Zbekiston respublikasi huquqni muhofaza qilish akademiyasi

Савол:  
1) Фуқаро Расулов мазкур масала юзасидан қайси ваколатли 
давлат органига мурожаат этиши мумкин?  
2) Вазиятга суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар вазифа ва 
функцияларидан келиб чиқиб ѐндашинг ва ҳуқуқий хулоса беринг. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Ushbu hodisaning yechimiga o'tishdan oldin, biz to'xtaladigan asosiy 
masalalarni ajratib ko'rsatish maqsadga muvofiqdir. Ular: 
1. Davlat organi nima? 
2. Sud nima? 
3. Huquqni muhofaza qilish organlari nima? 
4. Sudning funksiya va vazifalari? 
Ushbu hodisani bartaraf etish uchun O„zbekiston Respublikasining “Sudlar 
to„g„risida”gi qonunga, O‟zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga murojaat 
qilamiz. Endi har bir savolni alohida ko'rib chiqamiz. Davlat organi nima? Davlat 
organlari - turli darajadagi davlatni boshqarish uchun mo'ljallangan davlat 
hokimiyati tashkilotlari. Bularga quyidagilar kiradi: Hukumat davlat siyosatini 
ishlab chiqadigan va amalga oshiruvchi ijro etuvchi organdir. Parlament davlatning 
qonun chiqaruvchi organi bo'lib, u qonunlar qabul qiladi va hukumatning 
harakatlarini nazorat qiladi. Sud hokimiyati fuqarolar o'rtasidagi nizo va nizolarni 
hal qilish, qonun va tartibni himoya qilish bilan shug'ullanadigan organlardir. 
Vazirliklar muayyan sohadagi siyosatni amalga oshirish uchun mas'ul bo'lgan 
tuzilmalar (masalan, iqtisodiyot, sog'liqni saqlash, ta'lim). Davlat qoʻmitalari va 
idoralari muayyan funktsiyalarni bajaradigan ixtisoslashtirilgan tashkilotlardir 
(masalan, Davlat soliq xizmati). Nazorat qiluvchi organlar - bu iqtisodiyotning 
ayrim tarmoqlari faoliyatini nazorat qiluvchi tuzilmalar (masalan, Markaziy bank 
yoki Federal monopoliyaga qarshi xizmat). Mahalliy o'zini o'zi boshqarish - 
shaharlar, tumanlar va boshqa hududlarni boshqaruvchi organlar. Bu 
tashkilotlarning barchasi davlat va uning fuqarolari barqarorligi va farovonligini 
ta'minlash uchun mavjud. Davlat organlarining vazifalari fuqarolar farovonligini 
ta'minlash, jamoat xavfsizligi va huquq-tartibotni ta'minlash, xalq hayotini, soliqqa 
tortishni tartibga solish, shuningdek, boshqaruv uchun kadrlar yaratishdan iborat. 
Endi huquqni muhofaza qilishning keyingi muddatiga o'tamiz. Huquqni muhofaza 
qiluvchi organlar inson huquq va erkinliklarini himoya qilish, jamoat tartibini, 
jamiyat va davlatda qonuniylik va qonuniylikni muhofaza qilish bo„yicha 
faoliyatni amalga oshiruvchi davlat organlarining alohida guruhidir. Masalan, 
sudlar, ichki ishlar organlari, O„zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi va 
uning hududiy organlari, O„zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, Davlat 
xavfsizlik xizmati, Oliy Majlisning Inson huquqlari bo„yicha vakili. O„zbekiston 
Respublikasi (Ombudsman). Huquqni muhofaza qilish organlarining vazifalari 
konstitutsiyaviy nazorat, prokuror nazorati, odil sudlovni amalga oshirish, 
huquqbuzarliklarni tergov qilish, xavfsizlik, sud qarorlarini ijro etish, jamoat 
tartibini himoya qilishdir. 
Huquqni muhofaza qiluvchi organlar qonuniylik va huquq - tartibotni 
muhofaza qilish, fuqarolar, mehnat jamoalari, jamiyat va davlatning huquq, 

