Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, Фан ва Иноватсиялар Вазирлиги Молия институти

---

Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, 
Фан ва Иноватсиялар Вазирлиги 
Молия институти. 
 

Ижтимоий Фанлар Кафедраси 
 

МУСТАҚИЛ ИШ
 
 
 
Мавзу: Маълумот ахборот хужжатлари, Тилхат, 
Тушунтириш хати ва Ишончнома. 
 
СМ – 71: гурух талабаси 
 
Бажарди: Бахтиёров Элёрбек 
 
Қабул қилди:_______________________ 
  
Тошкент 2023 

---

Ma’lumot-axborot hujjatlari: tilxat, tushuntirish xati
va ishonchnoma. 
1. Ma’lumot-axborot hujjatlari haqida ma’lumot. 2. 
Tilxat, tushuntirish xati va ishonchnoma hujjatlari 
haqida.
Matn va imzo oralig‘idagi bo‘sh joylar chiziladi. 
Tilxatdagi yozuvlarni o‘chirish yoki tuzatish mumkin 
emas, aks holda, bunday hujjatning haqiqiyligi shubha 
ostiga olinishi mumkin. 

Matn va imzo oralig‘idagi bo‘sh joylar chiziladi. Tilxatdagi 
yozuvlarni o‘chirish yoki tuzatish mumkin emas, aks holda, 
bunday hujjatning haqiqiyligi shubha ostiga olinishi mumkin. 

Tushuntirish xatixizmat sohasidagi, xizmatga aloqador masalani, 
uning ayrim jihatlarini yozma izohlovchi va muassasa (bo‘lim) 
rahbariga (ichki) yoki yuqori tashkilotga (tashqi) yo‘llanuvchi 
hujjatdir. 

Tushuntirish xatiichki va tashqi xususiyatga ega. Tushuntirish 
xati yuqori tashkilotga yuborilayotganda, u ko‘pincha biror asosiy 
hujjat (rejalar, hisobotlar , loyihalar)ga ilova tarzda bo‘lib, 
mazkur hujjatni umuman yoki uning ba’zi o‘rinlarini qisman 
izohlab, tushuntirib beradi. Bu xildagi tushuntirish xati, 
shuningdek muassasada bo‘lib o‘tgan voqea –hodisaga, 
rahbarning ba’zi xatti-harakatiga, rejalashtirilgan ishlarning 
bajarilmay qolishiga ham izoh beradi va dalillaydi. Demak, bu 
holda tushuntirish xati mustaqil hujjat hisoblanmaydi, shunga 
qaramay u muassasa xos ish qog‘ozida rasmiylashtiriladi va 
rahbar tomonidan imzolanadi. 
Ichki, boshqacha aytganda, shaxsiy tushuntirish xatlari 
asosan xodim (ishchi, xizmatchi, shirkat xo‘jaligi a’zosi, 
talaba) tomonidan, ba’zan bo‘linmalar rahbarlari 
tomonidan muassasa rahbari nomiga yoziladi. Bevosita 
xodim (muallif) tomonidan imzolanadigan bunday 

