bo'yicha harakatlar dasturini ishlab chiqish Vazifalar. Dizayn echimlari, qayta qurish dasturlari va o'lchov tizimlari paketini ishlab chiqish. Harakat algoritmi. Muqobil variantlarni ishlab chiqish, tahlil qilish, baholash; tanqidiy tahlil; loyiha guruhlarini kengaytirish; muqobil variantlar va tanlov doirasini kengaytirish; qarorlar qabul qilish va shakllantirish; muhokama qilish, harakat dasturini belgilash; hujjatlashtirish. To'rtinchi bosqich. Tizim o'zgarishlari. Loyihaga ishlab chiqilgan yechimlarni kiritish Vazifalar. Ob'ektni o'zgartirish mexanizmlarini ishlab chiqish; loyihani amalga oshirishdagi to'siqlarni bartaraf etish. Harakat algoritmi. Loyihalashtirilgan tizim maqsadlariga muvofiq o'zgartirish maqsadlarini shakllantirish; ob'ektni o'zgartirishning amalda mavjud vositalarini aniqlash; modellashtirishni o'zgartirish; ushbu o'zgarish mexanizmlarini yaratish; model bo'yicha taklif qilingan mablag'larni tekshirish; aloqa, axborot va boshqalarni o'rnatish; ko'rsatma, ta'lim; nizolarni hal qilish va boshqalar. Beshinchi bosqich. Dizayn natijalarini bozorga chiqarish Vazifalar. Ob'ektni loyihalash natijalarini umumlashtirish; manfaatdor tomonlarni tizimni qayta qurish haqida xabardor qilish, ijrochilar bilan aloqalar va aloqalarni o'rnatish. Harakat algoritmi. Ob'ektning boshlang'ich va o'zgargan holatlari, ob'ektni birinchi holatdan keyingi holatga o'tkazish mexanizmlari va usullari to'g'risidagi tasdiqlangan bilimlarni tizimlashtirish; ijrochilar uchun usullar tizimini ishlab chiqish. Shunday qilib, ob'ektni loyihalash murakkab xarakterga ega bo'lib, u maqsadlarga erishishga qaratilgan rejalashtirilgan, tashkil etilgan, muvofiqlashtirilgan va 86 boshqariladigan faoliyatni qamrab oladi. Loyihaning murakkabligi uning bosqichma-bosqich va bosqichma-bosqichligini oldindan belgilab beradi. Pedagogik loyihalash shakllari - bu pedagogik tizimlar, jarayonlar yoki vaziyatlarning yaratilishi va ishlashini turli darajadagi aniqlik bilan tavsiflovchi hujjatlar. Dizaynning har bir ob'ekti va bosqichi o'z shakllariga, ularning soniga ega va hatto o'zlari ham o'zgarishi mumkin. Sog'liqni saqlash, o'quvchilarning jismoniy rivojlanishi, bolalarning qiziqishi va faolligini rivojlantirish, intellektual va shaxsiy muammolarni hal qilish, o'z xatti-harakatlarini boshqarish va mustaqil faoliyatni rejalashtirish, bolalarning kattalar tengdoshlari bilan muloqot qilish va o'zaro munosabat usullarini o'zlashtirish, universal ta'lim faoliyati uchun zarur shart-sharoitlar maktabgacha ta'lim uchun zamonaviy talablar bilan belgilanadi. Bugungi kunda maktabgacha ta'limda amalga oshirilayotgan mavjud tendentsiyalar va me'yoriy o'zgarishlar o'qituvchidan bolalar bog'chasida pedagogik jarayonni tashkil etishning yangi shakllarini yaratishni talab qiladi. Kattalar va bolalarning birgalikdagi faoliyati shakllarini izlash ayniqsa dolzarb bo'lib qoladi. So'nggi o'n yilliklardagi bola rivojlanishi bo'yicha tadqiqotlarning so'nggi natijalari tufayli rivojlanishi ham jismoniy, ham aqliy o'sish jarayonida sodir bo'lgan passiv bolaning qiyofasi