Ўзбекистон республикаси олии ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

Ёмгир атрибутлари
Ёмғир халақит қилувчи, одамни ёпилиб олишга. беркинишга ундовчи исталмаган таъсир. Унинг тасвирланиш характери одамни қийин вазиятларни қандай қабул қилиши билан боғлиқ: кам томчилар вақтинчалик, енгса бўладиган қийинчилик, оғир, бўялган томчилар ва чизиқлар қийин ва доимий бўладиган қийинчилик вазиятидир.
Ёмғир қай томондан, одамнинг чап ёки ўнг томонидан «келаётганини» билиш ва одам фигурасини кандай қисми кўпроқ даражада таъсирга учраётганини аниқлаш муҳим. Таҳлил қоғозни ёки «Одам» фигурасини ўнг ёки чап томонидалигини шарҳлаш билан бирга мос олиб борилади. Қора булут кутилаётган нохушликлар символидир. Булутлар, қора булутлар сони, уларнинг зичлигига, ўлчами, жойлашувига аҳамият бериш муҳим. Депрессив ҳолатларда бутун осмонни қоплаб олган оғир момақалдироқли қора булутлар тасвирланади.
Кўлмак сувлар, балчиқ «ёмғирдан» кейин қоладиган кечинмалар, хавотирли вазиятлар асоратини символик акс эттиради. Кўлмак ҳал қилинмаган муаммолар символидир. Кўлмакнинг тасвирланиш манераси, шакли, чуқурлиги, қатра томчиларига эътибор беринг. «Одам» фигурасига нисбатан кўлмак сувнинг қандай жойлашганига (фигурани олдидами ё орқасидами, одамни ҳамма томондан ўраб олганми ёки ўзи кўлмакда турибдими) эътибор бермоқ керак: агар чапда бўлса, одам ўтмишда муаммоларини кўраяпти, ўнг томонда бўлса одам муаммоларни келажакда кўрмоқда. Агар одам кўлмакда турган бўлса - одам қониқмаслик, ориентирни йўқотганликни ҳис килаётганини билдиради.
Қўшимча деталлар. Барча қўшимча деталлар (уй, дарахт, скамейка. машина....) ёки одам ушлаб турган предметлар (сумкача, гуллар, китоблар...) қўшимча ташқи таянч, қўллаб-қувватлашга эҳтиёжни, муаммони ҳал қилишдан қочишга ва ўрнига бошқа фаолият билан шуғулланишга интилишни акс эттиради, деб қаралади. Қўшимча деталлар (фонарь, қуёш..) расм муаллифи учун аҳамиятли одамларни символини билдиради.
Деталларнинг бундан ҳам кенгроқ тавсифи тасвирланган образларнинг символик мазмунига асосланади. Масалан, чақмоқ одам ҳаётидаги ривожланишнинг янги цикли бошланиши ва драматик ўзгаришни ифодалаши мумкин. Момақалдироқдан кейинги камалак амалга ошмайдиган мукаммалликка интилиш орзусини ифодалайди.
Зонт, бош кийим, плаш ва шу кабилар кўнгилсизликларни енгиш усулларини, психологик ҳимоя механизимининг символларидир. Образларни шарҳлаш нуқтаи назаридан зонт она ё ота билан зонт образида алоқаларни акси, зонт соябони она, зонт дастаги ота билан боғликликни билдиради. Зонт ёмон ҳаводан ҳимоя қилиши ё қилмаслиги мумкин, персонажни кўриш майдонини чеклаши ёки зонт бўлмаслиги ҳам мумкин.
Масалан, катта қўзиқорин - зонт одам учун барча мураккаб вазиятларни ҳал қилувчи ота-онаси билан боғлиқлик ҳақида, қийин вазиятларда ишончли обрўли одамларнинг қўллаб-қувватлашини исташни билдириши мумкин. Одам фигурасига нисбатан зонтни ўлчами ва жойлашуви психик ҳимоя механизмлари таъсирини интенсивлигини кўрсатади.
Шляпа, зонт ва бошқа ҳимоя воситаларининг йўқлиги ёмон мослашганликни ва ҳимояга эҳтиёжни кўрсатади. Зонтнинг йўқлиги қийин вазиятларда ота-она томонидан ёрдамни рад қилишни билдиради. Бошдаги шляпа бу юқоридагилардан ҳимояга эҳтиёж.
Фон, атроф
Ёмғир ифодаланган чизиқлар бўйича расм муаллифини атроф-муҳитга муносабатини билиш мумкин. Оғир, босиқ, бир хил-даги бир томонга чизилган чизиқлар (штрих) атроф-муҳитнинг бир маромдалигини билдиради. Тартибсиз штрихлар - атроф-муҳитни хавотирли, ностабиллигини билдиради. Вертикал штрихлар қайсарлик, қатъиятни билдиради. Бутун варақ бўйича қисқа, бир текис бўлмаган штрихлар ва барча ҳимоянинг (зонт, шляпа ва ш.к.) йўқлиги хавотирлик ва атроф-муҳитни душманларча қабул қилишни билдиради.
Расмлардаги ранглар. Расмларни рангли қаламда ҳам чизиш мумкин. Яхши мослашувчи ва эмоционал бола 2, 5 хил ранг ишлатади, 7 ва 8 хил ранг юқори ўзгарувчанлик, беқарорликни билдиради. Битта рангни қўллаш эмоционал туғёндан қўрқув эҳтимоли борлигидан далолат беради.