Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги

5-масала

Банк мультипликaтoри 2,5 га тенг. Пул таклифининг ошиши 60 млн. сўмни ташкил этди. Заҳиралаш меъѐрини ва пул таклифи ошишига сабаб бўлган ортиқча заҳиралар ҳажмини аниқланг.

Ечиш:

Банк мультипликaтoри формуласи:
^mm ^{= 1 / rr = 2,5  rr = 0,4, яъни заҳиралаш меъѐри 40%ни ташкил этади.}
Масала шартига кўра: М_s = 60, демак, ортиқча заҳиралар ҳажми қуйидагига тенг:
R= М_s/m_m = 60 : 2,5 = 24.

6-масала

Марказий банк, «арзон пуллар» сиѐсатини амалга ошириш орқали 10 млрд. сўм миқдоридаги қимматли қоғозлар, жумладан, тижорат банкларидан 5 млрд. сўм ва аҳолидан 5 млрд. сўм сотиб олди. Аҳоли олинган пулларнинг бир қисмини банк тизимидан ташқарида нақд пулда сақлайди. Мажбурий заҳиралар меъѐри 20%ни ташкил этади. Агар банк тизими ўз «арзон пуллар» имкoниятларидан тўлиқ фойдаланса, пул таклифи қандай ўзгаради?

Ечиш:

1-усул.  М_s = МB х m_m.
МB = 9 млрд. сўм (10 – 1 = 9 ѐки 4 (аҳоли) + 5 (тижорат банки) = 9).
m_m= 1 : 0,20 = 5   М_s = 9 х 5 = 45 млрд. сўм, яъни агар тижорат банклари депозитлари 9 млрд. сўмга ошса, пул таклифи 45 млрд.сўмга ошади. Умумий пул таклифи М_s = D + C, демак, пул таклифининг умумий ўзгариши қуйидагини ташкил этади:
 М_s = 45 + 1 = 46 млрд. сўм.
2-усул. Марказий банк тижорат банкларидан 5 млрд. сўм миқдоридаги облигациялaрни сотиб олиб, ортиқча заҳираларни яратади, яъни
EР = 5 млрд. сўм  бунда депозитлар ҳажми D = R х m = 5 х 5 = 25 млрд. сўмга ортади.
Марказий банк шунингдек, аҳолидан 5 млрд. сўм миқдоридаги облигациялaрни сотиб олди. Шартга кўра, аҳоли 1 млрд. сўмни нақд пулга айлантирган, демак 4 млрд. сўм банк ҳисоб рақамларида депозит сифатида сақланади. Бунда мажбурий заҳиралар:
rr = D х rr = 4 х 0,2 = 0,8 млрд. сўмга,
ортиқча заҳиралар эса:
R = 4 – 0,8 = 3,2 млрд. сўмга тенг.
 М_s = R х m_m = 3,2 х 5 = 16 млрд. сўм.
Демак, банк тизимида депозитларнинг умумий ҳажми: D = 25 + 16 = 45
млрд. сўм. пул таклифи: М_s = D + C = 45 + 1 = 46 млрд. сўм, яъни Марказий банк «арзон пуллар» сиѐсатини амалга ошишиш орқали пул таклифини 46 млрд. сўмга оширган.