Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA

KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Ekalogiya Fani bo’yicha

Amaliy ish 2

19- variant

Bajardi:831-18 guruh talabasi

Xudoyberdiyev Dilshod

TOSHKENT 2020
2. Amaliy topshiriqni bajaring.

2-topshiriq. Organik yoqilg'ining yonish mahsulotlarini aniqlash.
Ma'lumki, o'tin yoki ko'mir yonishida karbonat angidrid (CO₂) dan tashqari uglerod oksidi (CO₂) ham hosil bo'lishi mumkin. Is gazi havodagi kislorod bilan oson oksidlanadi va ochiq havoda yoqilg‘i yonganda yoki havoga intensiv ravishda tortilishi orqali inson hayoti uchun havf solmaydi. Ammo yopiq xonada is gazi og‘ir zaxarlanishga,hattoki o‘lim holatigacha olib kelishi mumkin. Bu holatning kelib chiqishiga sabab, is gazining molekulaksining o‘lchami kislorod molekulasidan ozgina ortiqligidir. Nafas olishda nafasi yo‘llariga tushib qolganda, ular gemoglobin molekulasiga qaytib chiqmaydigan bo‘lib joylashib oladi, normal sharoitda kislorodni yetkazib beruvchi va oksidlangan (is gazi) moddalarni insonlarning har bir to‘qmasidan olib ketuvchi “tansport” vazifasini bajaradi. Natijada organizm kislorod yetqazib berish buziladi - “transporter”digi o‘rni bandligi uchun. Aytilganlardan ko‘rinib turibtiki, yonish va nafas olish jarayoni o‘rtasida to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘lanish mavjud.

Chunki is gazining zichligi havo zichligida kamroq bo‘lganligi tufayli, shamollatishi yo‘q bo‘lgan xonalarda shiftda to‘planib qoladi. Is gazi va karbonad angidrid gazi rangsiz, hidsiz bo‘lganligi sababli, konsrentatsiya miqdorini havfli darajaga oshib borishi xonadagi insonlar uchun sezilmaydi. Bundan tashqari cho‘g‘langan ko‘mirda karbonad angidrid is gazi ko‘rinishda tiklanadi (CO₂+C=2CO), bu qo‘shimcha havf tug‘diradi,chunki karbonad angidrid gazining ruxsat etilgan konsrentatsiyasi(REK) is gazinikiga nisbatan ancha kam.

Topshiriqni bajarayotganda, namunada keltirilgan barcha taxminlar haqiqiy sharoitda sodir bo'lmasligini tushunish kerak. Xususan, karbonat angidrid va uglerod oksidi yopiq xonada bo'lishiga qaramay, ular zichligi teng bo'lmaganligi sababli bir-birining ustida joylashgan bo'lsa-da, aniq interfeys mavjud emas, ammo ma'lum aralashtirish qatlami mavjud.
1.2. Topshiriqni bajarish uchun misol

Misol. Quyidagi parametrlar asosida (xonani uzunligi l=3 m; xonani kengligi n=6 m; xonani balandligi h=2.7 m. yonilg‘I og‘irligi m=20 kg; yonish koefitsienti k=0,85; Ψ₁=0,14 to‘liq yonib ulgurmagan (CO hosil qiluvchi) uglerod miqdoriga javob beruvchi koefitsient; Ψ₂=0,1 ikkilamchi jaryonda CO hosil bo‘lishiga javob beruvchi koefitsient. T₁=44⁰C=317K; P=789mm.rt.st.) yog‘och, ko‘mir yoki boshqa turdagi yonilg‘ilarni yopiq xonada to‘liq yonishida xonananing qaysi balnadligida is gazini to‘planishini va is gazi qanday xajimni egallashini toping. Sodda qilib aytganda, uglerod oksidi yuqori qismida joylashgan va boshqa gazlar bilan aralashmaydi deb taxmin qilamiz.

Hisoblash: Barcha yoqilgan yoqilg'ini toza uglerod deb taxmin qilamiz. Uning miqdori yonish koeffitsienti bilan yoqilg'i massasi mahsuloti bilan aniqlanadi:

(1.5)

yoki
Yoqilg‘ini yonishi parallel holda ikkita jarayonda boradi:
(1.6)