tug'ilishdan boshlab faol bola haqidagi yangi g'oyalar bilan almashtirildi. asosiy kompetensiyalar va o'rganish va rivojlanish uchun boy salohiyat. Bu ta'lim va rivojlanish jarayoniga yangi baho berishga olib keldi: bola uning rivojlanishiga ushbu rivojlanish sodir bo'lgan ijtimoiy va madaniy muhit kabi ta'sir qiladi. Ta'lim va rivojlanish jarayonlari ijtimoiy ikki tomonlama almashinuv jarayonida amalga oshiriladi. Ta'lim o'zaro bog'liqlikda va odamlarning o'zaro ta'sirida amalga oshiriladi. Bolaning ta'lim jarayonida 92 o'qituvchining roli haqidagi tushuncha o'zgardi. Kattalarga endi bolalarga bilimlarni "muloqot qiladigan" va "uzatadigan" asosiy "hamma narsani biluvchi" roli berilmaydi. Ta'lim va o'qitish hamkorlikda, ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari bir xil darajada jalb qilinganda tobora kuchayib bormoqda. Bunday jarayonlarni optimal tarzda rag'batlantiradigan ta'lim sharoitlari bolaning yashash sharoitlari bilan bir qatorda, birinchi navbatda, loyiha faoliyatini o'z ichiga oladi. Loyiha davomida bolalar va kattalar birgalikda dunyoni o'rganadilar, tarkibni tahlil qiladilar, savollar tug'diradilar va yechim topadilar. Shu bilan birga, tadqiqot jarayonida birgalikda bilimga ega bo'lish uchun loyiha hamkorlikda davom etishi kerak. Pedagogika fani aqliy tarbiya berish vazifalarini samarali hal etishda bolaning imkoniyatlaridan tog’ri foydalanish, bola organizmining umumiy charchashiga sabab bo’lishi mumkin bo’lgan ortiqcha yuk bolmasligi yo’llarini topish uchun maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalaming aqliy rivojlanishi qonunlari va imkoniyatlarini o’rganish bilan shug’ullanadi. Maktabgacha tarbiya yoshining dastlabki bosqichlarida bolalarda tasawur ta‘limi bo’ladi. Hayotiy tajribaning ortib borishi va tafakkurning rivojlanishi bilan ijodiy xayol tarkib topadi. Kichik maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar uchun korgazmali-harakatli, ko’rgazmali-obrazli tafakkur xosdir. Buning asosida soz, mantiqiy tafakkur, tushunchali tafakkur rivojlantiriladi. Tarbiyachi bolalarda tafakkur faoliyatini tarkib toptirishi, bu hodisalarni, voqealami chuqur anglab olish, ularning muhim bo’lgan va muhim bo’lmagan tomonlarini ajratishga o’rgatishi lozim. Qiziquvchanlik bolaga xos xususiyatdir. U bolaning tevarakatrofdagi voqeahodisalarga, narsa va buyumlarga qiziqish bilan qarashida, hamma narsani ushlab, his qilib, diqqat bilan kuzatishida namoyon bo’ladi. Tarbiyachi kuzatishlar tashkil etib, bolalarda paydo bo’lgan savollarga o’z vaqtida javob berishga harakat qiladi, ularni mustaqil javob qidirishga yollab, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda qiziquvchanlikning susayishiga yo’l qo’ymaydi.. Bolalarda o’quv faoliyatlari asoslari ta‘lim jarayonida hosil qilinadi, ularning maktabda muvaffaqiyatli o’qishi uchun muhim shart-sharoitlar yaratiladi. 