Ózbekistan respublikasí veterinariya hám sharwashíLÍQTÍ rawajlandíRÍw mámleketlik komiteti
Download 0.96 Mb. Pdf ko'rish
|
O'gilay kurs ishi-1
|
5
1.1.Balıq tutıw torlarinin túrleri
Balıq tutıw : jabayı balıqlar toparın tutıw (tábiyiy jol menen qáliplesken topar) okean, teńiz, ishki suwlıqlar. 2. Balıqshilik (akvakultura) ishki suwlıqlarda jasalma jol menen balıq kóbeytiw. Balıq tutıwǵa salıstırǵanda antropogen tasirlerdi kompensatsiyalaw, suwlıqlardan aqılǵa say paydalanıw, balıq harqiyililigin saqlaw maqsetinde keyingi jıllarda balıqchilik tarawı talay rawajlanmaqta, ásirese tábiyiy suwlıqlardı jasalma jol menen balıqlastiruw (kól-suw saqlaǵısh balıqshilik xojalıqları), suw saqlaǵısh balıqchilik xojalıǵı, jaylaw balıqchilik xojalıǵı, sadkaiarda balıq jetistiriw, basseynlarda jedel balıq bagıw sıyaqlı balıqchilik formaları jedel surettlar menen rawajlanmaqta. Biziń respublikamızda vegetatsiya dáwiri talay uzın (210 kún). Balıqlar ekinshi jazda tavar jaǵdayına keledi. Sonıń ushın tiykarǵı dıqqat qoyıw balıq tutıw emes, kerisinshe balıq jetistiriwge, yaǵnıy balıqshilikka tiykarıangan xojalıqlardı qáliplestiriw. Aldımızǵa qoyılǵan maqsetke balıqshiliqtin odaǵı tarmaǵıari arqalı - suw saqlaǵısh balıqshiligi, sadkaiarda hám basseynlarda balıq bagıwdı sholkemlestiruw arqalı ámelge asıramız. Rawajlanǵan mamleketler basseynlardin hár m2 suvinan 100-200 kg tavar balıq jetistirilip atırlar. Suw saqlaǵısh xojalıǵınıń házirgi balıq jemisdarligi 15-20 s/ga bul bolsa tómen kórsetkish bolıp tabıladı. Sebebi kópshilik suw saqlaǵısh xojalıqları ekstensiv usılda, yaǵnıy tábiyiy azıqqa tiykarıangan halda jumıs juritpekteler. Jedel usılda balıq bagıw tek sapalı protein 37-50 % bolǵan omuxta jemga tiykarlanǵan boladı.
Suw saqlaǵısh balıqshilik xojalıǵı úlken maydan, úlken mugdardagi suw talap etedi. Basseyn usılında balıq bagıwda 2 x2 m, 2, 5 x2, 53 x3 m kólemdegiler paydalanıladı. Bunda suw resursınıń 0, 001 % den kemiregi paydalanıladı. Sadakalar bolsa tábiyiy suwlıqlardıń tereńligi 3-5 m den tap 40-50 m bolǵan ko'1, salma, kanallarda ornatıladı. Basseynlerda jedel balıq bagıwda sapalı omuxta jem isletip, jańa texnologiyanı qollap 4 0 -5 0 kg/m2 balıq ónimi alinadi.
6
Balıq tutıw tarmaqları ótken zamanda, sonday-aq tas ásirlerdi jámiyetlerinde keń qollanılǵan. Belgili bolǵan eń áyyemgi balıq an`i - bul Antrea tarmaǵı bolıp, ol basqa balıq tutıw úskeneleri menen Kareliyadagi Antrea qalasında (Finlyandiya ) 1913 jılda tabılǵan. Tor taldan jasalǵan hám eramizdan aldınǵı 8300 jıllarǵa tuwrı keledi. Jaqında Koreyada eramizdan aldınǵı 27000 jılǵa shekem bolǵan balıq tutıw tarmaǵı tabildi, bul olardı dúnyadaǵı eń áyyemgi balıq tutıw ásbapları boldı. Basqa bir balıq an`i tarmaǵınıń qaldıqları kesh mezolitge tiyisli bolıp, olar burınǵı teńiz tubinde shogiwshilar menen birge tabılǵan.[3][4] kuta (sızıqlardıń quramalı naǵısları geyde balıq ańları tarmaǵı dep tusintiriledi. Kolumbiya dáryasındaǵı amerikalıq jergilikli hinduler arsha aǵashı túbiri talshıǵı yamasa jabayı ótten seyin torların toqıwdı, taǵı taslardı salmaqlıq retinde isletiwdi. Júzip júriw ushın olar sadrdan jasalǵan tayaqlardan paydalanar edi, olar balıqlardi qorqitatugin hám olardı ustap turıwǵa járdem beretuǵın tárzde háreket qılatugin edi.[5] Evropadan aldınǵı kolemi úlken kanoeler járdeminde uzınlıǵı mıń metrden asatuǵın teńiz torların jaylastırdı. Torlar jasıl ziǵirdan toqılǵan, tas salmaqları hám jeńil taxtaları yamasa gurjana júzip júrgenleri ushın júzlegen adamlardı alıp júriwdi talap etiwi múmkinedi.
|
