Ózbekistan respublikasí joqari bilim, PÀn hàm innovatsiyalar ministrligi

2.2 Yod jetispewshiligi hám aqıbetleri
Iod organizmge kerek bolǵanınan kóbirek islep shıǵarılǵanlıǵı sebepli, qalqansimon bóz aktivlew isley baslaydı. Mikroelementdin artıqsha tásiri astında ol kóbirek gormonlar islep shıǵara baslaydı, bul gormonal fondıń aynıwına alıp keledi. Óz gezeginde, gormonlar óndiristiń kóbeyiwi taǵı yodning artıqsha muǵdarın keltirip shıǵaradı. Bul tek dáslepki basqıshlarda toqtatılıwı múmkin bolǵan sheksiz cikl. Eger waqıtında emleniwge ámel etińmasa, aqıbetler qaytarılmas halǵa keliwi múmkin. Yad hám gormonlardin kópligi endokrin sistemaǵa da, denediń barlıq sistemalarına da tásir etiwi múmkin.

• 
  uyqısızlıq ;
  
• 
  basqınshılıq hám asabiylashish menen keshetuǵın hám gormonlarning kópligi sebepli júzege keletuǵın nevrozlar;
  
• 
  taxikardiya, aritmiya, joqarı qan basımı ;
  
• 
  kóz almalarınıń shıǵıp ketiwi hám olardı erkin háreketlantira almaslik;
  
• 
  kózlerde jırtiq, qichishish hám janıw ;
  
• 
  tarqaq itibar, umıtshaqlıq hám konsentraciyanıń etiwmasligi;
  
• 
  metabolik processlerdiń tezleniwi sebepli keskin salmaq joytıw
  
• 
  kóriwdiń jamanlasıwı, bul onıń tolıq joǵalıp ketiwine alıp keliwi múmkin
  
• 
  bosanqı taslandıq hám tez-tez ishek háreketleri;
  
• 
  turaqlı ashlıq sezimi yamasa kerisinshe, ıshteydiń etiwmasligi;
  
• 
  ashıw hám asqazan shirasining kóbeyiwi;
  
• 
  subfebril temperatura ;
  
• 
  ayaqlardıń ısıp ketiwi;
  
• 
  nápes etiwmovchiligi, kishi fizikalıq zorıǵıw menen tez-tez nápes qısılıwı ;
  
• 
  shash hám tırnaqlardıń mortlıǵı hám qatlamlarǵa bóliniwi;
  
• 
  kúshli tashnalik;
  
• 
  tuwılishning tómenlewi hám keyinirek ulıwma hámledar bo'lolmaslik;
  
• 
  tez-tez siyish;
  
• 
  hayz dáwirdiń aynıwı ;
  
• 
  bas awrıwı hám sananı joytıw.
  

Bul kesellik, eger tezlik penen emlenmasa, qaytarılmas processlerdiń payda bolıwı menen birge keledi. Ol menen insan denesi denediń immun hám endokrin sistemaların biygana antijenler retinde qabıl etedi hám olardıń iskerligi menen gúresa baslaydı. Bul zıyanlı sırtqı faktorlardıń tásiri menen baylanıslı dep shama etiledi, buǵan juwapan bunday reakciya ashıladı. Kóbinese qalqansimon bóz bunnan kóbirek azap chekedi, bul bolsa ózin aktivligi asıwı menen qorǵawǵa háreket etedi, bul bolsa yodning artıqsha bolıwına alıp keledi. Bul kesellik tómendegi belgiler menen xarakterlenedi: Nawqastıń kózleri ádetde úlken ashıladı, bo'rtib shıǵadı, silekey qabatlar quriydi, kon'yunktivit payda boladı. Az-azdan, kóriw pútkilley joǵalgunga shekem jamanlasadı.
Oraylıq nerv sisteması tárepinen asabiylashish, asabiylashish, uwayım payda bolıwı baqlanadı. Ádetde nawqas uyqlap qololmaydi, bul onıń jaǵdayın jáne de salmaqlilestiredi.Júrek-qan tamır sistemasınıń reakciyası júrektegi awrıw payda bolıwında, basımdıń asıwı hám aritmiyalarda kórinetuǵın boladı. Uglevodlarni qayta islew procesi buz'ladı, bul kóbinese diabetke alıp keledi.Búyrek ústi bózi kerekli muǵdarda gormonlar islep shıǵarıwdı toqtatadı, bul er adamlarda jınıslıq hálsizlikke, áyellerde bolsa biypushlıqqa alıp keledi.
Qalqansimon bóz jaylasqan aymaqta organdıń kóbeyiwi sebepli adamda guatr ósedi. Házirge shekem bul keselliktiń etiologiyasi tolıq tushunilmagan. Sozılmalı tonzillit, vitiligo, diabetes mellitus hám Addison keselligi menen awırǵan adamlar qáwip astında ekenligine ishoniladi. Graves keselligi viruslı infektsiya yamasa grippning nátiyjesi bolıwı múmkin.
Iodnin' kópligi menen birge keletuǵın birinshi belgiler

