Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси

Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
______________________________________________________________________
Амалий иқтисодиёт фани
3 мавзу. Талаб ва таклиф назарияси. Бозор мувозанати. Case study.
1-savol: Olimlarning ta’kidlashicha, apelsin iste’mol qilish qandli diabet xavfini kamaytiradi va shu bilan birga fermerlar apelsin daraxtlarini ko’proq apelsin ishlab chiqarishga zamin yaratuvchi yangi o’g’itdan foydalanadilar. Ushbu o’zgarishlar apelsinning muvozanat narxi va miqdoriga qanday ta’sir ko’rsatishini tushuntiring va grafik(lar) orqali ifodalang.

Javob:

1 kg Apelsin narxi (so`m)	Talab qilingan Apelsin miqdori (kg)	Taklif qilingan Apelsin miqdori (kg)	Talabning va taklifning oshib ketishi (Q, -)
1200	8	1	+7
1400	6	2	+4
1600	4	4	+-0
1800	2	6	-4
2000	1	8	-7

Jadvaldan ko`rinadiki, faqat 1 kg Apelsinning narxi 1600 so`m bo`lgandagina qo`yilgan talab va tovar taklifi teng. Bozorda taklif qilingan tovar miqdori bilan talab qilingan tovar miqdori teng bo`lgan sharoitdagi narx muvozanat narxi deyiladi.
Fermerlar apelsin daraxtlarini ko’proq apelsin ishlab chiqarishga zamin yaratuvchi yangi o’g’itdan foydalana

Bu grafik quyidagi holatni aks ettiradi.

P

D ortiqcha taklif S
2000

1800

1600 ye - bozor muvozanati

1400

1200 ortiqcha talab

S D

O
Ko’rinib turibdiki, ko’proq apelsin ishlab chiqarish muvozanatlikning buzilishiga sabab bo`ladi.


2-savol: Tasavvur qiling-a, siz Kanzasdagi bug'doy fermerisiz. Siz butun daromadingizni bug'doy sotishdan olganingiz uchun siz yeringizni iloji boricha unumdor qilish uchun ko'p kuch sarflaysiz. Siz ob-havo va tuproq sharoitlarini kuzatib borasiz, dalalaringizni zararkunandalar va kasalliklarga tekshirasiz, qishloq xo‘jaligi texnologiyasining eng so‘nggi yutuqlari bilan tanishasiz.
Bilasizki, qancha ko‘p bug‘doy yetishtirsangiz, o‘rim-yig‘imdan keyin shuncha ko‘p sotishingizga to‘g‘ri keladi, daromadingiz va turmush darajasi shunchalik yuqori bo‘ladi. Bir kuni Kanzas shtat universiteti muhim kashfiyot haqida e'lon qiladi. Agronomiya tadqiqotchilari yangi bug'doy gibridini ishlab chiqdilar, bu dehqonlar har bir gektar yerdan 20 foizga ko'proq ishlab chiqarishi mumkin bo'lgan mahsulot miqdorini oshiradi. Bu xabarni qanday qabul qilasiz? Bu kashfiyot sizni avvalgidan ko'ra yaxshiroq yoki yomonroq qiladimi?

Javob: • Bu yerda ishlab chiqarish texnologiyasi bozorda taklif qilinadigan tovar hajmiga ta'sir qiladi, maxsulot miqdorini ortishi narxning muvozanat narxini pasayishiga olib keladi.

Biroq, Taklif hajmining o`zgarishiga tovarning saqlanish xususiyati, saqlash xarajatlari va transport tashish imkoniyatlari ham ta'sir ko`rsatadi. Masalan, uzoq vaqt saqlab bo`lmaydigan qishloq xo`jalik va oziq-ovqat mahsulotlari uchun taklif kamdan-kam o`zgaruvchan bo`ladi.


3-savol: "Noutbuklarga bo'lgan talabning ortishi talab qilinadigan noutbuklar sonini oshiradi, ammo taqdim etilgan sonni emas." Bu bayonot haqiqatmi yoki yolg'onmi? Tushuntirish.


Javob: Bu to’g’ri. Sababi-Talab va taklif o`zgarishining qoidasiga ko’ra Talabning ortishi muvozanatlashgan narx va muvozanatlashgan tovar miqdorining o`sishiga olib keladi. Bu esa bozor muvozanatini buzadi