Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги

МАВЗУГА ДОИР ТАЯНЧ ИБОРАЛАР
Пул – иқтисодиёт субъэктлари мулкининг бир тури бўлиб, мулкнинг бошқа турларидан икки хусусиятига кўра фарқ қилад: биринчидан, пул юқори ликвидлиликлар, яъни қисқа муддатда, сезиларсиз сарф - харажатлар билан бошқа буюмга айирбошланиш қобилиятига эга; иккинчидан баҳолар ўзгармас бўлган шароитда пул ёки ҳеч қандай даромад келтирмайди, ёки унинг даромадлилиги даражаси бошқа мулк турлариникидан анча кам.
Пул таклифи (Мs) ўз ичига банк тизимидан ташқаридаги нақд пуллар (S) ва зарур бўлганда (D) иқтисодий агентлар битимлар учун ишлатиши мумкин бўлган депозитларни олади
Пул, ёки банк, мултипликатор (лот. multiplicareе — кўпайтирмоқ, кўпайтирмоқ, кўпайтирмоқ) — пул массасининг (М2) пул базасига (М0) нисбатига тенг бўлган ва креди операциялар ҳисобига муомаладаги пулларнинг ўсишини тавсифловчи коэффициент. Ушбу кўрсаткичнинг назарий максимал қиймати захира ставкасининг ўзаро нисбати сифатида ҳисобланади (1/R)

Масалаларни ечилиши бўйича намуналар
1-масала
Тижорат банкининг пул заҳиралари 250 млн. пул бирлигини ташкил этади. Депозитлар 980 млн. пул бирлигига тенг. Мажбурий заҳиралар меъѐри 20%ни ташкил этади. Агар банк ссуда бериш учун ортиқча заҳиралардан фойдаланишга қарор қилса, пул таклифи қандай ўзгариши мумкин?

Ечиш:

Мажбурий заҳиралар меъѐри – 20 % да мажбурий заҳиралар суммаси қуйидагини ташкил этади: 980 х 0,2 = 196 (млн. пул бирлиги). Ортиқча заҳиралар: 250 – 196 = 54 (млн. пул бирлиги).
Агар улардан ссуда бериш учун фойдаланилса, у ҳолда, қўшимча пул таклифи қуйидагини ташкил этади:
M  N  m ,
бу ерда, M – қўшимча пул таклифи;
N – тижорат банкининг ортиқча заҳиралари;
m – банк мультипликaтoри, у қуйидаги формула бўйича топилади:


m  1/_R 100% _,
бу ерда, R – мажбурий заҳиралар меъѐри.