Zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

Ongning manbalari masalasida ob'ektiv idealistik, vulgar materialistik, fenomenologik va h.k. yondashuvlar mavjud. Vulgar materialistik qarashga asosan (jigar safro ishlab chiqarganday miya fikr ishlab chiqaradi) ongning moddiy substrati bilan bog‘liq-ligiga e'tibor berishadi, ongni moddiy o‘zgarishlarga bog‘laydi. Ob'ektiv idealistik qarashga asosan ongning miyaga bog‘liq bo‘lmagan tuzilishi va tashkil etuvchilarini aniqlashga e'tibor berishadi, ongning qandaydir ruhiy faktor tomonidan belgilanadi, deb tushun-tirishadi. Falsafiy realistik oqim vakillari ongning mazmuni-ni belgilovchi faktorlar ichida quyidagilarni ajratib ko‘rsatadi-lar. Birinchidan, tashqi moddiy va ruhiy dunyo, tabiiy, ijtimoiy va ruhiy hodisalar ongda konkret-hissiy va tushunchaviy obrazlar sifatida aks etadi. Ikkinchidan, ongning manbai ijtimoiy-mada-niy muhitdir. Umumiy tushunchalar, axloqiy, estetik qoidalar, ijtimoiy ideallar, huquqiy normalar, bilish faoliyatining shakl-lari va usullari. Uchinchidan, individning ruhiy dunyosi ongning manbaidir. Insonning o‘z hayotiy tajribasi, kechinmalari: tashqi ta'sirotlar bo‘lmagan vaqtda inson o‘z o‘tmishini eslaydi, o‘z kelaja-gini rejalashtiradi va h.k. Insonlar musiqa, rassomchilik san'ati-ning namunalariga turlicha munosabatda bo‘ladilar. Boshqacha aytgan-da, in'ikos etish jarayonining dinamikasiga insonning ruhiy dunyo-si qo‘shiladi. To‘rtinchidan, makrotuzilishga ega tizim bo‘lgan miya ongning manbai hisoblanadi. Miya neyronlardan tashkil topgan bo‘lib, ongning umumiy funksiyalarini materiyaning hujayra dara-jasida amalga oshirishni ta'minlaydi. Miyaning shartli-reflektor faoliyatigina emas, balki uning bioximik tuzilishi ham ongga, uning holatiga ta'sir etadi.
Ongning aktual mazmuni shakllanishida barcha manbalar o‘zaro bog‘liqdir.
Ongning funksiyalari. Ong yordamida inson 4 xil vazifalarni hal etadi:

1. 
   borliqni aks ettiradi va u haqida bilimlar hosil qiladi (ongning bilish funksiyasi);
   
2. 
   borliqning hodisalariga baho beradi va ularga nisbatan o‘z munosabatini aniqlaydi (ongning baholi-yo‘naltiruvchi funksiyasi);
   
3. 
   o‘z ehtiyojlarini anglaydi va ularga intilish kerak deb hisoblaydi (ongning maqsadni aniqlovchi funksiyasi);
   
4. 
   dastalabki uch vazifaning hal etilishiga qarab o‘z xulqini boshqaradi (boshqariuv fnuksiyasi).