Ўзбекистон республикaси олий тaълим, фан ва инновациялар вaзирлиги

 (Table 1) 
Food
The 
amount of 
water,% 
Relative amount 
Total protein 
carbohydrates fat 
Cereals 
Rice ground 
11.3 
H 
OB 
OH 
Rice bran 
10 
H 
OB 
OH 
Rice huck 
9.4 
OH 
B 
H 

---

109 
Wheat bran 
12.1 
B 
OB 
H 
Oil plant waster 
Cotton 
7.8 
OB 
B 
B 
Peanuts 
11 
OB 
B 
OB 
Mustard 
9.6 
OB 
B 
H 
Sesame 
8 
OB 
B 
H 
Soybean 
11 
OB 
B 
H 
sunflower 
7.3 
OB 
B 
H 
The interior of animals 
Fresh 
blood 
of 
cattle 
79.6 
H 
OH 
OH 
Scar composition 
57.5 
OB 
B 
B 
Others 
Alfalfa 
76 
OB 
H 
H 
Water hyacinth 
91.5 
OB 
OH 
OH 
H - low content, OH - very low, B - high, OB - very high. The following 
measurements can be used for evaluation, %. 
OB 
B 
H 
OH 
Total protein 
30-42 
16-21 
7-13 
≤5 
Carbohydrates 40-55 
40-55 
7-10 
≤5 
Fat 
20-30 
20-30 
5-10 
≤2 
If the quality or quantity of feed is limited, the fish may stop growing, lose 
weight and even die. Growth occurs only if the food exceeds the quantitative and 
qualitative needs to maintain the vital functions of the fish. That is why it is 
necessary to pay great attention to additional feed for fish and its quality. 
 
САМАРҚАНД ВИЛОЯТИНИНГ ТОҒОЛДИ ВА ТОҒ ҚИСМИ 
АРВОҲКАПАЛАКЛАРИ (SPHINGIDAE) НИНГ ФАУНАСИ 
Омонов Ш.Н. Раҳимов М.Ш. 
Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, Тошкент 
[e-mail] 
Аннотация. Ушбу илмий мақолада Зарафшон дарёсининг ўрта оқими 
ҳудудлари тоғ ва тоғ олди қисмида тарқалган арвоҳкапалакларнинг фаунаси 
ҳақида маълумотлар келтирилган. Бу ҳудуд Самарқанд вилоятининг 
жанубий-шарқий қисми бўлиб, тадқиқотлар мабойнида 4 та кенжа оилаб 5 
та авлодга тегишли 7 та тур арвоҳкапалаклар қайд этилди. 
Калит сўзлар. Тоғ ва тоғолди ҳудулари, арвоҳкапалаклар, 
агробиоценоз, боғдорчилик, личинка, ғумбак, имаго. 
Зарафшоннинг ўрта оқимининг бошланғич қисми Самарқанд вилояти Ургут 
туманининг Тожикистон республикаси билан чегара ҳудудларига тўғри 
келади [1]. Ургут тумани географик нуқта назардан кўп қисми тоғли ҳудуд 

---

110 
ҳисобланади. Бу ҳудудда арвоҳкапалакларнинг Зарафшоннинг ўрта оқими 
ҳудудларининг бошқа жойларида учрамайдиган турларнинг мавжудлиги 
билан алоҳида эътиборга молик. 
Тоғолди ва тоғ ҳудудларда аравоҳкапалакларнинг турлар сони 
жиҳатдан нисбатан кўп учрашлиги, ҳудудда ўсимликлар дунёсининг хилма 
хиллиги ва тоғнинг юқори қисмларида антропоген омилларнинг таъсири 
камлиги билан изоҳланади. Озуқага боғлиқ равишда арвоҳкапалаклар ҳудуд 
бўйлаб турлича миқдорда ареални ҳосил қилади[1,2]. Тоғолди ҳудудларида 
асосан Agrius convolvuli, Theretra alecto, Hyles centralasiae, Macroglossum 
stellatarum турлари кенг тарқалган. Тоғолди қисмида ўсимликлар кенг 
тарқалган ва бу арвоҳкапалакларнинг озуқа билан таъминланишида кенг 
имконият яратади. Масалан, ширач (Eremurus) ўсимлиги тоғ ёнбағри 
ҳудудларида 
кенг 
тарқалган 
бўлиб, 
Hyles 
авлодига 
мансуб 
арвоҳкапалакларнинг шу ҳудудда кенг тарқалишига сабаб бўлади. Hyles 
авлоди арвоҳкапалакларидан Hyles centralasiae нинг личинкалари асосан 
ширач (Eremurus) ўсимлигининг гултож барглари, мева пустлоғи ва 
ўсимликнинг ёш новдалари билан озиқланади. Шунинг учун тухумларини 
ўсимлик барглари остига қўяди[1,2,3]. Личинкалар тухумдан чиққач, 
ўсимлик билан озиқланади. Бир неча (4 марта) марта диапауза ҳолатидан 
сўнг, ғумбак босқичига ўтади ва ғумбакларини тупроққа қўяди. 
Арвоҳкапалакларнинг барчаси тунда фаол капалаклар ҳисобланади. 
Улардан фақат Macroglossum stellatarumни кундузи ҳам учратишимиз 
мумкин. Арвоҳкапалакларнинг личинкалари ўсимлик барги ва ёш 
новдалари билан озиқланса, вояга етган босқичидаги (имаго) лари гул 
нектари билан озиқланади. Баъзи арвоҳкапалакларнинг оғиз аппарати 
редукцияга учраган ва улар имаго босқичида озиқланмайди[3]. 
1-жадвал. 
Арвоҳкапалакларнинг тоғолди ва тоғ ҳудудларида тарқалиши