• 
  artıqsha terlew;
  
• 
  jumıs qábiletiniń tómenlewi;
  
• 
  dene degi qaltıratpa;
  
• 
  salmaq joytıw ;
  
• 
  libidoning tómenlewi;
  
• 
  áyellerde hayz kóriwdiń aynıwı hám er adamlarda erektil funkciyanıń tómenlewi;
  
• 
  fizikalıq iskerlikke taqat etpeslik, turaqlı iktidarsizlik.
  

Dene degi yodning artıqsha yamasa joq ekenligin ǵárezsiz túrde qanday anıqlaw múmkin Úyde artıqsha yodni anıqlaw ushın sizde paxta tayaqshası hám bir shıyshe yad eritpesi bolıwı kerek, bul ádetde jaralardı emlew ushın isletiledi hám derlik hár bir úyde ámeldegi:
Keshte, jatıwdan aldın, sannıń sırtqı tárepine yamasa as qazanǵa paxta sumkasi menen yad tórin qóllaw kerek. Azanda, uyg'onganingizdan keyin, mash qanday sıpalganiga itibar beriwińiz kerek. Eger ol tek yarımı kórinetuǵın bolsa, ol halda denede artıqsha yad joq.. Biraq eger kún dawamında tor qóllawdan keyin tezlik penen birdey formada qalsa, bul yad óndiristiń kóbeyiwin kórsetedi. Tap sol zattı azanda qılıw múmkin - bul jáne de isenimli variant boladı, sebebi oyanıw waqtında dene degi barlıq processler aktivlew isleydi. Siz bilektiń ishki bólegine yad sızıǵın qóllawıńız hám kún dawamında yodning qanday sıpalishini baqlawıńız kerek. Eger jumıs kúniniń aqırında sızıq oqarib ketken bolsa, ol jaǵdayda artıqsha yad joq.
Biraq úshinshi usıl eń anıq esaplanadı. Keshte bilektiń ishki bólegine bir emes, bálki hár qıylı qalıńlıqtaǵı ush pútkil sızıqlar qollanıladı. Eń názik menen baslaw hám eń qalıń menen tamamlaw usınıs etiledi. Eger azanda juqa sızıq joǵalsa, ortası oqarib ketti hám qalıń bolıp qaldı - dene degi yad kerekli muǵdarda. Eger ush qayıs zorǵa kórinetuǵın yamasa joǵalǵan bolsa, bul yad tańsıqlıǵınıń belgileri bolıp, onıń artıqsha bolıwınan kem emes.Eger insan óziniń endokrin sisteması jaqsı islep atirǵanına isenim payda etiwdi qálese, lekin usı waqıtta ózin áp-áneydey sezim qilsa, bunday tájiriybeler orınlı bolıp tabıladı. Qanday bolmaydıin, joqarıdaǵı belgilerden biri tapılsa, tolıqlaw tekseriw hám kerekli dári-dármanlardı buyırıw ushın shıpakerge keliw kerek.
Iodni deneden qanday alıp taslaw múmkin:Dástúriy medicina mudamı da saldamlı buzılıwlarǵa járdem bere almaydı, biraq dári-dármanlardı emlew menen birgelikte onı qóllaw jaqsı nátiyjeler beredi. Onıń ushın dietani azmaz ózgertirip, yodni xalıq usılları menen deneden alıp taslawıńız múmkin. Chechevica, lobıya hám piste sıyaqlı dukkaklilarni hár kúni tutınıw qılıw artıqsha yoddan tezirek qutılıwǵa járdem beredi. Biraq, bul ónimler onıń islep shıǵarılishini kemeytirmeydi, bálki yoddin organizmge sıpalishini aldın aladı. Hámmeyoqni, mákke hám saya da bul ayrıqshalıqlarǵa iye. Bunnan tısqarı, qalqansimon bezdiń aktivligi asıwı menen sút ónimlerin tutınıw qılıw, máyek tutınıw qılıw hám kraxmalda jele ıshıw usınıs etiledi.