---

tushuntirish xati oddiy qog‘ozga yoziladi.SHaxsiy 
tushuntirish xatlari odatda mansabdor (rahbar) shaxsning 
talabi bilan yoziladi, chunki u keyinchalik xodim haqida 
muayyan qarorga kelishi, unga nisbatan tegishli 
intizomiy jazo chorasi qo‘llash yoki, dalillar asosli (uzrli) 
bo‘lsa, qo‘llamaslik uchun asos vazifasini o‘tashi 
mumkin. 
Ichki, boshqacha aytganda, shaxsiy tushuntirish xatlari 
asosan xodim (ishchi, xizmatchi, shirkat xo‘jaligi a’zosi, 
talaba) tomonidan, ba’zan bo‘linmalar rahbarlari 
tomonidan muassasa rahbari nomiga yoziladi. Bevosita 
xodim (muallif) tomonidan imzolanadigan bunday 
tushuntirish xati oddiy qog‘ozga yoziladi.SHaxsiy 
tushuntirish xatlari odatda mansabdor (rahbar) shaxsning 
talabi bilan yoziladi, chunki u keyinchalik xodim haqida 
muayyan qarorga kelishi, unga nisbatan tegishli 
intizomiy jazo chorasi qo‘llash yoki, dalillar asosli (uzrli) 
bo‘lsa, qo‘llamaslik uchun asos vazifasini o‘tashi 
mumkin. 
Tashqi, xizmat yuzasidan korxona, muassasa va hokazolar nomidan 
yoziladigan tushuntirish xatlari xos ish qog‘ozda rasmiylashtiriladi va 
ularning to‘liq nomi ushbu qog‘ozda aks etadi.Ichki tushuntirish 
xatlarida esa rahbar yoki xodimning e’lon to‘liq nomi deyilganda, u 
ishlaydigan (o‘qiydigan ) bo‘linmaning nomi, shaxs lavozimi, ismi, ota 
ismiining bosh harflari va familiyasi nazarda tutiladi.
Zaruriy qismlari va yozilish shakli jihatidan tushuntirish xati arizadan 
deyarli farq qilmaydi, tarkibiy qismlarining joylashishi ham bir xil. 
Faqat shaxsiy tushuntirish xatining muallifi arizadagiday chiqish 
kelishigida emas, balki qaratqich kelishigida rasmiylashtirilgani 
ma’qulroqdir.

---

Ishonchnoma - muayyan muassa yoki ayrim shaxs 
nomidagi ish ko‘rish uchun ikkinchi bir shaxsga ishonch 
bildiriladigan yozma vakolatli hujjat. Ishonchnomalar 
o‘z mazmuniga ko‘ra, mol-mulkni boshqarish, pul va 
moddiy buyum boyliklarni olish, sud hamda notarial 
idoralarda, shuningdek boshqa davlat va nodavlat 
idoralarda ish olib borishni ifodalaydi. 

Ishonchnoma - muayyan muassa yoki ayrim shaxs nomidagi ish 
ko‘rish uchun ikkinchi bir shaxsga ishonch bildiriladigan yozma 
vakolatli hujjat. Ishonchnomalar o‘z mazmuniga ko‘ra, mol-
mulkni boshqarish, pul va moddiy buyum boyliklarni olish, sud 
hamda notarial idoralarda, shuningdek boshqa davlat va nodavlat 
idoralarda ish olib borishni ifodalaydi. 

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolar kodeksining 134-moddasida 
ishonchnomaga quyidagicha ta’rif berilgan: «Bir shaxs (ishonch 
bildiruvchi) tomonidan ikkinchi shaxs (ishonchli vakil)ga 
uchinchi shaxslar oldida vakillik qilish uchun berilgan yozma 
vakolat ishonchnoma hisoblanadi. Ishonchli vakil o‘ziga 
ishonchnoma bilan berilgan vakolatlar doirasida ish olib boradi». 

Muayyan ish-xarakatni bajarishga vakolat berish kim tomonidan 
rasmiylashtirilishiga qarab, ishonchnomalar rasmiy (xizmat) va 
shaxsiy turlarga bo‘linadi. 

Rasmiy (xizmat sohasidagi) ishonchnomalar davlat muassasalari, 
kasaba uyushmasi, shirkat xo‘jaligi, jamoat tashkilotlari muayyan 
lavozimli shaxsga uning muayyan tashkilot tomonidan ish 
yuritishga vakil qilinganligini bildirish uchun beriladi. Bunday 
ishonchnomalar muassasa rahbari tomonidan imzolanishi va muhr 
bilan tasdiqlanishi kerak 
Rasmiy ishonchnomaning zaruriy qismlari: 
Rasmiy ishonchnomaning zaruriy qismlari: 

Ishonchnoma beruvchi muassasaning nomi. 

Ishonchnoma tartib raqami va berilgan vaqti. 

Ishonchnoma berilayotgan shaxsning lavozimi va to‘liq nomi 
(ismi, ota ismi, familiyasi). 

---


Qimmatdor buyumlar olinadigan (beradigan) muasssaning nomi. 

Ishonchnomaning berilish sababi. 

Ishonchnomaning amal qilish muddati. 

Ishonchnoma berilayotgan shaxs imzosining namunasi. 