93 Ta‘limni ikki yo‗l bilan amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Birinchi yo’li — bolalaming bilim, malaka, ko‗nikmalami kattalar bilan o’zaro munosabatda boMishi orqali egallab borishidir. Ikkinchi yo’li — maxsus tayyorgarligi bor kishilaming maxsus o‗quv muassasalarida bolalami kerakli bilim, malaka, ko'nikmalardan rejali ravishda xabardor qilib borishidir. Bunday yo’l bilan ta‘lim berishdan maqsad yosh avlodni zamonaviy ishlab chiqarishda, jamiyatning ijtimoiy-siyosiy, madaniy hayotida faol qatnashtirish uchun zarur bo’lgan fan yutuqlari bilan tanishtirishdi. Maktabgacha ta'lim tashkilotidagi loyiha faoliyatining maqsadi faol va izlanuvchan, ko'p qirrali va ijodiy erkin bola bo'lishi kerak. Maktabgacha yoshdagi davrning ahamiyati shundan iboratki, aynan shu yoshda bolaning umumiy jismoniy va aqliy rivojlanishi sodir bo'ladi, bu keyinchalik qadriyatlar va axloqiy ko'rsatmalarni tanlash, tashqi muhit bilan munosabatlarni o'rnatish uchun asos bo'ladi. dunyo va o'zi bilan. Aynan maktabgacha yoshdagi bolalik - bu bilim, ko'nikmalarni o'zlashtirish va shakllanayotgan shaxsning kognitiv manfaatlarini rivojlantirish uchun asosdir. Maktabgacha ta'lim muassasasida loyiha faoliyatini tashkil etish ochiqlik, dialog, refleksivlik, bolalarning manfaatlarini rag'batlantirish va rag'batlantirish uchun shart-sharoitlarni yaratish, bola bilan sheriklik va hamkorlikda munosabatlarni o'rnatish kabi muhim dizayn tamoyillariga asoslanishi kerak; yosh xususiyatlarini, shaxsning individual, intellektual va fiziologik imkoniyatlarini hisobga olgan holda, izchillik, bolalar bog'chasi va oilada bola bilan o'zaro munosabatni ta'minlash. O'qituvchi, birinchi navbatda, bolani loyiha faoliyatini amalga oshirishga undaydigan shart-sharoitlarni yaratishi kerak, bu erda maktabgacha yoshdagi bola faol sub'ekt, bajaruvchi bo'ladi. Bunday ish jarayonida bolalar o'zlari yaratgan vaziyatni yashaydilar, ijobiy yoki salbiy his-tuyg'ularni boshdan kechiradilar. Maktabgacha ta'lim muassasasida loyiha ishlarini amalga oshirish o'qituvchi, tarbiyachi loyiha faoliyatini tashkil etish va o'tkazish texnologiyasini o'zlashtirishi kerakligini nazarda tutadi, chunki dizayn har doim o'qituvchining bosqichma-bosqich ishni majburiy bajarish bilan birgalikdagi ishi 94 hisoblanadi. Loyihani yaratish bo'yicha ish mavzuning ta'rifi, uning zamonaviy voqelik bilan bog'liqligi bilan boshlanadi. Keyinchalik, loyihaning maqsadi shakllantiriladi, vazifalar qo'yiladi, moddiy-texnika jihozlari masalasi hal qilinadi va loyihani amalga oshirish va loyiha faoliyati mahsulotini olish uchun amalda tayyorgarlik ko'riladi. Ushbu maqsadga erishish maktabgacha yoshdagi bolalarning o'qituvchi va ota-onalar bilan birgalikdagi faoliyati bilan mumkin, muhim shart - maktabgacha ta'lim muassasasining rivojlanayotgan ob'ekt-fazoviy muhitini to'g'ri jihozlash. Yakuniy bosqichda o'quvchilar olingan natijani, faoliyat mahsulini namoyish etadilar. Loyiha mahsulotlari maketlar va modellar, ko'rgazma gazetalari, albomlar, bayramlar, o'yinlar, kattalar bilan hamkorlikda tayyorlangan kitoblar, loyiha papkasi va boshqalar bo'lishi mumkin. Bola o'z mehnatining samarasini albatta ko'rishi va his qilishi kerak. Loyiha faoliyatini amalga oshirish uchun har bir loyiha muvaffaqiyatli yakunlanishi