Zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomlik va dizayn

27J. Rahimov. San'atga aylangan lahzalar.O'zbekiston adabiyoti va san'ati. Toshkent. 1989. 4-b
38

---

hozirgacha bor kuchini paxtadan mo’l hosil yetishtirishga sarflayotgan keksa dehqon 
Ziyoyev obrazi aniq yetkazib berilgan. Portretga tikilar ekansiz, ko’z oldingizda 
yuzlab minglab “oq oltin” ijodkorlari qiyofalari jonlandi. Ularning yaratuvchilik 
mehnatiga tahsinlar o’qigingiz keladi. “Suvchi Jamol” (1975) asarida esa tunlarini 
bedor o’tkazib, g’o’zalarga hayot ato qilayotgan dehqon qiyofasi yaratilgan.
Ilhom Jabborov faqat maishiy mavzularga murojaat qilmasdan, balki tarixiy 
mavzularga qo’l urgan. U ijodi davomida tarixiy mavzularda ham bir qator asarlar 
yaratgan. Uning Forobiy portretini ana shu mavzudagi eng yaxshi asar deyish 
mumkin. Haykaltarosh feodal tuzumi va islom aqidalari hukmron bo’lgan murakkab 
davrda yashab ijod etgan, insoniyat tafakkuri taraqqiyotiga ulkan hissa qo’shgan 
buyuk olimning qiyofasini yaratguncha katta izlanishlar jarayonini bosib o ’tdi. 
Chunki Forobiyning san’at muxlislariga manzur bo’ladigan obrazini yaratish uchun 
uning qiyofasi, betakror xatti-harakatlarini mukammal ifodalash bilan birga, qomusiy 
aql egasining ma’naviy dunyosini, tuyg’ular olamini gavdalantirish talab etilardi. U 
mana shunday qiyin vazifani bajarish uchun Forobiy yashagan davr tarixiy 
manbalarini, forobiyshunoslarning mushohadalarini puxta o ’rganib chiqdi. Bularning 
hammasi haykalning muvaffaqiyatli bunyod etilishida katta ahamiyat kasb etdi. 
Natijada qomusiy olimning bir qarashdayoq salobati bilan xotirada o’rnashib 
qoladigan haykali dunyoga keldi. Bu asar mahorat bilan yaratilgani uchun respublika 
konkursida uchinchi o’rinni egalladi. Uning tarixiy shaxslar seriyasidagi yana bir ishi 
“Boborahim Mashrab” deb ataladi. Mashrab ham adolatsiz jamiyat qurboni. 
Haykaltarosh Mashrab obrazida ana shunday g’urbatli davrning buyuk siymosi 
qiyofasini juda mahorat bilan tasvirlaydi. Bundan tashqari uning “Maksim Gorkiy”
(1976), “Hamid Olimjon” (1976), “Aloqachi” byusti (1977), “Habib Abdullayev”
(1977), “Timiryazev” (1977), “Farhod” (1978) kabi asarlari ham e’tiborga molikdir.
39

---

Ilhom Jabborov buyuk olim Xorazmiy haykali va do’sti Yuozas Lipas bilan 
hamkorlikda Yo’ldosh Oxunboboyev haykalini ham yaratganlar.28
Ilhom Jabborov oilasida ijobiy muhit, bir-birini tushunish va keragida yordam 
berish yaxshi odat bo’lib qolgan. Turmush o’rtog’i Tatyana teatrshunos. Katta qizi 
Laylo otasi izidan borib, Leningraddagi badiiy akademiyaning tasviriy san’at 
fakultetida ta’lim olgan. Bu oilaning xonadonida bo’lgan kishi o’zini san’at 
muzeyining bir burchagidadek his qiladi. Qishloq manzaralari, zamondoshlarimizning 
portretlari hamma hammasi sizga bir olam quvonch baxsh etadi. Ularni tomosha 
qilgan har bir kishi dilida allaqanday bir iliqlik tuyadi.
Birinchi bobga yakun yasagan holda quyidagi xulosalarni keltirish mumkin: 
XX asrda O’zbekistonda haykaltaroshlik namunalari inqilob g’alabasining g’oyaviy 
natijalari sifatida paydo bo’lganini ko’rishimiz mumkin. O’zbekistonning bir qator 
viloyatlari Toshkent, Buxoro, Samarqand va Qo’ qon kabi yirik shaharlarda inqilob 
kurashchilari va xalq hayotini ifodalab beruvchi mahobatli haykallar o’ rnatiladi. Bu 
jarayonda bir qator haykaltaroshlar Kudryavseva, O. Korjinskaya, G. Massons, 
Grishenko, Krimskaya kabi haykaltaroshlar o’z ijod namunalarini ya ratdilar.
Bundan 
tashqari, 
milliy 
haykaltaroshlarimizdan 
M. 
Musaboyev. 
A. 
Shaymurodov, X. Xusnuddinxo’jayev, A. Ahmedov, G. Xoliqov, A. Boymatov kabi 
haykaltaroshlar ham o’zbek haykaltaroshligi sohasiga o’z hissalarini qo’shdilar. Shuni 
alohida ta’kidlash lozimki, D. Ro’ziboyev. J. Quttimurodov, A, Xotamov, T. 
Tojixo’jayev kabi iste’dodli haykaltaroshlar ham XX asr ikkinchi yarmida juda faol 
ish olib bordilar. Shular orasida Ilhom Jabborov o’zbek haykaltaroshlik san’atiga 
alohida hissa qo’shib kelmoqdalar. Haykaltarosh ijodining ilk davrlarida dastgohli 
haykaltaroshlik asarlari yaratgan bo’lsa, keyinchalik tarixiy shaxslarni, yozuvchi va 
shoirlarni mahobatli haykallarini ishlash uning asosiy yo’nalishiga aylandi. U hozirgi 
kunda asosan mahobatli haykaltaroshlik namunalarini yaratish bilan shug’ullanib 
kelmoqda.