Qulupnay japıraqlarında infuziondan paydalanıw az-azdan artıqsha yad menen gúresiwge járdem beredi. Tayarlaw ushın bir stakan ıssı suw quyılıw ushın bir palaw qasıq qurıtılǵan japıraqlar kerek. Kúnine bir neshe ret kishi bólimlerde tutınıw etiń.Organizmde yoddin kóp yamasa joq ekenligin tek arnawlı tekseriwden ótkennen keyin anıqlaw múmkin. Eger qandayda bir kisi turaqlı ızǵar jótel hám murın murının anıqlasa hám buǵan terinde akne kórinisindegi reakciya qosılsa, bul yad islep shıǵarıw dárejesin tekseriw ushın sebep bolıp tabıladı. Artıqsha muǵdardan yododerma hátte rawajlanıwı múmkin - bul bawırrang daqlar kórinisindegi teri lezyonlari.
Iodni deneden alıp taslaw, birinshi náwbette, onıń artıqsha deregin alıp taslawǵa qaratılǵan. Salmaqli jaǵdaylarda hám kúshayganda, awız boslig'ini juwıw hám natriy eritpesi menen as qazandı juwıw kórsetiledi. Yad menen ótkir záhárleniwde natriy tiosulfat eritpesi menen juwıw ámelge asıriladı hám yad qaldıqları terinen shiǵarıladı. Juwıw tawsılǵannan keyin, siz sorbentni ıshıwıńız múmkin. Tazalawdan keyin bir jup shiyki máyek tutınıw qılıw hám bir stakan sút ıshıw usınıs etiledi. Qalqansimon bezdi ońlaw ushın dári-dármanlar shıpaker tárepinen saylanadı hám buyıriledi - bul halda óz-ózin emlew jaǵdaynı jáne de salmaqlilashtirishi múmkin.
Ádetde, artıqsha yad menen jasaw jayın ózgertirgunga shekem turmıs tárizińizdi tupten ózgertiw usınıs etiledi., sebebi bul hádiyse málim bir aymaqtıń tábiyiy qásiyetleri menen qozǵatılıwı múmkin. Bunday halda, awqatlanıwdı ońlaw haqqında unutpań.Eger siz gipertiroidizmga uqsas belgilerdi tapsańız, tezlik penen shıpaker menen máslahátlashiw kerek. Yoddin hádden tıs kópligi sıyaqlı buzılıw uzaq waqıt dawamında itibardan shette qalıwı hám keyin qáweterli kesellikke alıp keliwi múmkin, sol sebepli erte kesellikti anıqlaw tabıslı emleniw hám tez tikleniw ushın úlken áhmiyetke iye.
Iod insan denesi ushın zárúr bolǵan element bolıp tabıladı. Biologlar yodni mikroelement dep ataydılar. Biziń denemizde bul mikroelement júdá zárúrli rol oynaydı, sebebi ol metabolik processlerdiń natiyjeliligine úles qosatuǵın tiroid gormonlarini jaratıwda qatnasadı. Sonıń menen birge, yodni etarli dárejede tutınıw qılıw hám soǵan uyqas túrde qalqansimon gormonlarning etarli dárejede islep shıǵarılıwı denediń normal rawajlanıwı hám artıwın támiyinleydi, sonıń menen birge, ıssılıq islep shıǵarıw ushın juwapker bolıp tabıladı. Iodnin' denemizdegi zárúrli rolin esapqa alǵan halda, ol qanday azıq-túlikler bar ekenligin biliw kerek. Óytkeni, qalqansimon bóz tuwrı islewi ushın oǵan kerek, bunnan tısqarı, ol joqarıda xarakteristikalanǵan qalqansimon gormonlar hám tiroksin islep shıǵaradı. Biziń denemizde yad islep shıǵarılmaydı, sol sebepli onı tek sırtdan alıw múmkin. Sonısı itibarǵa ılayıqki, búgingi kúnde keselliklerdiń úlken bólegi adamlardıń dietasida yodning kópligi sebepli júzege keledi. Bul tekǵana onıń sawlıgına, bálki turmısına da abay salıp qoyıwı múmkin.