kerakligi haqidagi qoidaga rioya qilish ayniqsa muhimdir, natijada bolada g'urur hissi paydo bo'ladi. Maktabgacha ta'lim tashkilotida har xil turdagi loyihalar qo'llanilishi mumkin: tadqiqot, ijodiy, rol o'ynash, normativ. Hozirgi vaqtda vatanparvarlik ruhini rivojlantirishga bo'lgan alohida ehtiyojdan kelib chiqqan holda, Vatan mavzusi eng dolzarb mavzulardan biridir. Masalan, kattaroq maktabgacha yoshdagi bolalar va ota-onalar uchun "Mening ona yurtim" kabi nomli loyihani amalga oshirishingiz mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalar O‘zbekistonning tarixiy merosi, mahalliy aholi, an'ana va urf-odatlarni alohida qiziqish bilan o'rganadilar. Materiallar bolalar va o'qituvchilar tomonidan loyihalarni tayyorlashda muvaffaqiyatli qo'llaniladi. Maktabgacha ta'lim muassasasida ushbu ta'lim loyihasini ishlab chiqish mavzulari "Qishda qishloqda ishlash", "Qurilish maydonchasidagi kasblar", "Qishloq xo'jaligi kasblari", "Mehnat qurollari" kabi kasblarni o'z ichiga olishi mumkin. Asboblar‖ va boshqalar. Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalarni kasblar bilan tanishtirish ularning kasb turlarining xilma-xilligi haqidagi tushunchalarini kengaytirishga, kattalar mehnatiga hurmatli munosabatni tarbiyalashga, bolalarning yaqin odamlarning mehnat faoliyati haqidagi bilimlarini 95 boyitishga imkon beradi, ularga kasb-hunarning inson uchun ahamiyati va kelajakdagi kasbni tanlash zarurligi to'g'risida tushunchani shakllantirish, maktabgacha yoshdagi bolalarning istaklari va paydo bo'lgan afzalliklarini aniqlash mumkin. Loyiha faoliyati usuli o'qituvchi-pedagog shaxsga yo'naltirilgan va rivojlanish yondashuvlarini amalga oshirishi, bolalarning qiziqishlari va istaklarini hisobga olishi, ularning ehtiyojlariga qarab ta'lim yo'nalishini qurishini nazarda tutadi, bu zamonaviy ta'limning ajralmas shartidir. Bu borada maktabgacha yoshdagi bolaning axloqiy va estetik tarbiyasi muhim ahamiyatga ega. Buni zamonaviy tadqiqotchilarning pedagogika fani bolalarni axloqiy va qadriyat tarbiyasi yo‗llari va vositalarini belgilashni o‗z vazifalaridan biri deb bilishi haqidagi fikrlari ham tasdiqlaydi. Zamonaviy maktabgacha ta'lim tashkilotida loyiha faoliyatining mohiyati va ahamiyatini umumlashtirib, quyidagi xulosalar chiqarish kerak: 1. Ta'lim jarayonida loyiha faoliyati usulidan foydalanish maktabgacha yoshdagi o'quvchilarning har tomonlama rivojlanishiga yordam beradi, kelajakda boshlang'ich umumiy ta'limning asosiy ta'lim dasturini muvaffaqiyatli o'zlashtirishga imkon beradi va bolaning maktabga to'liq moslashishini ta'minlaydi. 2. Loyiha faoliyati maktabgacha yoshdagi bolalar va maktab o'quvchilari uchun zarur bo'lgan muloqot qobiliyatlarini shakllantirishga faol ta'sir qiladi. Tinglash, o'z fikrlarini to'g'ri ifodalash, dialog qurish qobiliyati zamonaviy muvaffaqiyatli insonning muhim fazilatlari hisoblanadi. 3. Loyiha faoliyati o'qituvchi va o'quvchilaringizning ota-onalari o'rtasida aloqa o'rnatishga, shuningdek, loyiha mavzusiga kiritilgan yagona maqsad bilan yaqin odamlarni birlashtirishga imkon beradi. Maktabgacha ta'lim muassasasida o'tkaziladigan ochiq tadbirlarda ota-onalar o'z farzandlarining yutuqlarini kuzatadilar va o'zlari ta'lim faoliyatining faol ishtirokchisiga aylanadilar. 