Zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomlik va dizayn

Исскусствознания. № 1339.
4 Р. Такташ. Художественные процессы в изобразительном искусстве Узбекистана 1980-ое (живопись, 
скульптура). Ташкент, 1995. - Фонд НИИ Исскусствознания. № 1408.
5 Г. Бабажанова. Синтез искусств на современном этапе (тенденции и развитыя). - Ташкент, 1986. - Фонд НИИ 
Исскусствознания. № 1315.
6 Г. Бабажанова. Увековечивая память павших. - Ташкент, 1986. - Фонд НИИ Исскусствознания. № 1293.
7 Г. Бабажанова. Поиски своебразия в 1970-1980-е годы. - Ташкент, 1986. - Фонд НИИ Исскусствознания. № 
1293\65.
8 А.Хакимов. Современная декоративная пластика Республик Средней Азия. Ташкент: Фан,1992.
6

---

original shakllanish davri, 1970-yillardan keyingi jarayonlarni esa rivojlanish bosqichi 
sifatida tasnif etishimiz bir qadar asosli bo’ladi.
B. Bobojonova 
oldingi 
davrda 
o’rnatilgan 
II jahon urushi 
qurbonlari 
haykallarining badiiy salmog’ini tadqiq etar ekan, badiiy saviyali yodgorliklar bilan 
birga ijodiy muammolarga ham alohida e’tibor qaratadi. Xususan, Buxoro (Romiton 
tumani, haykaltarosh V. Kuriyajkin). Xorazm (Qo’shko’pir tumani haykaltarosh N. 
Pak), Farg’ona (Toshloq tumani, haykaltarosh L. Parelman) kabi viloyatlarda 
jangchilarga o’rnatilgan ayrim haykallarda kasbiy tajribasizlik tufayli ma’no yechimi 
to’liq ochib berilmaganligi, materiallarni ham obraz uyg’unligiga mos ravishda 
tanlanmaganligini bayon etadi. Shuningdek, jangchilarga atalgan yuzlab yodgorliklar 
va ona obrazlari gavdalantirilgan beton haykallarning badiiy saviyasini salbiy 
baholab, ularni uch guruhga bo’lib izohlaydi. Birinchi guruh tarkibiga malakali 
ijodkorlarga tegishli haykallar; ikkinchi guruhga havaskorlar, ya’ni maktab 
o’quvchilari (uyushgan), ishchilar, askarlar, xalq ustalari tomonidan yaratilgan 
haykallar; uchinchisiga esa, buyurtmachilarga muallif sifatida o ’z nomlarini sir tutgan 
shaxslar tomonidan bajarilgan haykallar.
Shuningdek, XX asr ikkinchi yarmidan boshlangan haykaltaroshlikdagi 
rivojlanish omillari E. Xo’jayeva ma’lumotlarida ham o’z aksini topgan. Masalan, 
olima 1960-yillarda Rossiya badiiy akademiyasini tamomlagan haykaltaroshlar 
hisobiga o’ziga xos rivojlanish davri boshlanganligini, o ’sha davr portretlarida 
tasvirlanuvchining ichki dunyosini emas, balki jamoa ishlariga ko’proq yoritilganini 
e’tirof etgan. Uning ta’kidlashicha, ko’p millatli xalqlar san’ati va jahon plastikasi 
tajribalariga ergashish ta’sirida 1980-yillarda O ’zbekiston portret plastikasida yangi 
bosqich vujudga keldi. Shu yillarda yaratilgan portretlarda obrazlilikning man’aviy 
chuqurligi va murakkabligi ortdi.
Zamonaviy o’zbek haykaltaroshlik san’ati xususida tadqiqotlar vaqtli matbuot 
va jurnallarda e’lon qilingan maqolalardan iborat bo’lgani holda D. Po’latovning
7

---

“O’zbekiston zamonaviy haykaltaroshligining rivojlanish tamoyillari” 9 mavzusidagi 
nomzodlik dissertatsiyasi muhim manba vazifasini bajaradi. Bu dissertatsiyasada 
asosan dastgohli va mahobatli haykaltaroshlik namunalari haqida va ularning tahlili 
tog’risida so’z yuritiladi.
2001-yili olimlar tomonidan bajarilgan “O ’zbekiston san’ati” 10 (1991-2001- 
yillar) nomli barcha san’at jabhalariga bag’ishlangan kitobda haykaltaroshlik ham ilk 
bor kengroq yoritildi. Biroq, kitobning janr talablariga ko’ra ijodiy jarayon masalalari 
qisman e’lon qilindi. Xususan, bu davrda yaratilgan “Alisher Navoiy”, “Amir 
Temur”, 
“Mirzo 
Ulug’bek”, 
“Mirzo 
Bobur”, 
“Al-Farg’oniy”, 
“Jaloliddin 
Manguberdi”, “Alpomish” kabi eng yirik mahobatli haykallarning badiiy ifodasi, 
g’oyaviy mazmuni yoritib o’tilgan.
Yuqorida keltirib o’tilgan adabiyotlarda, Ilhom Jabborov ijodiga tadqiqot talabi 
doirasida murojaat qilinib, alohida obyekt sifatida o ’rganilmagan.