---

erkinlik va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, shuningdek, jinoyatchilikka 
qarshi kurashdan iborat bo'gan asosiy vazifasini bajaradigan maxsus vakolatli 
organlar.Ushbu shaxslar, qoida tariqasida, yuridik ma'lumotga ega bo'lishi shart. 
Sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlarning tashkil etilishi va faoliyati qonun 
hujjatlari bilan, shu jumladan, eng mas'ul masalalarni hal qilish uchun alohida 
tartib-taomil (protsessual) qoidalarini oʻrnatish orqali batafsil va har tomonlama 
tartibga 
solinadi. 
Hokimiyatlar 
bo'linishi 
prinsipining 
mustahkamlanishi 
hokimiyatning har bir tarmog'ining mustaqil faoliyat sohasi haqida gap yuritishga 
imkon beradi. Sud hokimiyatiga ta'rif berishning zaruriy qismlar sifatida qonun 
tomonidan taqdim etilgan vakolatlarni amalga oshirishda mustaqillik va erkinlik 
kabi tushunchalar xizmat qiladi. Konstitutsiyaning 106-moddasiga muvofiq, 
O'zbekiston Respublikasida sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi 
hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil 
holda ish yuritadi. Sud hokimiyatining mustaqilligi va erkinligining barcha jihatlari 
alohida paragrafda yoritiladi. Sud hokimiyatining vazifalarini amalga oshirishning 
nisbiy avtonomligi to'g'risida gap yuritish lozimligi sud hokimiyatini 
moliyalashtirish miqdori qonun chiqaruvchi hokimiyat tomonidan tasdiqlanadigan 
budjetda belgilanishidan ham ko'rinib turibdi. Yuqorida qayd etilganlar sud 
hokimiyati uchinchi belgisining mavjud boʻlishiga dalolat beradi: sud 
hokimiyatining «avtonomligi» nisbiy tusga ega boʻladi. O'zbekiston 
qonunchiligida sud hokimiyati amalga oshirilishining quyidagi shakllari 
mustahkamlangan: 1. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlarning 
hujjatlari Konstitutsiyaga qanchalik mosligiga doir ishlarni ko'rish. 2. Sudga qadar 
ish yuritish ustidan nazorat qilish (ehtiyot chorasi sifatida qamoqqa olish yoki 
qamoqda saqlab turish muddatini uzaytirish; amnistiya aktini qo'llash to'g'risidagi 
iltimosnomalarni ko'rish va boshq.). 3. Sud hujjatlari (hal qiluv qarori, hukm, 
ajrim, qarorlar)ning ijro etilishini ta'minlashga, shuningdek, hakamlik sudlarining 
hal qiluv qarorlari bo'yicha ijro varaqalari berishga doir ishlarni ko'rish. 4. Qonun 
hujjatlarini qo'llash masalalari bo'yicha tushuntirishlar berish. 5. Oʻzbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasida qonunchilik tashabbusi huquqini 
amalga oshirish. 6. Sudlar faoliyatini tashkiliy jihatidan ta'minlashda, sudyalarni 
tanlash va lavozimlarga tavsiya etishda ishtirok etish. 7. Odil sudlovni amalga 
oshirish. Odil sudlov fuqarolik, xoʻjalik, jinoyat ishlarni hamda ma'muriy 
huquqbuzarliklar to'g'risidagi ishlarni koʻrish va hal qilish orqali amalga oshiriladi. 
Sud hokimiyatini amalga oshirishning asosiy shakli sud ishlarini yuritishdir, ya'ni 
taraflarning teng huquqliligi va ish yuritishning tortishuv prinsiplariga asoslangan 
odil sudlovdir. Sud ishlarini hal qilish bilan bog'liq boʻlgan ayrim sudlov vazifasini 
(ishning mazmuni bo'yicha qaror qabul qilish, qarorlarning qonuniyligi, asosliligi 
va adolatliligini tekshirish) bajaruvchi sud sud instansiyasi hisoblanadi. Sud 

---

instansiyalari quyidagi turlarga boʻlinadi: birinchi, apellatsiya, kassatsiya va 
nazorat instansiyalari. Apellatsiya instansiyasi sudida qonuniy kuchga kirmagan 
sud qarorlarining qonuniyligi va asosliligi tekshiriladi, qonuniy kuchga kirgan va 
apellatsiya tartibida ko'rilmagan sudning qarorlari (hukmlari) ustidan esa 
kassatsiya instansiya sudiga shikoyat qilish mumkin. Bizning masalamizda ham 
fuqaro A.R apellatsiya sudiga murojaat etishi talab etiladi yoko Energetika 
Vazirligiga murojaar yozib yuborishi lozim. Konstitutsiyaning 44 moddasiga 
muvofiq Har bir shaxsga o'z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, 
davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining g'ayriqonuniy xatti-
harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi. Shuning bilan birga 
Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining 8-moddasiga muvofiq Har bir 
inson unga konstitutsiya va qonun orqali berilgan asosiy huquqlari buzilgan 
hollarda nufuzli milliy sudlar tomonidan bu huquqlarning samarali tiklanishi 
huquqiga ega. Bundan kelib chiqadiki fuqaro A.R Konstitutsiyaviy huquqlaridan 
to‟laqonli foydalanishi mumkin va tuman shuningdek viloyat sudi ustidan Oliy 
Sudga murojaat etishga haqli.
Bundan kelib chiqadiki, fuqaro shikoyatni asosiy organ bo'lgan Respublika 
energetika inspeksiyasiga ham murojaat etishi mumkin. Sud va huqiqni muhofaza 
qiluvchi organlar Fuqaro A.R jismoniy va yuridik shaxslar sifatidagi halqlariga 
himoya ko'rsatadigan organdir. Ularining funksiyalari yuridik normativ-huquqiy 
aktlarni amalga oshirish, yuridik jamoatning haqlarini va qiziqishlarini 
munosabatda tutadigan, shuningdek, shikoyat bilan keliship turishga kuch 
ko'rsatishni yondashadi. Sud, shuningdek, muammo masalalarini hal etish va shu 
masalaga oid huquqiy xulosani berish majburiyatiga ega bo'ladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
Manbalar: 
1. O‟zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. 
2. O„zbekiston Respublikasining “Sudlar to„g„risida”gi qonun. 
3. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi. 
4. «Sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlar» M.H. Rustamboyev darsligi.