4. Loyiha faoliyatining o'ziga xosligi shundaki, u butunlay bolalarning intellektual ehtiyojlari va qiziqishlari asosida qurilgan. Talabalar mustaqil ravishda loyiha mavzusini tanlaydilar va uni o'qituvchi va ota-onalar bilan birgalikda ishlab 96 chiqadilar. Bu bolaning kognitiv faoliyati uchun motivatsion fon yaratadi, chunki uning faoliyati majburlashda emas, balki yaratish, o'rganish, tajriba qilish istagida amalga oshiriladi. 5. Maktabgacha ta'limdagi loyiha metodikasi tarbiya va ta'lim jarayonini birlashtiradi va bolalarning mustaqilligini, maqsadga muvofiqligini oshirishga imkon beradi, bolaning ijodiy fikrlashi, aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi, bolalarda ob'ektlar haqida ma'lumotni mustaqil izlashni boshlaydi. atrofdagi dunyo hodisalari va bu ma'lumotlardan yangi mahsulotlar va haqiqat ob'ektlarini yaratish uchun foydalanish. Loyiha faoliyatini tashkil etish va o'tkazish jarayonida ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilarining o'zaro boyitilishi mavjud; ufqlari, so'z boyligi kengayib bormoqda, notiqlik mahorati takomillashtirilmoqda, maqsadga muvofiqlik shakllanmoqda, maqsadga erishishda qat'iyatlilik, qidiruv faoliyati ko'nikmalari ishlab chiqilmoqda. Oxirgi yigirma yil maktabga hokimiyat va jamoatchilik tomonidan bosim kuchayib ketdi. Ular uning hozirgi holatidan ham, unda sodir bo'layotgan o'zgarishlardan ham qoniqmay, sifat jihatidan yangilanishni talab qiladilar.Yangilash omillari maktabga tobora kuchli ta'sir ko'rsatmoqda va kelajakda bu ta'sir zaiflashishini kutish uchun hech qanday sabab yo'q. Rivojlanayotgan jamiyat maktab o'quvchilarini o'qitish va tarbiyalash natijalariga yangi va tobora yuqori talablarni qo'ymoqda. Zamon bilan hamnafas bo‘lish, undan oldinda bo‘lish u yoqda tursin, maktab ta’limi sifat jihatidan o‘zgarishi kerak. “Yangi maktabimiz” milliy ta’lim tashabbusi ilgari surilgani, yangi avlodning Davlat ta’lim standartlari joriy etilgani ham shuni anglash samarasi bo‘ldi. Zamon talablariga javob berib, rus maktablari o'z ishining mazmuni va usullarini katta yoki kamroq faollik va adekvatlik bilan o'zgartirmoqda.Maktablarimizda so'nggi o'n yillikdagi eng muhim yangiliklardan biri loyiha usulini qo'llash bo'ldi. Turli xil versiyalardagi bu usul uzoq vaqtdan beri chet elda qo'llanilgan. Mamlakatimizda uni ishlatish 1932 yilda taqiqlangan va unga qiziqish faqat o'tgan asrning oxirida paydo bo'lgan.Potentsial jihatdan loyiha usulini qo'llash turli didaktik vazifalarni hal qilishga imkon beradi. Bu rivojlanish ta'limining turli modellari bilan yaxshi mos keladi. Biroq, men kabiKelajakda oqlashga harakat qilaman, bu usulning imkoniyatlaridan bugungi kunda unumli foydalanilmayapti. Birinchidan, uni qo'llash doirasi asossiz ravishda toraytirilganligi sababli, ikkinchidan, loyiha usuli g'oyasi yaratilgandan beri pedagogika, psixologiya va dizaynda sodir bo'lgan o'zgarishlar uning nazariy bazasi va shakllarini sezilarli darajada modernizatsiya qilishga imkon beradi. ilova.Ushbu maqola talabalarni loyiha faoliyatiga nima uchun va qanday kiritish kerakligi haqida yangi tasavvurni taklif qiladi. 