Statistikalıq maǵlıwmatlarǵa kóre, 200 millionǵa jaqın adam artıqsha yoddan azaplanıp atır hám derlik bir milliard adam qáwip astında. Dúnyada adamlardıń kúndelik ratsionidagi yad muǵdarı normadan talay tómen bolǵan eki júzge jaqın mámleketler bar. Insan denesinde yodning etiwmasligi da insan salamatlıǵına unamsız tásir kórsetiwi múmkin, sonıń menen birge, onıń artıqsha bolıwı múmkin.Yod menen záhárleniw " yodizm" dep ataladı. Qaǵıydaǵa kóre, bunday záhárleniw yad bug'ini nápes alıp atırǵanda, organizmge yad kiritilgende júz boladı, onıń dozasi kúnlik dozadan júzlegen teńdey joqarı. Záhárleniw, sonıń menen birge, adam uzaq waqıt dawamında yad preparatidan paydalanǵande de payda bolıwı múmkin. Bunnan tısqarı, teńiz qıraq zonaları xalqı artıqsha muǵdardan azaplanıwı múmkin. Yodizm hádiysesin anıqlaw onsha ańsat emes, geyde shıpakerler bunı nadurıs allergik reakciya dep ataydılar.
Záhárleniwdiń eki túri ámeldegi - ótkir hám sozılmalı. Ótkir záhárleniw qısqa waqıt ishinde yodning kútá úlken dozasi insan denesine kirgende júz boladı. Sozılmalı záhárleniw yodni kishi dozalarda, lekin uzaq waqıt dawamında úzliksiz túrde tutınıw qılıw ámeldegi bolǵanda esaplanadı. Keselliktiń pútkil quramalılıǵı hám zorlıqshılıǵı tutınıw muǵdarı jáne bul elementtiń denege kirisiw usılı menen anıqlanıwı múmkin. Joqarıda aytıp ótilgeni sıyaqlı, ótkir záhárleniw artıqsha belgine aylanıwı múmkin, bul yad bug'ini nápes alıp atırǵanda payda boladı hám adam ushın oǵada qáwipli jaǵdayǵa alıp keliwi múmkin. Sonnan keyin tezlik penen júrek etiwmovchiligi nátiyjesinde ókpe isiki payda bolıwı múmkin. Yodizm menen nawqaslardıń kóbisi teri hám nápes jollarıniń silekey perdelerin tırnaw ózgesheligi menen rawajlanadı. Bunday belgiler tuprik bózining ısıp ketiwi hám ısıp ketiwi bolıwı múmkin, nátiyjede kóp muǵdarda tuprik, murın aǵıwı, kózlerdiń aǵıwı hám qaqırıq menen ızǵar jótel payda boladı.
Joqarıdaǵı barlıq belgilerdi esapqa alǵan halda, siz iododerma dep atalatuǵın kesellikti de anıqlawıńız múmkin - bul teriniń zaqım aliwi. Shıpakerler bunı allergik processlerge yamasa qan tamırlarındaǵı isiw ózgerislerine bólesedi. Kóbinese lezyonlar júz, moyin hám ekstremitalarda baqlanadı. Olar magistralda hám bas terisida kemrek tarqalǵan. Yuzda akne payda boladı, bul qichishish hám janıw menen birge keledi. Kólemi úlkenlesip, olar 0, 5 ten 3 sm ge shekem bolǵan kók-biynápshe gúli reńniń awrıwlı qáliplesiwine aylanadı. Sonıń menen birge, yoddin kópligi menen adam qızılsha, ürtiker hám birpara jaǵdaylarda dermatit sıyaqlı keselliklerdi rawajlanıwı múmkin. Kúyiw bolsa, teriniń ziyanlanǵan jaylarında jaralar payda boladı, olar keyinirek uzaq waqıt shıpa beredi. Dene degi artıqsha yoddin basqa belgileri de ámeldegi, mısalı:

• 
  sozılmalı kon'yunktivit hám blefarit;
  
• 
  kóriw keskinliginiń tómenlewi, salmaqli jaǵdaylarda Katarakt rawajlanıwı múmkin;
  
• 
  kirpıklar payda bolǵanda, joqarı kóz qabaqlarında qabıqlı teri payda boladı ;
  
• 
  awızda metall ta'mi;
  
• 
  awız boslig'ining ayriqsha boyalıwı hám awızdan ayriqsha iyis;
  
• 
  bulshıq et awrıwı, kramplar, hálsizlik, diareya, salmaq joytıw ;
  
• 
  bas awrıwı, bas aylanıwı, oǵıwı hám qayt qılıw ;
  
• 
  tamaqtaǵı awrıw hám janıw, dawıs hám kúshli tashnalik;
  
• 
  júzimsik gepatit (bawır zaqım aliwi);
  
• 
  teriniń hám silekey perdelerdiń málim jaylarında sarg'ishlik;
  
• 
  nápes jollarıniń isiwi (faringit, sinusit, sinusit, bronxit);
  
• 
  zaiflashgan immunitet hám tez-tez tımaw, tonzillit, pnevmoniya.
  

Joqarıdaǵı barlıq belgiler menen bir qatarda, yodning artıqsha muǵdarı tekǵana qalqansimon bezdiń iskerligin inhibe etiwi, bálki onıń iskerligin kúsheytiwi múmkin, bul da insan denesine zálel etkazishi múmkin.
Kóp dene sistemalarınıń jumısında aktiv qatnas etiw, qalqansimon bóz funkciyasın tártipke salıw, kletka metabolizbe hám hátte ıssılıq uzatıw.
Bul " aktiv halogen" sebepli immunitet sistemasınıń turaqlılıǵın, sonıń menen birge, nawqastıń psixologiyalıq jaǵdayı támiyinlenedi.
Awa, biz ápiwayı yad, onıń kóp paydaları haqqında gápiramiz. Biraq bir waqtıniń ózinde ashlıq payda bolsa -ne? Yoddin kóbeyiwi úlkenler / balanıń sawlıgına qanday tásir etedi?
Ol yamasa bul elementtiń etiwmasligi onıń azǵantay artıqsha bolıwınan kóre qáwiplilew hádiyse degen pikir bar.
Biraq ámeliyat sonı kórsetedi, yoddin kóbeyiwi pútkil organizm ushın ólim qáwipi menen shegaralanad, jáne bul patologiyaning sebepleri júdá keń tarqalǵan :
yad óz ishine alǵan awqatlar etakchi orındı iyelegen teń salmaqlılıqsız awqatlanıw;

• 
  teńiz qurgaqda uzaq múddetli jasaw ;
  
• 
  elementke individual intolerans;
  
• 
  tuwrıdan-tuwrı baylanıs (awızdan paydalanıw, yad preparatlardin dozasini asırıp jiberiw, onıń puwini inhalatsiyalaw).
  

Eger mikroelement dárejesi haqıyqattan da kóterilgen bolsa, ol jaǵdayda bul patologiyaga ne sebep boladı? Endokrin sistema haqıyqıy krizisqa dus kelgenine qosımsha túrde... maylardıń / uglevodlarning tez bólekleniwi (nátiyjede: jaqsı awqatlanıwǵa qaramay, salmaq joytıw, tutınıw etiletuǵın bólimlerdiń kóbeyiwi);

• 
  ıssılıq uzatıwdı buzıw;
  
• 
  júrek-qan tamır sistemasınıń nadurıs islewi;
  
• 
  silekey qabat / kon'yunktiva / tuprik bózdin tırnaw ózgesheligi;
  
• 
  immunitettiń tómenlewi;
  
• 
  yododerma yamasa teriniń zaqım aliwi;
  
• 
  yodizm (ótkir / sozılmalı yad záhárleniwi);
  
• 
  Basedow keselligi, hipertiroidizm rawajlanıwı.
  
• 
  Ne ushın yodni qumsheker menen isletiw qáwipli?
  

Ámeliyat sonı kórsetedi, bul tekǵana dástúriy medicina retseptlerdin " dúkanida", bálki sol tárzde dene temperaturasınıń eliriwin qozǵawshı bolǵan hám sabaqlardı ótkerip jibermoqchi bolǵan mektep oqıwshılarınıń tapqırlıǵı arasında da júdá keń tarqalǵan hádiyse. Sonıń menen birge, poziciyaǵa iye bolǵan áyeller geyde tájiriybe ótkerediler, olar úy sharayatında abort qılıw arqalı istalmagan hámledarlıqtan qutılıwdı qálesedi. Biraq iod menen qumsheker zıyansiz birikpe emes hám eger siz bunday dáriniń bir bólegin tutınıw qılsańız ne bolıwı tek kórsetiledi. salmaqli záhárleniw, reanimatsiya hám múmkin bolǵan mayıplıq kórinisindegi aqıbetler. Óytkeni dene temperaturasınıń jasalma eliriwi qumsheker hám yoddin ózi qospasınan emes, bálki óńesh / as qazandıń kúyiwinen kelip shıǵadı.Qaytarıwshılardı titrant yad eritpesi menen tikkeley titrlew yodimetriya (yodimetrik titrlew) dep ataladı. Oksidlovchilarni J-menen reaksiya nátiyjesinde payda bolǵan ónim yodni titrant natriy tiosulfat standart eritpesi menen titrlew yodometriya (yodometrik titrlew) dep ataladı. Eki usıldı ulıwmalastırıp - yodimetrik yamasa yodometrik titrlew dep ataladı. Iodometriya, yodometrik titrlew dep atalıwshi, volumetrik ximiyalıq analiz usılı bolıp, oksidleniw-qaytarılıw titrlew bolıp, bunda elementar yoddin payda bolıwı yamasa joǵalıp ketiwi juwmaqlawshı noqattı kórsetedi.