Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги

Масалаларни ечилиши бўйича намуналар:

1-масала

Уч йил давомида меҳнат сарфи миқдори ва унинг унумдорлиги тўғрисидаги маълумотлар жадвалда келтирилган:

Йил	Меҳнат сарфи миқдори, (соат)	Меҳнат унумдорлиги (бир соатда яратилган ЯИМ ҳажми(пул бирлигида))	Реал ЯИМ ҳажми, (пул бирлигида)
1	1000	100
2	1000	105
3	1100	105

Аниқланг:
а) Барча йиллар учун ЯИМ реал ҳажмини;
б) биринчи йилга нисбатан иккинчи йили меҳнат унумдорлиги неча фоизга ўсди; бунинг натижасида (меҳнат сарфи ўзгармаган ҳолда) ЯИМнинг реал ҳажми қанча фоизга ортди?
в) иккинчи йил билан қиѐслаганда учинчи йилдa меҳнат ҳажми қанча фоизга ўсди; бунинг натижасида (меҳнат унумдорлиги ўзгармаган ҳолда) ЯИМ неча фоизга ортди?
Меҳнат сарфи миқдорининг ортиши ва унинг унумдорлиги ўсиши қандай иқтисодий ўсиш омилига киради?

Ечиш:

а) Реал ЯИМ ҳажми:
1 йил = 1000 х 100 = 100000
2 йил =1000 х 105 = 105000
3 йил = 1100 х 105 = 115000
б) иккинчи йилда биринчи йилга нисбатан меҳнат унумдорлиги ўсиши қуйидагини ташкил этади:
105100100100%  5% .
Биринчи йилга нисбатан иккинчи йили реал ЯИМнинг ўсиши тўлиқ меҳнат унумдорлиги ўсиши оқибатида юзага келган, чунки меҳнат сарфи ўзгармаган.
[(105000 – 100000) : 100] x 100% = 5%.
Бу иқтисодий ўсишнинг интенсив омилидир.
в) учинчи йилда иккинчи йилга нисбатан меҳнат сарфи миқдорининг ўсиши: [(1100 – 1000) : 1000]x 100% = 10% ташкил этади.
Иккинчи йилга нисбатан учинчи йилдa реал ЯИМнинг қўшимча ўсиши [(115500 – 105000) : 105000] х 100% = 9.52% ни ташкил этади.
Меҳнат унумдорлиги ўсмаганлиги сабабли бу ўсиш тўлиқ меҳнат сарфи миқдорининг кўпайиши ҳисобига рўй берди. Демак учинчи йилги иқтисодий ўсишни экстенсив деб баҳолаш мумкиндир.