1. Loyiha va dizayn tushunchalari. Yigirmanchi asrning o'rtalarida loyiha va dizaynni tushunishda sodir bo'lgan o'zgarishlardan boshlayman. Buni tushunish juda muhim, chunki ko'pincha o'quv amaliyotida va nazariy tadqiqotlarda loyiha, aslida, loyiha bo'lmagan narsa deb ataladi. Albatta, agar xohlasangiz, bolalar ijodiyotining har qanday mahsulotini loyihani amalga oshirish deb atash mumkin, ammo harakatning bunday belgilanishi hech qanday foyda keltirmaydi va keltirmaydi.Kitoblar va lug'atlarda biz "loyiha" tushunchasining turli ta'riflarini topamiz.Loyiha - har qanday tuzilma yoki mahsulotni yaratish uchun hujjatlar to'plami (hisob-kitoblar, chizmalar va boshqalar). Loyiha - bu muammo, uni hal qilish g'oyasi, uni amalga oshirish vositalari va amalga oshirish jarayonida olingan natijalar. Loyiha - bu yangisini joriy etish, vaqt, byudjet, resurslar va amalga oshirish uchun aniq ko'rsatmalarni kiritishni o'z ichiga olgan murakkab, takrorlanmaydigan faoliyat. Loyiha - bu yagona natijaga erishish uchun bir vaqtning o'zida amalga oshiriladigan (ya'ni, aniq boshlanishi va oxiriga ega) ish. Loyiha - bu belgilangan cheklangan vaqt oralig'ida sodir bo'ladigan va o'ziga xos, lekin ayni paytda ma'lum bir natijaga erishishga qaratilgan o'zaro bog'liq voqealar ketma-ketligi. Yuqoridagi ta'riflarni sinchkovlik bilan tahlil qilib, "loyiha" atamasining ikki xil tushunchasini topish qiyin emas. Ulardan birini tor, ikkinchisini esa keng deb atash mumkin.Dastlab, loyiha (lotincha pro]e^sh - oldinga tashlangan) ramziy model yoki kelajakdagi ob'ektning (bino, inshoot, qurilma) qisqartirilgan tabiiy nusxasi ko'rinishida taqdim etilgan kelajakdagi natijaning tasviri sifatida talqin qilingan. ). Zamonaviy dunyoda turli xil mahsulotlar, inshootlar: samolyotlar, avtomobillar, kemalar, stanoklar, asboblar, gidroelektrostantsiyalar, aeroportlar, kanallar uchun loyihalar yaratilmoqda. Biroq, bugungi kunda "loyiha" atamasining ma'nosi yanada kengroq tushuniladi. U nafaqat istalgan natijaning tasvirini, balki uni olish bo'yicha faoliyatning o'zini, g'oyaning paydo bo'lishidan to uni reallikda amalga oshirishgacha bo'lgan barcha bosqichlarini ham o'z ichiga oladi.Bugun biz deyarli har kuni ishlab chiqarish, nashriyot, musiqa, teatr, biznes, ekologiya va boshqa loyihalar boshlangan yoki rejalashtirilayotgani haqida eshitamiz. Bu erda alohida ta'kidlash kerakki, yangi mahsulot yaratish, masalan, kitob yozish loyihaning faqat bir qismidir. Yozilgan kitob o‘quvchiga yetib borishi uchun chop etilishi va tarqatilishi kerak. Film suratga olish, musiqa diskini yozish, spektakl qo'yish uchun siz pul sarflashingiz kerak. Loyiha yakunida ushbu mablag'lar ma'lum foyda bilan qaytarilishi kerak. Loyihaga sarmoya kiritgan odamlarning maqsadlari va film yoki spektakl rejissyorining maqsadlari bir-biriga mos kelmaydi, ammo bular bitta loyihada