Moddiy-buyum boyliklarini oluvchining shaxsiyatini tasdiqlovchi 
hujjatning nomi(pasport,guvohnoma). 
Ishonchnomaning zaruriy qismlari aniq, buzilmasdan 
tuzatishlarsiz, rasmiylashtirilishi kerak. Aks holda, 
moddiy-buyum boyliklarini berish ruxsat etilmaydi, 
bunday ishonchnomalarni rasmiylashtirish, berish va 
qayd etish tartibiga rioya qilish, shuningdek, ulardan 
foydalanish yuzasidan nazorat qilish korxona bosh 
(katta) hisobchisining vazifasidir. 

Ishonchnomaning zaruriy qismlari aniq, buzilmasdan 
tuzatishlarsiz, rasmiylashtirilishi kerak. Aks holda, moddiy-
buyum boyliklarini berish ruxsat etilmaydi, bunday 
ishonchnomalarni rasmiylashtirish, berish va qayd etish tartibiga 
rioya qilish, shuningdek, ulardan foydalanish yuzasidan nazorat 
qilish korxona bosh (katta) hisobchisining vazifasidir. 

Ishonchnomalarning ikkinchi xili shaxsiy, ya’ni ayrim shaxs 
tomonidan boshqa bir shaxsga muayyan ishni bajarish uchun 
ishonch bildirib berilgan yozma hujjatdir. Muayyan tashkilotdan 
pul yoki qimmatdor buyum, zaruriy hujjatlar olish, avtomobilni 
boshqarish, oldi-sotdi shartnomalarini rasmiylashtirish, mulkni 
boshqarish va boshqa ishlarni bajarish uchun ishonch bildiriladi. 
SHaxsiy ishonchnoma erkin usulda, odatda qo‘lda yoziladi, lekin 
unda albatta, quyidagi zaruriy qismlar bo‘lishi kerak: 
1. Hujjatning nomi (Ishonchnoma).
2. Ishonch bildiruvchining to‘liq nomi (ismi, ota ismi, familiyasi).
3. Ishonchli shaxs (ishonchnoma berilgan shaxs)ning to‘liq nomi.
4. Ishonchnoma mazmuni (topshirilgan vazifalarni aniq ko‘rsatish).
5. Topshirilgan vazifalar amalga oshirilishi zarur bo‘lgan muassasaning 
nomi.

---

6. Ishonch bildiruvchining imzosi.
7. Berilgan (yozilgan ) vaqti
8.Ishonch bildiruvchining imzosini tasdiqlagan shaxsning lavozimi va 
imzosi.
9. Ishonch bildiruvchining imzosi tasdiqlangan sana va yumaloq muhr.
Tasdiqlanishiga ko‘ra shaxsiy ishonchnomalar oddiy va 
notarial turlarga bo‘linadi. Odatda ish haqi, nafaqa, 
stipendiya, pochta jo‘natmalarini olish uchun yozilgan 
oddiy ishonchnomalar uni yozgan shaxs ishlovchi yoki 
ta’lim oluvchi muassasa, o‘quv yurti rahbarining imzosi 
va muhri bilan tasdiqlanadi. Notarial ishonchnomalar 
notarial idoralar tomonidan tasdiqlangan 
ishonchnomalardir. 

Tasdiqlanishiga ko‘ra shaxsiy ishonchnomalar oddiy va notarial 
turlarga bo‘linadi. Odatda ish haqi, nafaqa, stipendiya, pochta 
jo‘natmalarini olish uchun yozilgan oddiy ishonchnomalar uni 
yozgan shaxs ishlovchi yoki ta’lim oluvchi muassasa, o‘quv yurti 
rahbarining imzosi va muhri bilan tasdiqlanadi. Notarial 
ishonchnomalar notarial idoralar tomonidan tasdiqlangan 
ishonchnomalardir. 

Notarial tasdiqdan o‘tadigan ishonchnomalar ham xilma-xil 
mazmunda bo‘ladi. Masalan, mulkni umumiy boshqarish, uy-
joyni sotish uchun, oylik ish haqini yoki nafaqani olish, vorislik 
huquqi guvohnomasini olish, transport vositasidan foydalanish va 
uni sotib olish, uy-joyni (kvartirani) sotish yoki sotib olish, 
jamg‘armadan pulni olish uchun ishonchnomalar beriladi. 

---