amalga oshiriladigan maqsadlardir.Bugungi kunda faoliyatning turli sohalarida turli miqyosdagi loyihalar yaratilmoqda va amalga oshirilmoqda: kichik guruhlar ishtirok etadigan loyihalardan tortib, ishtirokchilar soni bir necha yuz va hatto minglabgacha bo'lgan loyihalargacha.Loyiha muntazam takrorlanadigan jarayondan quyidagilar bilan farq qiladi: Uning boshlanish va tugash vaqtlari belgilangan yagona hayot aylanishi1 mavjud; Hayotiy tsikl - bu boshidan oxirigacha o'tadigan biror narsa ishlab chiqarish bosqichlari (bosqichlari) ketma-ketligi. Oddiy avtomobil ishlab chiqarish, odatiy uy qurish va boshqa ko'plab mahsulotlarning hayot aylanishi, loyihadan farqli o'laroq, ko'p marta takrorlanadi. U aniq belgilangan yakuniy maqsadga erishishga qaratilgan; Uning mahsuloti o'ziga xos tarzda noyobdir, uning prototiplari, analoglari bo'lishi mumkin, lekin ayni paytda u o'ziga xos xususiyatlarga ega; Uning natijasi bo'yicha noaniqlik yuqori, chunki o'tmish tajribasi uning oqibatlarini bashorat qilish uchun ishonchli asos bo'la olmaydi.Har qanday loyiha yangi narsaga yoki allaqachon mavjud bo'lgan narsani yaxshilashga ehtiyoj tug'ilganda amalga oshiriladi. Ya'ni, loyihani amalga oshirish boshlanishidan oldin, shoshilinch ehtiyoj, biror narsaga ehtiyoj bor. Ammo, agar biz ushbu ehtiyojni qanday qondirishni bilsak, unda loyiha kerak emas. Siz shunchaki biz bilgan narsalarni qilishning (standart) usulini amalga oshirishingiz kerak. Loyiha biror narsaga ehtiyoj e'tirof etilganda kerak bo'ladi, lekin bu ehtiyojga ega bo'lganlar uni qondirish uchun nima va qanday qilish kerakligini bilishmaydi. Bunday holatda muammo borligi aytiladi.Keng ma'noda, loyiha bugungi kunda muammolarni qo'yish va hal qilishning o'ziga xos usuli sifatida tushuniladi. Maxsus - chunki har bir muammo loyihaviy tarzda hal etilmaydi. Cho'lda yoki o'rmonda oziq-ovqat izlash uchun loyiha kerak emas. Muammolarni hal qilishning loyiha usuli istalgan natijaning tasviri noto'g'ri aniqlanganda kerak bo'ladi va u istalgan natijaga erishish jarayonini rejalashtirish mumkin bo'lganda, jarayonni nazorat qilish va tartibga solish mumkin bo'lganda ishlab chiqilishi kerak. rejalashtirilgan harakatlar. Adabiyotlar ro'yxati: 1. Galperin P.Ya. Ichkilashtirish ta'limotiga // Psixologiya savollari. - 1966. - 6-son. 2. Galperin P.Ya. Aqliy harakatlarni shakllantirish bo'yicha tadqiqotlarni rivojlantirish // SSSRda psixologiya fani. T 1. - M.: Ma'rifat, 1959. - S. 441-469. 3. Davydov V.V. Rivojlantirib ta'lim nazariyasi. - M.: INTOR, 1996 yil. 4. Davydov V.V., Andronov V.P. Ideal harakatlarning kelib chiqishi uchun psixologik shartlar // Psixologiya savollari.- 1979.- 5-son. 5. Kilpatrik V. X. Loyihalar usuli. - L., 1925 yil. 6. Lazarev V.S. P.Ya.ning nazariyalarida aqliy harakat tushunchalari va uning shakllanishi. Galperin va V.V. Davydova // Psixologiya masalalari.- 2010.- 4-son. 7. Po‘lat E.S. http://www.ioso.ru/distant/project/meth%20project/method%20pro.htm "ZAMONAVIY TA'LIM MUAMMOLARI" internet jurnali Download 98.53 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|